D. Y. Yormatova
Download 1.24 Mb. Pdf ko'rish
|
ekologiya tadqiqot usullari va jihozlari (1)
|
ñêîãî ìîðÿ. Ò., 1990.
8. È.Â. Êóëèêîâ, È.Â. Ìîë÷àíîâà, Å.Í. Êàðàâàåâà. Ðàäèîýêî- ëîãèÿ ïî÷â ðàñòèòåëüíûõ ïîêðîâîâ. Ñâåðäëîâñê, ÀÍÑÑÑÐ, 1990. 9. R.Y. Zveryeva, B. Sapayev. Agrometeorologiyadan qollanma. Ò., 1996. 10. Í.Í. Ìàñëîâ, Þ.È. Êîðîáîâ. Îõðàíà îêðóæàþùåé ñðåäû íà æåëåçíîäîðîæíîì òðàíñïîðòå. Ì., «Òðàíñïîðò», 1996. 11. Å.È. Ïàâëîâà. Ýêîëîãèÿ òðàíñïîðòà. M., «Òðàíñïîðò», 1996. 12. Í.Í. Ìîèñååâ. ×åëîâåê è èîíîñôåðà. Ì., 1998. 13. Ìèò÷åëë Ïîë. 101 êëþ÷åâàÿ èäåÿ. Ýêîëîãèÿ. Ì., «Ôàèð- Ïðåññ», 2001. 14. È.Í. Ãîëèöûí. Ïðîìûøëåííàÿ ýêîëîãèÿ. Ì., 2002. 15. Ý.È. Àâäååâà. Ýêîëîãè÷åñêèå ïðàâà è îõðàíà îêðó- æàþùåé ñðåäû. Ò., 2003. 263 16. A. Ergashev. Umumiy ekologiya. Ò., 2003. 17. Sh.A. Shirinboyev, M.G. Safin. Atrof-muhitni muhofaza qilish. S., 2003. 18. Ý.Â. Ïàðàõîíñêèé, Ã.À. Ìàõîâèêîâà. Ýêîëîãèÿ. Êîíñïåêò ëåêöèé. Ì., «Ýêñìî», 2006. 19. Â.Ï. Ëèì, Ý.Ñ. Àí, À.À. Ãðèãîðüÿíö è äð. Çàïîâåäíèêè è íàöèîíàëüíûå ïàðêè. Ò., «×èíîð» ÅÍÊ, 2007. 20. Ò.ß. Àøèõìèía. Ýêîëîãè÷åñêèé ìîíèòîðèíã. Ó÷åáíî- ìåòîäè÷åñêîå ïîñîáèå. Ì., «Àëüìa Ìàòåð», 2008. 21. D.Y. Yormatova. Sanoat ekologiyasi. Ò., «Faylasuflar milliy uyushmasi», 2008. 22. D.Y. Yormatova. Ekologiya. Ò., «Fan va texnologiyalar», 2010. 23. D.Y. Yormatova. Ekologik monitoring. Ò., «Fan va texnologiyalar», 2011. 24. D.Y. Yormatova. «Ekologiya» fanidan seminar mashgu- lotlari uchun qollanma. Ò., «Fan va texnologiyalar», 2011. Elektron talim resurslari 1. Öåíòðàëüíàÿ Àçèÿ. Ïðîáëåìû îïóñòûíèâàíèÿ: http://www.deserts.narod.ru/w 2. À.Ê. Àáäóëëàåâ. Ïðîáëåìû äåãðàäàöèè çåìåëü êàê ðåçóëüòàò èõ íåðàöèîíàëüíîãî ñåëüñêîõîçÿéñòâåííîãî èñïîëüçîâàíèÿ è ïóòè óëó÷øåíèÿ ñèòóàöèè. Àõáîðîò ïîðòàëè: CARNet http://www.caresd.net/site.html/en= =0&id=5642 3. BMT va barqaror rivojlanish, «Chollanish va qurgoqchilik» bolimi: http://www.un/org/russian/esa/sustainable/ desertification.shtml 4. Ilmiy-amaliy jurnal «Òâåðäûå áûòîâûå îòõîäû» http:// www. solidwaste.ru 5. «Chiqindilarni qayta ishlash» portali http:// www.new- garbage.com/ 6. http:// www.wwf.ru/climate/ 7. http:// www.wwf.ru/about/what we do/climate/ climate/ skeptic/ 264 8. Ýêîëîãè÷åñêè ÷èñòàÿ ýíåðãèÿ: ïðîáëåìû è ðåøåíèÿ. Ýêîíîìè÷åñêèå ïåðñïåêòèâû. Ýëåêòðîííûé æóðíàë «Journal USA». Ãîñóäàðñòâåííûé äåïàðòàìåíò ÑØÀ/ Èþëü 2006 ãîäà/ Òîì 11/Íîìåð 2. http://usinfo.state.gov./ journals/ites/0706/ijer/ijer0706.htm 9. Öåíòðàëüíàÿ Àçèÿ. Ïðîáëåìû îïóñòûíèâàíèÿ: http://www.deserts.narod.ru/ 10. Markaziy Osiyoning ekologiyasi va suv resurslari boyicha bilimlar portali: www.cawater-info.net 11. Àâòîðû êóðñà Ýìèëü Áåäè, Ãóííàð Áîéå Îëüñåí, Ðàéìîíä Ìàéëñ. Ðóññêàÿ âåðñèÿ ïîäãîòîâëåíà Àãåíòñâîì ïî âîçîáíîâëÿåìîé ýíåðãåòèêå (Óêðàèíà). Ñàéò. Http://www. Ecomuseum. Kz// dieret.html 12. Ýêîëîãè÷åñêè ÷èñòàÿ ýíåðãèÿ: ïðîáëåìû è ðåøåíèÿ. Ýêîíîìè÷åñêèå ïåðñïåêòèâû. Ýëåêòðîííûé æóðíàë «Journal USA». Ãîñóäàðñòâåííûé äåïàðòàìåíò ÑØÀ/ Èþëü 2006 ãîäà/Òîì 11/Íîìåð 2. http://usinfo.state.gov./journals/ites/0706/ijer/ijer0706.htm 13. Öåíòðàëüíàÿ Àçèÿ. Ïðîáëåìû îïóñòûíèâàíèÿ: http://www.deserts.narod.ru/ 14. http:// www.wwf.ru/climate/ 15. http:// www.wwf.ru/about/what we do/climate/ climate/ skeptic/ 16. BMT Jahon Sogliqni Saqlash Tashkiloti sayti http:// www.who.int/features/factfiles/climate change/ru/ index.html Didaktik vositalar ♦ jihozlar va uskunalar, moslamalar: elektron doska- Hitachi, LÑD-monitor, elektron korsatgich. ♦ video-audio uskunalar: video va audiomagnitofon, mikrofon, kolonkalar. ♦ Kompyuter va multimediali vositalar: kompyuter, Dell tiðidagi proyektor, DVD-diskovod, Web-kamera, video-koz. www.nalHie.ii/ www. uznaturc.uz www. cconcws.uznaturc.uz 265 MUNDARIJA Kirish ..................................................................................... 