D. I. Mendeleyevniig davriy qonuni

• REJA:
• D. I. Mendeleevning davriy qonuni.
• Davriy sistema va uning tuzilishi.
• Davriy qonun va davriy sistemaning taraqqiyoti.

D. I. Mendeleyevniig davriy qonuni

• XVIII asr oxirida 25 ta element ma’lum bo‘lib, XIX asrnnng birinchi choragida yana 19 element kashf qilindi. Elementlar kashf qilinishi bilan ularning atom massasi, fizik va kimyoviy xossalari o‘rganib borildi. Bu tekshirishlar natijasida ba’zi elementlarning avvaldan ma’lum bo‘lgan tabiiy guruhlari (masalan, ishqoriy metallar, ishqoriy-er metallar, galogenlar)ga o‘xshash element guruhlari shakllana bordi. Elementlar va ularning birikmalari haqidagi ma’lumotlar kimyogarlar oldiga barcha elementlarni guruhlarga ajratish (sinflarga bo‘lish) vazifasini qo‘ydi. 1789 yilda A. Lavuaze kimyoviy elementlarning birinchi klassifikatsiyasini yaratdi, u barcha oddiy moddalarni 4 guruh (metallmaslar, metallar, kislota radikallari va oksidlar») ga ajratdi.

1812 yilda bercelius barcha elementlarni metallar va metallmaslarga ajratdi. Bunday snnflash unchalik aniq bo‘lmasada, xaligacha o‘z kuchini yo‘qotmay kelmoqda. 1829 yilda iogann volfgang debereyner uchta-uchta elementdan iborat o‘xshash elementlarning guruhlarini tuzdi va ularni triadolar deb atadi. Har qaysi triadada o‘rtadagi elementning atom massasi ikki chetdagi elementlarning atom massalari yig‘indisining 2 ga bo‘linganiga teng. O‘sha vaqtda ma’lum bo‘lgan elementlardan faqat ettita triada tuzish mumkin bo‘ldi. D.Y. Mendeleyevdan avval olib borilgan ishlarning hech birida kimyoviy elementlar orasida o‘zaro uzviy bog‘lanish borligi topilmadi. Chuqur ilmiy bashorat va taqqoslashlar asosida D. I. Mendeleyev 1869 yilda tabiatning muhim qonuni — kimyoviy elementlarning davriy qonunini ta’rifladi. D. I. Mendeleyev ta’riflagan davriy qonun va uning grafik ifodasi — davriy sistema hozirgi zamon kimyo fanining poydevori bo‘lib qoldi.

• 1812 yilda bercelius barcha elementlarni metallar va metallmaslarga ajratdi. Bunday snnflash unchalik aniq bo‘lmasada, xaligacha o‘z kuchini yo‘qotmay kelmoqda. 1829 yilda iogann volfgang debereyner uchta-uchta elementdan iborat o‘xshash elementlarning guruhlarini tuzdi va ularni triadolar deb atadi. Har qaysi triadada o‘rtadagi elementning atom massasi ikki chetdagi elementlarning atom massalari yig‘indisining 2 ga bo‘linganiga teng. O‘sha vaqtda ma’lum bo‘lgan elementlardan faqat ettita triada tuzish mumkin bo‘ldi. D.Y. Mendeleyevdan avval olib borilgan ishlarning hech birida kimyoviy elementlar orasida o‘zaro uzviy bog‘lanish borligi topilmadi. Chuqur ilmiy bashorat va taqqoslashlar asosida D. I. Mendeleyev 1869 yilda tabiatning muhim qonuni — kimyoviy elementlarning davriy qonunini ta’rifladi. D. I. Mendeleyev ta’riflagan davriy qonun va uning grafik ifodasi — davriy sistema hozirgi zamon kimyo fanining poydevori bo‘lib qoldi.