Cho‘lpon nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi

Hamza Hakimzoda Niyoziy (1889—1929). Yirik ma’rifatparvar
shoir, o‘qituvchi, jamoat arbobi, o‘zbek adabiyotining yirik
namoyandasi Hamza Hakimzoda Niyoziy Qo‘qonda tabib oilasida
tug‘ilgan.
U ma’rifatparvar sifatida xalq o‘rtasida shuhrat topgan,
Marg‘ilon va Qo‘qon shaharlarida maktablar ochgan, bolalar uchun
o‘sha davrda juda kamyob bo‘lgan darslik va o‘quv qo‘llanmalari
yaratgan. Hozirgi zamon o‘zbek badiiy adabiyoti, musiqasi, teatr
san’ati rivojlanishiga katta hissa qo‘shgan. Hamza asarlarida XX asr
boshlarida O‘zbekistonda yuz bergan o‘ta murakkab voqealar o‘zining
badiiy ifodasini topgan.
Asarlari: «Milliy ashulalar uchun milliy she’rlar majmuasi»
(1915—1917), «Zaharli hayot» (1916), «Paranji sirlari» (1927),
«Maysaraning ishi» (1929) kabi dramatik asarlar, «Devon»
(1905), «Yengil adabiyot», «O‘qish kitobi», «Qiroat kitobi»
(1914—1915) kabi darsliklar, «Yangi saodat» (povest), «Gul»
turkumidagi ashulalar to‘plami, «Feruzaxonim», «Ilm hi-
doyati», «Loshman fojiasi» (drama-komediyalar), «Zaharli
hayot» (drama), «Òurkiston muxtoriyati» (she’r).

204
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. «O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi» Òoshkent, «O‘zbekiston»,
2003.
2. I. Karimov. «Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch». Òoshkent,
«Ma’naviyat», 2008.
3. I.A. Karimov. O‘zbekiston kelajagi buyuk davlat. – Ò.: «O‘zbekiston»,
1992.
4. I.A. Karimov. O‘zbekiston XXI asrga intilmoqda. – Ò.: «O‘zbekiston»,
1999.
5. I.A. Karimov. Ma’naviy yuksalish yo‘lida. – Ò.: «O‘zbekiston»,
1997.
6. I.A. Karimov. Biz kelajagimizni o‘z qo‘limiz bilan quramiz. 7- jild.
– Ò.: «O‘zbekiston», 1999.
7. Imom al-Buxoriy. Al-abad, al-Mufard (Adab durdonalari). – Ò.:
«O‘zbekiston», 1990.
8. Kaykovus. Qobusnoma. – Ò.: «Istiqlol», 1994.
9. Mahmud Qoshg‘ariy. Devon-u lug‘atit turk. – Ò.: O‘zbekiston
Fanlar akademiyasi nashriyoti, 1–3- tom, 1950–1961.
10. Yusuf Xos Hojib. Qutadg‘u bilig. – Ò.: «O‘zbekiston», 1993.
11. Forobiy. Fozil odamlar shahri. – Ò.: «O‘zbekiston», 1993.
12. Abu Rayhon Beruniy. Òarvixalar. – Ò.: «O‘zbekiston», 1990.
13. Abu Ali ibn Sino. Òibbiy risolalar. – Ò.: «Fan», 1987.
14. Ramayana (qadimgi hind eposi). – Ò.: G‘. G‘ulom nomidagi adabiyot
va san’at nashriyoti, 1978.
15. Umar Xayóom. Navro‘znoma. – Ò.: «Mehnat», 1990.
16. Ahmad Yassaviy. Nikmatlar. – Ò: G‘. G‘ulom nomidagi adabiyot
va san’at nashriyoti, 1991.
17. Òemur tuzuklari. – Ò.: G‘. G‘ulom nomidagi adabiyot va san’at
nashriyoti, 1991.

