Danuta Wdowczyk Projekt okÏadki
Download 0.58 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Czawgan
- Fahrad i Szirin
- MadĂnun i Lejla
- Musalsal
- Szach AbuǦilǦGhazi ibn Bajkara
- Wamyk i Azra
|
175 Tyä jest zwojem m¦droäci przedwiecznej. O, Panie! Zapisami prawdziwych praw jesteä. O, Panie! KaĂda cz¦stka bytów na wiecznoä© Ci¸ pami¸ta. Mi¸dzy kroplami deszczu sÏycha© Twój gÏos, Panie. SÏuĂka zdj¸Ïa zasÏon¸ i zwierciadÏem Twoje oblicze si¸ staÏo. Jak jezioro läni, Panie! Jaäniej¦ce loki nocy tchn¦ Twoim obliczem. Kr¦g sÏoneczny gÏosi Twoj¦ chwaϸ, Panie. Do Ciebie moĂe przyjä© dama i biedny derwisz. M¸drzec i niepiämienny czcz¦ Twe prawa, Panie. Nie dla róĂy, dla Ciebie äpiewa sÏowik. I motylek, co äwieci, chwali Ci¸, Panie. O, BoĂe, spraw by i Nawoi kochaÏ szcz¸äliwie. Ciebie niech chwali jego poezja, Panie.
Alisher Navoiy G’azallar 176 Iloho, podshoho, kirdigoro, Sanga ochug’ nihonu oshkoro. Sabur ismi bila qilsang tajalliy, Qilib Namrudg’a yuz ming mudoro. Qachonkim zohir yetsang «tanzi’ǦulǦmulk», Sikandarning bo’lub mag’lubi Doro. Yo’lung muhlik toshi yoquti ahmar, Eshiging tiyra gardi mushki soro. Suho bo’lsa shabistoningda toli’, Bo’lub nuri quyoshdek olamoro. Navoiy nafs zulmotig’a qolmish, Sen o’lmay Hizri rah chiqmoq ne, yoro?! Qiyomatda gunohin afv yetarga Rasulingni shafi’ et, kirdgoro. Aliszer Nawoi Gazele 177 O, Panie nasz, Stwórco, Szachu NiebiaÑski, ty wiesz wszystko. O naszych tajemnicach teĂ dobrze wiesz. Ty nas strzeĂesz, wielbiony przez wszystkich Nimrodzie. Jak bardzo Ci¸ szanujemy, dobrze wiesz. MaÏoä© wykazujesz wÏadcom ziemi. Jak mity Aleksandra i Dariusza spali©, dobrze wiesz. Dzi¸ki Twej Ïasce äwieci gwiazda polarna. Jak waĂny jej blask dla w¸drowca, dobrze wiesz. O, wybacz nam, Panie, grzechy nasze w dzieÑ s¦du. Jak kierowa© PosÏaÑca z nadziej¦, dobrze wiesz. Bardzo posmutniaÏeä, Nawoiu, w mroku duszy, Ăe pami¸© o tobie nie zginie, dobrze wiesz.
