D lutfullayeva, R. Davlatova, M. Saparniyazova

100

---

xiralashgan. Endi и faqat Xudodan najot kutadi. “Padarkushligim rost 
bo 'Isa, Xudo a w a l ко ‘zimni ко ‘r qiladi... ”
2-amaliy ish. 
0 ‘zaro zidlik munosabatiga kirishuvchi ravishlarga 
o‘zbek xalq maqollaridan misollar keltiring. Ravishlaming darajasi va 
sintaktik vazifasini belgilang.
NAMUNA: 
Ко ‘p о ‘yla, oz so ‘yla 
(Maqol).
3-amaliy ish. 
Berilgan fe’llar bilan sintaktik munosabatga 
kirisha oladigan ravishlami toping va slayd kataklarini to‘ldiring. 
Ravishlaming darajasini ko‘rsating.
Ravishlaming morfologik tahlili
1-amaliy ish. 
Ajratib ko‘rsatilgan ravishlami morfologik tahlil qiling.
Tomda qo'llarini ketiga qo'ydi. Tom bosh-adog'ilab qadamladi. 
Vazmin-vazmin qadamladi. Olislarga dono-dono boqib qadamladi. 
Birdan 
qoziqday qoqilib qoldi. Misoli haykal bo ‘lib qoldi. Yerga shahodat barmoq
101

---

о ‘ynatdi. Lik-lik о ‘ynatdi. Qorovulni imladi. Qorovul keldi. Narvon poyida 
hayrona-hayrona turdi. Qoshi uzra kaft soyabon eta-eta mo ‘Itaydi.
- Chaqirganday bo ‘Idingizmi? — dedi. Qo ‘shchi hokimona-hokimona 
siyosat etdi.
(T.Murod. “Bu dunyoda o‘lib bo‘lmaydi”)
Tahlil tartibi:
1. Ravishning so‘rog‘i va ma’no turi aniqlanadi.
2. Ravishning yasalishiga ko‘ra tub yoki yasama ekanligi aniqlanadi.
3. Ravishning tuzilishiga ko‘ra turi belgilanadi.
4. Ravishning darajasiga tavsif beriladi.
5. Ravishning sintaktik vazifasi belgilanadi.
2-amaliy ish. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun tuzilgan 
“Hozirgi o‘zbek adabiy tili” darsligida (A.Nurmonov, A.Sobirov, 
Sh.Yusupova. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. - Toshkent, 2010. 2-k.) berilgan 
quyidagi mashqni bajaring.
336-mashq. Nuqtalar o ‘miga ravishlami qo‘yib ko‘chiring.
Hayo
Hayo inson hayotining ... hisoblanadi. Hayo, ibo komil xulqqa ega 
bo'lgan kishi ruhining tafakkuri, m a’naviy timsolidir. Payg'ambarimiz: 
“Hayo iymondadir, iymon esa jannatga eltadi”, - demish.
... Ayol - hayo ramzi sifatida qadrlanib kelinadi. Rivoyat 
qilishlaricha, o'limga mahkum etilganlar ichida bir ayol ham bor ekan. 
Ularni о limga olib ketishayotganda ayol yo ‘Ida ip va igna berishlarini 
so ‘raydi.
- Nima qilasan shu ignani? - so ‘rabdi jallodlar.
- Tizzamning choki so 'kilibdi, shuni chandib olay, - debdi ayol.
- Axir, sen ... о ‘lasan-ku! - debdiposbonlar.
- Men ayolman, sharm-hayoyimni ... saqlashim kerak. 0 ‘lim sari 
ketayotgan bo'lsam ham, nomusim haqqi, xaloyiq ... ayolday chiqishim 
kerak, - debdi ayol.
102

---

Ayol xonadon ravnaqidir, chimki и oila a ’zolarini tushunadi, ... bilan 
ish olib boradi, hayotning achchiq-chuchuklariga chidab, ... yashaydi. 
Bunday ayollami xalqimiz hayoli, vafoli deb bilishgan. Shuning uchun 
ham o'zbek xotin-qizlari uchun hayo asosiy fazilat b o ‘lib kelmoqda. 
Hayotdagi har bir narsani ko'rish, bilish uning qadr-qimmatini idrok 
etish, o'ylab ish yuritish bu hayo tuyg'usining ... tushuncha ekanligini 
ко ‘rsatadi.
(U. Mahkamov)