205
18. Alisher Navoiy. Mahbub-ul-qulub. – Ò.: G‘. G‘ulom nomidagi
adabiyot va san’at nashriyoti, 1977.
19. A. Alimuhamedov. Antik  adabiyot tarixi. – Ò.: «O‘qituvchi»,
1975.
20. N. Ibrohimov. Ibn Battuta va uning O‘rta Osiyoga sayohati. – T:
«Fan», 1993.
21. A. Irisov. Abu Ali ibn Sino (hayoti va ijodi merosi). – Ò.: «Fan»,
1980.
22. Ò. Mahmudov. Go‘zallik va hayot. – Ò., 1977.
23. N. Norqulov, I. Nizomiddinov. Miniatyura tarixidan lavhalar
(Òemuriylar davrida nafis kitob san’ati). – Ò.: G‘. G‘ulom nomidagi
adabiyot va san’at nashriyoti, 1970.
24. Odob bo‘stoni va axloq gulistoni. – Ò.: «Fan», 1994.
25. Safo Ochil. Mustaqillik ma’naviyati va tarbiya asoslari. – Ò.:
«O‘zbekiston», 1995.
26. N. Sodirov. Madaniy yodgorliklar xazinasi. – Ò.: «Fan», 1981.
27. E. Umarov. Estetika. – Ò.: «O‘zbekiston», 1995.
28. A. Xayitmetov. Adabiy merosimiz ufqlari. – Ò.: «O‘qituvchi»,
1997.
29. M. Xayrullayev. Uyg‘onish davri va Sharq mutafakkirlari. – Ò.:
«O‘qituvchi», 1971.
30. H. Qudratullayev. Navoyining adabiy estetik olami. – Ò.: «Fan»,
1991.
31.  E. Yusupov. Inson kamolotining ma’naviy asoslari. – Ò.:
«Universitet», 1998.
32. Áåçìîçäèí Ï.Â. «Â ìèðå äèçàéíà». – Ò.: 1990.
33. Ã. Ãàäàìåð. «Àêòóàëüíîñòü ïðåêðàñíîãî». – Ì.: «Èñêóññòâî»,
1991.
34. À. Øîïåíãàóéåð. «Îñíîâíûå èäåè ýñòåòèêè». «Èçáðàííûå
ïðîèçâåäåíèÿ» – Ì.: «Ïðîñâåùåíèå», 1992 .
35. A. Sher. Diniy badiiy asarning estetik mohiyati. – Ò.: Guliston
jurnali, 2001-yil, 5-son.
36. A. Sher. Òasavvuf, G‘azzoliy va go‘zallik falsafasi. – Ò.: «Sog‘lom
avlod uchun» jurnali, 2002-yil, 2-son.

206
MUNDARIJA
Kirish ..................................................................................... 3
I bob. Estetika mavzui
Estetika fanining maqsadi va vazifalari ...........................................8
Estetikaning boshqa fanlar bilan aloqasi ....................................11
II bob. Estetik tafakkur taraqqiyotining asosiy bosqichlari
O‘rta Osiyoda estetik tafakkur taraqqiyoti..................................14
Islom madaniyatida estetik qarashlar .........................................21
Alisher Navoiy va uning izdoshlarining estetik qarashlari .........24
XVII—XIX asrlarda estetik taraqqiyot ......................................28
Òurkistonda ma’rifatparvarlik estetikasi .....................................30
Sharq va Yevropa mamlakatlarida estetik qarashlar tarixi ...........48
Antik dunyo estetikasi .............................................................48
Qadimgi Xitoyda estetik taraqqiyot .............................................52
Hindistonda estetik qarashlar ..................................................53
Yevropa Uyg‘onish davri estetik taraqqiyoti ................................56
Olmoniya ma’rifatparvarligi estetikasi ......................................57
Yangi davr estetikasidagi asosiy oqimlar va yo‘nalishlar ...........58
III bob. Estetik ong va estetik faoliyat
Estetik ong ..............................................................................61
Estetik his-tuyg‘u ......................................................................63
Estetik did ................................................................................65
Estetik baho.............................................................................66
Estetik ideal ...........................................................................67
Sezgi, tasavvur va tafakkur haqida ............................................69
Estetik qarash va nazariyalar ....................................................70
Estetik faoliyat .........................................................................71
Dizayn — estetik faoliyatning o‘ziga xos turi sifatida ..................73
IV bob. Asosiy estetik kategoriyalar (tushunchalar)
Go‘zallik ................................................................................81
Fojiaviylik ................................................................................84
Kulgililik ................................................................................86
Ulug‘vorlik ..............................................................................88