Alisher Navoiy G’azallar 178 Ul parivashkim, bo’lubmen zoru sargardon anga, Ishqidin olam manga hayronu men hayron anga. O’qlaringdin har zamon taskin topar ko’nglum o’ti, Bordurur bir qatra suv go’yoki har paykon anga. Bir dilovardur ko’ngulkim g’am sipohi qalbida, Ohi novak toza dog’idur qizil qalqon anga. Novakining parru paykonida rangin tus erur, Yoki ko’nglumdin chu parron o’tti, yuqmish qon anga. Nomayi shavqum ne nav’ ul oyg’a etgay, chunki men El otin o’qur hasaddin yozmadim unvon anga. Xizr xattingning ajab yo’q sabzu xurram bo’lmog’i, LabǦbalab chunkim suv berur chashmayi hayvon anga. Ey xusho mug’ dayrikim, ziynat bila rif’atda bor Mehr anga bir shamsavu ko’k toqi bir ayvon anga. Istamish bulbul vafo guldin, magarkim joladin Bag’ri qotmish g’unchaning baskim erur xandon anga. Qilmag’on jonin fido jonong’a yetmas der emish, Ey Navoiy, ushbu so’z birla fido yuz jon anga. Aliszer Nawoi Gazele 179 Z bólu zdziczaÏem! Jestem teraz bez rozumu! Dziwi¦ si¸ wokóÏ: jak moĂna Ăy© bez rozumu? ZaÏagodĀ m¦ gorycz i oszcz¸dĀ serce biedne. Twojej miÏoäci pragn¸, jak dziecko bez rozumu. Jaki list ci przysÏa©, abyä mnie miÏowaÏa? Wiem! KaĂda ci zazdroäci pi¸kna i rozumu. Winiarnia — wysok¦ äwi¦tyni¦ m¦drych magów, niebo — Twoj¦ strzech¦, sÏoÑce — ĀródÏem rozumu. Nie ofiarujesz siebie, to porzu© myäl o niej, Nawoiu. Daj jej swój talent i nie szcz¸dĀ rozumu.
Alisher Navoiy G’azallar 180 Sinsa ko’nglumda o’qung surtub isig’ qondin anga, Pay masallik chirmag’aymen rishtayi jondin anga. Bodayi la’ling mizoji ruhparvardur base, Go’yiyo mamzuj etibsen obi hayvondin anga. O’ti ko’nglum shu’lasin gah sokin etti, goh tez, Gah o’tun bo’ldi, gahi suv urdi paykondin anga. Dardu g’am bo’stonining tovusidur ko’nglum qushi, Gul bo’lub jismimda kesgan na’l har yondin anga. Ne kabutar yeta olur ul quyoshg’a, ne nasim, Ey ko’ngul, holingni i’lom ayla afg’ondin anga. Ko’zga to kirdi xayoling sovug’ ohim vahmidin, Bog’lamishmen qo’ryo har sori mujgondin anga. Ey Navoiy, yig’lamoq ohimg’a taskin bermadi, Vah, bu ne o’tturki, yo’q ta’sir to’fondin anga. Aliszer Nawoi Gazele 181 Twa strzaÏa w mym sercu wywoÏuje gorzkie Ïzy. Gor¦ca krew tryskaÏa z serca, a z oczu Ïzy. Wino pite z twych ust mogÏo mnie wnet pokrzepi©, a woda Ăycia wnet zmyÏaby me gorzkie Ïzy. Cho© moja rana pÏonie Ăywo, jak ognisko, ugasi© j¦ mog¦ szybko tylko twoje Ïzy. Smutny sad miÏoäci jest jak serce biednego pawia. Zakwitnie on wnet, gdy osuszysz me Ïzy. Ach, kiedy ty w marzeniu staniesz przed mym wzrokiem. Opuszcz¸ oczy, po cóĂ masz widzie© gorzkie Ïzy. Nawoiu, ognia twego smutku, samotnoäci, ran serca, duszy, nie ulecz¦ Ăadne Ïzy.