3 I bob. ÒABIAÒNI MUHOFAZA QILISHNING NAZARIY ASOSLARI 1.1. Òabiat va inson ortasidagi munosabatlar................................. 7 1.2. Tabiatga inson tasirining asosiy shakllari ............................. 10 1.3. Qishloq xojaligi va oziq-ovqat ishlab chiqarish .................... 14 1.4. Bioxilma-xillikning shakllanishi va unga tahdid ..................... 16 1.5. Suvning ifloslanishi va uning korsatkichlari .......................... 19 II bob. INSONNING ÒABIAÒGA IJOBIY VA SALBIY ÒASIRI OQIBAÒLARINI ORGANISH 2.1. Òabiatni muhofaza qilishning vazifalari ................................. 27 2.2. Ekologik monitoring kuzatuvlarini olib borish ...................... 33 2.3. Ekologik konsepsiya monitoringi (EKM) ............................... 34 2.4. Ekomonitoring strukturasini tashkil qilish ............................ 36 2.5. Monitoring olib boriladigan joyning fizik-geografik tarifi ............................................................. 38 2.6. Joyning monitoringini olib borish rejasi (xaritasi) ................ 41 III bob. AÒMOSFERA VA UNING ÒARKIBIY QISMLARI 3.1. Atmosfera haqida malumotlar, uning tuzilishi va chegaralari ........................................................... 43 3.2. Atmosferadagi gazlar va ularning ahamiyati ......................... 47 3.3. Atmosferaning ifloslanishi va unga qarshi kurash ................... 49 3.4. Radioaktiv ifloslanish va radioaktiv moddalarning organizmga tasiri ..................................................................51 3.5. Atmosferani organish usullari .............................................54 266 IV bob. AÒMOSFERADAGI NAMLIKLAR 4.1. Atmosferadagi namliklar manbayi ........................................ 57 4.2. Namlikning organizmlar uchun ahamiyati ........................... 59 V bob. QUYOSH RADIATSIYASI VA UNI OLCHASH 5.1. Quyosh radiatsiyasi yoruglik manbayi ............................. 61 5.2. Fotosintetik aktivlik radiatsiyasi ............................................. 62 5.3. Quyosh radiatsiyasi, togri (bevosita) va sochilgan radiatsiya ........................................................... 65 5.4. Quyoshning yigindi radiatsiyasi ........................................... 67 VI bob. AÒROF-MUHIÒNI MUHOFAZA QILISHDA SIFAÒ ÒAHLILLARI OÒKAZILADIGAN ISH JOYLARI ÒARÒIBI 6.1. Atrof-muhitni himoya qilishda sifat tahlillari olib borish tartibi va texnika xavfsizligi .................................. 69 VII bob. SUVNING SIFAÒI VA BIOINDIKAÒOR SUV OÒLARINI ANIQLASH 7.1. Ichimlik suvining sifati va inson sogligiga tasiri ................... 74 7.2. Suv otlarini organish .......................................................... 77 7.3. Suv havzalarining bakterial ifloslanishi ................................ 87 7.4. Biologik omillar tasiri ........................................................ 100 7.5. Òermal ifloslanish va uni tozalash ....................................... 102 VIII bob. OB-HAVO VA UNI OLDINDAN AYÒISH (PROGNOZ QILISH) 8.1. Ob-havo .............................................................................. 108 8.2. Atmosfera frontlari ............................................................... 