207
V bob. Mustaqillik ma’naviyati va estetik madaniyat
Milliy istiqlol ma’naviyati .....................................................92
Ma’naviyat va estetik meros ....................................................95
Din — estetik madaniyat rivojlanishining omili ........................98
VI bob. Amaliy estetika
San’at estetikasi .....................................................................100
San’atning paydo bo‘lishi .......................................................101
San’at va mafkura .................................................................103
San’atda mazmun va shakl birligi .............................................104
San’at turlari ........................................................................105
Me’morchilik .........................................................................107
Òasviriy san’at ......................................................................110
Haykaltaroshlik ...................................................................114
Amaliy bezak san’ati ..............................................................115
Naqqoshlik san’ati ..................................................................116
Xattotlik san’ati .....................................................................118
Notiqlik san’ati ......................................................................120
Ganchkorlik san’ati ...............................................................122
Musiqa san’ati .......................................................................123
Maqom san’ati ......................................................................125
Qo‘shiqchilik va raqs san’ati ...................................................127
Badiiy adabiyot ......................................................................128
Aralash san’at turlari .............................................................131
Òeatr ....................................................................................132
Kino san’ati ...........................................................................134
Òelevideniyening ijtimoiy ahamiyati ......................................136
VII bob. Nafosat tarbiyasi asoslari
Estetik tarbiya – nafosat tarbiyasining nazariy asosi .................138
Estetik madaniyat.................................................................143
Estetik tarbiya usullari va vositalari ............................................147
Yoshlar hayotini go‘zallik asosida tashkil etish..........................149
O‘zbek xalq pedagogikasi va nafosat tarbiyasi .........................151
Yigit-qizlar tarbiyasi ..............................................................156
Òabiat-estetik tarbiya vositasi ....................................................157
Ekologiya va estetik madaniyat ..................................................158
Mehnatdagi go‘zallik ..............................................................163
Sport estetikasi .......................................................................164
Òurmush estetikasi ...............................................................166
Estetik madaniyatning buyuk namoyandalari...........................167
Foydalanilgan adabiyotlar.......................................................204

208
Muharrir Xudoyberdi Po‘latxo‘jaev
Badiiy muharrir Jahongir Badalov
Texnik muharrir Yelena Tolochko
Musahhih Umida Rajabova
Kompyuterda sahifalovchi Gulchehra Azizova
Litsenziya raqami ¹ 163. 09.11.2009. Bosishga 2014-yil 17-dekabrda ruxsat
etildi. Bichimi 60
×
90
1
/
16.
 Ofset qog‘ozi.  Tayms TAD garniturasi. Shartli
bosma tabog‘i 13,0. Nashr tabog‘i. 12,8. Shartnoma ¹ 90—2014. Àdadi
4185 nusxada. Buyurtma ¹ 1227.
O‘zbekiston Matbuot va axborot agentligining Cho‘lpon nomidagi
nashriyot-matbaa ijodiy uyi.  100129, Toshkent,  Navoiy ko‘chasi, 30.
Telefon: [phone]. Faks [phone].
«TOSHKENT TEZKOR BOSMAXONASI» mas’uliyati cheklangan
jamiyati bosmaxonasida chop etildi. 100200, Toshkent, Radialniy tor
ko‘chasi, 10.
Estetika asoslari: kasb-hunar kollejlari uchun o‘quv
qo‘llanma/ E. Umarov [va boshq.]; O‘zbekiston Respublikasi
Oliy va o‘rta-maxsus ta’lim vazirligi, O‘rta maxsus, kasb-hunar
ta’limi markazi. Yettinchi nashri. – T.: Cho‘lpon nomidagi
NMIU, 2014. – 208 b.
ISBN 978-9943-05-707-4
                                                                      
UO‘K: 18(075)
 KBK   87.8ya722
Erkin UMAROV
Raxim KARIMOV
Muxarram MIRSAIDOVA
Gavxar OYXO‘JAYEVA
ESTETIKA ASOSLARI
Kasb-hunar kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma
Yettinchi  nashri
E 89