Alisher Navoiy G’azallar 182 Vahki ishqing zohir etsam vahm erur o’lmak manga, Gar nihon tutsam dag’i jon xavfidur beshak manga. Kelgan ermish ul Masih o’lganlarin tirguzgali, Men tirig, vah, yaxshiroq bu umrdin o’lmak manga. JuzvǦjuzvumni, fig’onkim, munfak etti tiyg’i hajr BirǦbiridin lek o’zidur juzvi loyanfak manga. Ko’nglum o’tidin yig’och kuldur, bashok bir qatra su. Nogah ul sho’xi jafokesh otsa bir novak manga. Oltun ezinibǦerib kuygan «soyu» xolis bo’lur, Ne ajab sarg’arsa yuz, yetkan soyu emgak manga. Chok aylarmen yoqa ul qoshi yoni ko’rgachǦo’q, Kim xadangin otsa hoyil bo’lmag’ay ko’nglak manga. Boda hajridin oqarmish ko’zlarim, ey piri dayr, Aylagil may shishasidin sindurub aynak manga, Sarsari hijron, vujudum xirmanin andoq sovur Kim, fano yo’lida sarsar bo’lmasun hamtak manga. Ey Navoiy, gar manga ko’prak emas ummidi vasl, Bas nag’u ushshoqidin javri erur ko’prak manga. Aliszer Nawoi Gazele 183 MiÏoä© grozi zagÏad¦. Sprowadza cierpienie. Cho©byä skryÏ j¦ w sercu, teĂ czeka ci¸ cierpienie. Nawet kamieÑ moĂe oĂy© w blasku ksi¸Ăyca, lecz dusz¸ zastygϦ w kamieÑ czeka cierpienie. Poszczerbiony rozϦk¦ miecz rozrywa mi pierä, gdy gϸbiej rani, wtedy t¸Ăeje me cierpienie. Okrutnie trafiasz mnie czaru strzaÏami, które spopielej¦ mi dusz¸ i rozpal¦ cierpienie. O, gdzieĂ s¦ twoje strzaÏy? OdkryÏem juĂ pierä! Prosz¸ o truj¦c¦ strzaϸ! Zgasi cierpienie! Niech huragan niebytu i rozϦki miota mym prochem po pustyni! Niechaj trwa cierpienie! Jesteä, Nawoiu, niedowiarkiem. Los nauczy ci¸ niebawem, jak straszne moĂe by© cierpienie.
Alisher Navoiy G’azallar 184 Shahr bir oy furqatidin baytulǦahzandur manga, Bir guli ra’no g’amidin bog’ zindondur manga. Bazmi ishrat ichra siz may no’sh eting, ey do’stlar, Kim nasib ul la’li lab hijronidin qondur manga. Chiqti aqlu fahm ila sabru ko’ngul tan mulkidin, Chiqmayin har lahza zahmat berguchi jondur manga. O’qi baskim tandadur, tegmas tanimg’a o’zga o’q, Ulki o’q deb nola qildim, emdi qalqondur manga. Uyla rasvomenki, ko’yu ko’chada holim ko’rub Ba’zi el giryonu ba’zi halq xandondur manga. Hajridin bag’rim suvdur, ul suv aro bolig’ kibi Dardu mehnat o’qidin bir necha paykondur manga. Hur mujgonin agar surtay desa qilmon qabul, Kim ayoqda orzu xori mug’ilondur manga. May ichib toatni favt etmangki, ul o’t tobidin Necha boqsam bahra holo dog’i xirmondur manga. Ey Navoiy, xalq der: jon ber, vayo kech ishqidin, Garchi bu dushvor erur, lekin ul osondur manga. Aliszer Nawoi Gazele 185 Pustk¦ wionie miasto. Pytam: gdzie jest ma luba? Nie ma róĂ, lecz s¦ kolce. PorzuciÏa mnie luba! Wy, przyjaciele wci¦Ă ucztujecie przy winie. Dla mnie pozostaÏa gorycz. Pytam: gdzie luba? Spokój, wiara, rozum porzuciÏy me ciaÏo. M¸ka jest m¦ towarzyszk¦, a nie luba. Serce cierpi, jak przebite tureck¦ strzaϦ. Przedtem jego pancerzem byÏa moja luba. Wci¦Ă wlok¸ si¸ z haÑb¦, Ăe aĂ pÏacze niejeden. Inni drwi¦co pytaj¦: „Gdzie jest twoja luba?”. Mówi¦: „Nawoiu, nie rozstawaj si¸ z dusz¦!”. Zapomnie©? Dusza uleciaÏa, tam gdzie luba!
186
cienka kreska. Do niej porównywane s¦ wiotkie dziewcz¸ta.