109 8.3. Siklonlar .............................................................................. 110 8.4. Antisiklonlar ........................................................................ 111 8.5. Ob-havoni oldindan aytib berish ........................................ 111 8.6. Mahalliy belgilarga qarab, ob-havoni oldindan aytib berish .......................................................... 112 8.7. Yoginlarning qishloq xojaligidagi ahamiyati ................... 113 267 IX bob. IQLIM VA UNING QISHLOQ XOJALIGIDAGI AHAMIYAÒI 9.1. Iqlim korsatkichlari ............................................................ 115 9.2. Agroiqlim vositalari va ularni baholash usullari ................... 116 9.3. Fitoiqlim ............................................................................. 117 9.4. Òuproqning ifloslanishini kuzatish ...................................... 118 X bob. BIOINDIKATSION USULLAR 10.1. Antropogen omillar yoki bioindikatsiya ........................... 123 10.2. Fizik-kimyoviy usullar ....................................................... 125 10.3. Òabiiy muhit va obyektni monitoring dasturi boyicha ekologik baholash ................................................ 125 XI bob. ÒABIAÒNI ASRASHDA BIOINDIKAÒOR ORGANIZMLARNING AHAMIYAÒI 11.1. Kress-salat osimligi tuproq indikatori ......................... 128 11.2. Fauna bioindikatsiyasi ........................................................ 130 XII bob. BIOÒANI MONIÒORINGLASH USULLARI 12.1. Òirik organizmlar biotasi va uning ahamiyati .................... 132 12.2. Osimliklarning hayotchanligi (yashash muddati)ni aniqlash ........................................... 134 12.3. Òurlarning molligini aniqlash ........................................... 135 12.4. Yaylov yoki otloqning monitoringi ................................. 136 12.5. Yaylov va otloq faunasi monitoringi ............................... 138 12.6. Qushlar soni va zichligini hisobga olish usullari ................ 141 12.7. Dala daftariga qayd qilish .................................................. 142 12.8. Sutemizuvchilarni izlariga qarab organish usuli ............... 143 XIII bob. AHOLI YASHAYDIGAN JOYLARDAGI YASHIL DARAXÒLAR MONIÒORINGI 13.1. Daraxtlar monitoringining ahamiyati ............................... 146 13.2. Osimliklarda fenologik kuzatishlarni olib borish ............ 150 268 13.3. Osimliklarni kuzatish ....................................................... 152 13.4. Madaniy osimliklarda kuzatish olib borish .................... 154 13.5. Hayvonot olamini kuzatish .............................................. 158 XIV bob. JOYNING EKOLOGIK PASPORÒINI ISHLAB CHIQISH 14.1. Hududning ekologik kartografiyasi .................................... 161 14.2. Òashkilotning ekologik pasporti ......................................... 164 XV bob. ÒUPROQ EROZIYASI VA UNGA QARSHI KURASH 15.1. Eroziyaning mohiyati va uning zarari haqida malumotlar ........................................................... 166 15.2. Eroziya va qishloq xojaligi ekinlari hosildorligi ................. 168 15.3. Suv eroziyasiga qarshi kurash ............................................ 170 LABORATORIYA MASHGULOTLARI 1-laboratoriya mashguloti Kuzatish monitoringini olib borish usullari.............................. 173 2-laboratoriya mashguloti Yomgir chuvalchanglarini sanash ............................................ 