MoĂe oznacza© równieĂ planet¸ Mars. To imi¸ nosiÏo wedÏug legend wielu bitnych rycerzy i zacnych królów.
si¸ w podróĂ do nieba oraz z Mekki do Jerozolimy, gdzie spotǦ kaÏ si¸ z archanioÏem DĂibrailem. ByÏ on nieco wi¸kszy od osÏa i miaÏ biaÏe skrzydÏa przy nogach. Cz¸sto przedstawiany byÏ takĂe z kobiec¦ twarz¦, uszami osÏa, tuÏowiem konia i ogonem pawia. Na Buraku udaÏ si¸ Mahomet z Mekki do jerozolimǦ skiego meczetu AlǦAksa na Wzgórzu cwi¦tynnym, gdzie uzyskaÏ pierwsze objawienie boskie. Drugie to wniebowst¦pienie AlǦ MiradĂ w trakcie tego spotkania z Bogiem uzyskaÏ wskazówki, jak maj¦ wygl¦da© podstawowe rytuaÏy muzuÏmanów. W miejǦ scu, gdzie wedÏug tradycji nast¦piÏo wniebowst¦pienie, stoi dziä KopuÏa na Skale. Czawgan — tadĂycka odmiana gry w polo. Dastan — klasyczny utwór muzyki lub poezji perskiej; instruǦ mentalny lub äpiewany. Aliszer Nawoi Gazele
DĂamszyd — zgodnie z mitologi¦ persk¦ miaÏ by© czwartym królem ludzkoäci, po ämierci zaä obj¦© panowanie w krainie umarÏych. WedÏug legendy ĂyÏ w czasach Noego i jak Noe nie stroniÏ od wina, a by© moĂe byÏ, jak Bachus, jego twórc¦. DĂem i DĂam jest to uĂywany skrót oznaczaj¦cy puchar dĂemszydowy. W poezji sufickiej ów puchar oznacza serce czÏowieka przepeÏǦ nione miÏoäci¦ do Boga. Na pocz¦tku panowaÏ sprawiedliwie, póĀniej popadÏ w grzech pychy, co doprowadziÏo do buntu poddanych. Z jego osob¦ wi¦Ă¦ si¸ liczne legendy, np. o jego kielichu — zwierciadle Boga lub o cudownym sztylecie. W jego kielichu moĂna byÏo zobaczy© wszystkie tajemnice äwiata. ByÏ legendarnym protoplast¦ dynastii Saffarydów. Fahrad i Szirin — bohaterowie poematów perskich poetów Nizamiego (Niz¢m adǦDÄn Abó Muhammad Ily¢s ibnǦYusóf ibnǦ ZakÄ ibnǦMu ޫayyid Niz¢mÄ GanjavÄ (1141–1209) z GandĂy, Amira Khusro Dahlavi (1253–1325) i Nawoia. Szirin znaczy Pi¸kna.
skiej; odpowiednik Atlasa. Kilkukrotnie wzmiankowana w Biblii m.in. jako budowniczy wieĂy Babel. Traktowany jest teĂ jako legendarny myäliwy i wÏadca Mezopotamii. Harun — Harun arǦRaszid (763–809), pi¦ty i najbardziej znany kalif z dynastii Abbasydów, ojciec kalifów Al–Mamuna i AlǦ Amina. Jeden z najwybitniejszych wÏadców muzuÏmaÑskich, mecenas nauki i sztuki. Alisher Navoiy G’azallar 188
Wielkiego w czasie podboju Azji przez pustynie. Obaj bohateǦ rowie wyruszyli kiedyä na poszukiwanie wody Ăycia. Aleksander zagubiÏ drog¸ i tylko Hydr trafiÏ do poædanego ĀródÏa i piÏ wod¸ nieämiertelnoäci. WedÏug legend Hyzr potrafiÏ pi© wod¸ z podziemnych zbiorników i dlatego równieĂ byÏ teĂ symboǦ lem istoty nieämiertelnej. Al Hazir oznacza „zielony” — bohater ten zanurza si¸ co pi¦tek w Mekce, w wodach nieämiertelnoäci i z tego powodu przyswoiÏ t¸ barw¸. Isa — Isa bin Marjam, arabskie i muzuÏmaÑskie imi¸ jednego z proroków islamu — Jezusa. Jego imi¸ jest wspominane 26 razy w Koranie.
zwraca© si¸ podczas modlitwy, wyznaczany w budowaniu meǦ czetów lub w osobistej modlitwie.
chali si¸ od pierwszego wejrzenia. MiÏoä© chÏopaka byÏa tak silna, Ăe ludzie nazwali go MadĂnunem, czyli op¸tanym przez zÏe duchy — dĂinny. Plotki ludzi sprawiÏy, Ăe zakochani przestali si¸ widywa©. MadĂnun zacz¦Ï ukÏada© pieäni o swojej miÏoäci do Lejli i wÏóczyÏ si¸ smutny, äpiewaj¦c je wszystkim, których napotkaÏ. Ojciec chÏopca udaÏ si¸ do rodziców Lejli w swaty. Odmówiono mu jednak dziewczyny, mówi¦c, Ăe Qajs oszalaÏ, a swoim zachowaniem szarga jej dobre imi¸. Ojciec wzi¦Ï go wtedy na pielgrzymk¸ do Mekki w nadziei, Ăe to pomoĂe mu zapomnie©, lecz na próĂno. MiÏoä© jego i szaleÑstwo jeszcze Aliszer Nawoi Gazele 189
bardziej si¸ wzmogÏy. Ojciec Lejli zadbaÏ wi¸c o to, aby zakoǦ chani si¸ nie spotykali. MadĂnun zaä porzuciÏ wszystko i udaÏ si¸ na pustyni¸, gdzie ĂyÏ wäród dzikich zwierz¦t. MiÏoä©, a raczej rozϦka w miÏoäci jest chyba naczelnym tematem tego i wielu innych perskich poematów. Zakochani, pÏacz¦, szlochaj¦, j¸cz¦ w rozϦce, ale gdy si¸ spotkaj¦, szcz¸äcie ich si¸ga apogeum. Jest ono jednak krótkotrwaÏe i niedÏugo znów s¦ rozdzieleni przez zÏy los lub okrutnych ludzi. BϦdz¦ po pustyniach i bezǦ kresnych stepach, wyn¸dzniali, chorzy, ale zawsze maj¦ przed oczyma obraz ukochanej osoby.
póÏokr¦gÏym lub wielobocznym znajduj¦ca si¸ poärodku äciany kibli. Wskazuje kierunek Mekki. Zwykle jest bogato zdobiona.
wyst¸puj¦ca w perskiej twórczoäci ludowej; w przenoäni: pi¸kna, peÏna wdzi¸ku dziewczyna — anioÏ.
proroka. WedÏug muzuÏmaÑskiej tradycji Salomon byÏ jednym z najwi¸kszych wÏadców. OdznaczaÏ si¸ wrodzon¦ sprawiedliǦ woäci¦. ByÏ obdarzony wielk¦ m¦droäci¦ i wiedz¦ magiczn¦. Szach AbuǦilǦGhazi ibn Bajkara — Husajn Bajkara (1438Ǧ1506), timurydzki szach i poeta, jako swoj¦ stolic¸ obraÏ Herat. Miasto to w owym czasie rywalizowaÏo bogactwem z Samarkand¦.
Alisher Navoiy G’azallar 190
Husajn Bajkara rz¦dziÏ: Uzbekistanem, Chorosanem, TurkiestaǦ nem, TadĂykistanem i okresowo Persj¦. ByÏ mecenasem sztuk i na jego dworze przebywali, poza Aliszerem Nawoiem, Behzed, DĂami, Szach Muzafar i inni wybitni twórcy z caÏej Azji CenǦ tralnej.
Wamyk i Azra — para kochanków, których przygody opisaÏ perǦ ski poeta z XI wieku Abul Qasim Hassan ibn Ahmad 'UnsuriǦi Balkhi. W¦tek ten wyst¸puje w poezji ärednioperskiej i nowoperǦ skiej, jak równieĂ w literaturze tureckiej. Wamyk, nasÏuchawszy si¸ opowiadaÑ podróĂnych o córce królewskiej zakochuje si¸ w niej i wyrusza, aby j¦ odszuka©. Po drodze przeĂywa szereg niebezpiecznych przygód. Na koÑcu odnajduje Azr¸ i kochanǦ kowie pobieraj¦ si¸. Download 0.58 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|