176 3-laboratoriya mashguloti Atmosfera bosimi va uni olchash usullari .................................. 181 4-laboratoriya mashguloti Bosimning balandlik boyicha ozgarishi .................................... 184 5-laboratoriya mashguloti Òermoelektrik aktinometrning tuzilishi va ishlash prinsiði ...................................................................... 186 269 6-laboratoriya mashguloti Kimyoviy laboratoriyada ishlash qoidalari ................................. 190 7-laboratoriya mashguloti Suv sifatini aniqlashning fizik-kimyoviy usullari...................... 193 8-laboratoriya mashguloti Shahar xojaligidan havoga tashlanadigan zaharli gazlar miqdorining asosiy va kutilmagan salmogini hisoblash ............ 195 9-laboratoriya mashguloti Har xil manbalardan atmosferaga tashlanadigan ifloslantiruvchi moddalar hajmini hisoblash ............................. 201 10-laboratoriya mashguloti Òuproqning tozaligini kuzatish.................................................. 203 11-laboratoriya mashguloti Òuproqda yogin suvlari tufayli qoshiladigan ogir metallarning bolishi lozim bolgan meyorini hisoblash ................................................................... 210 12-laboratoriya mashguloti Òuproqni fizik-kimyoviy tajribalar olib borishga tayyorlash .................................................................................. 223 13-laboratoriya mashguloti Ochiq usulda komir qazib olishning tashqi muhitga tasirini organish ......................................................... 226 270 14-laboratoriya mashguloti Oquv xonalarini ekologik jihatdan monitoringlash usullari ............................................................. 233 15-laboratoriya mashguloti Oquv binolari ichining pardozlanishini ekologik baholash ...................................................................... 235 16-laboratoriya mashguloti Qushlar soni va zichligini hisobga olish usullari ........................ 236 17-laboratoriya mashguloti Ekologiyada gidrologik kuzatishlarni olib borish ........................ 239 18-laboratoriya mashguloti Òabiiy oqar suvlarni tekshirish usullari ..................................... 249 Test savollari ........................................................................ 253 Orol dengizi boyicha bilimlarni mustahkamlash uchun savollar ...................................................................... 261 Foydalanilgan adabiyotlar .................................................... 262 271 DILOROM YORMATOVNA YORMATOVA EKOLOGIYA (TADQIQOT USULLARI VA JIHOZLARI) Kasb-hunar kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma 2-nashri Òoshkent — «ILM ZIYO» — 2016 Muharrir I. Usmonov Badiiy muharrir D. Hamidullayev Òexnik muharrir F. Samadov Musahhih T. Mirzayev Noshirlik litsenziyasi AI ¹ 275, 15.07.2015-y. 2016-yil 10-avgustda chop etishga ruxsat berildi. Bichimi 60 ×90 1 / 16 . «Òayms» harfida terilib, ofset usulida chop etildi. Bosma tabog‘i 17,0. Nashr tabog‘i 16,0. 324 nusxa. Buyurtma ¹ 116 «ILM ZIYO» nashriyot uyi. Òoshkent, Navoiy ko‘chasi, 30-uy. Shartnoma ¹ 29 – 2016. «PAPER MAX» xususiy korxonasida chop etildi. Òoshkent, Navoiy ko‘chasi, 30-uy. Y-67 Yormatova D.Y. EKOLOGIYA (Tadqiqot usullari va jihozlari) (2-nashri). Kasb-hunar kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma. T.: «ILM ZIYO», 2016. — 272 b. UO‘Ê 574(075) ÊBÊ 20.1ya722 ISBN 978-9943-16-356-0 Download 1.24 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|