Dastlab relyatsion algebraning asosiy amallarini ko'rib chiqamiz

Munosabatlar bilan ishlash uchun F.E. Kodd tomonidan tavsiya etilgan relyatsion algebra apparati qo'llaniladi. Ushbu apparat munosabatlar nazariyasida ularning to'plami har doim ma'lum bir operatsiyalariga nisbatan yopiq ekanligi va shu tarzda ushbu operatsiyalar bilan birgalikda abstrakt algebra yuzaga kelganligi isbotlangan. Bu xususiyat relyatsion algebra deb nomlangan ma'lumotlar manipulyatsiyasi tilini ishlab chiqishda ishlatilgan.

Koddning relyatsion algebrasi amallari asosiy amallar -to'plam nazariyasi amallari va maxsus relyatsion amallariga bo'linadi. Amallarning birinchi guruhiga to'plamlar nazariyasining klassik amallari kiradi: birlashish, kesishma, ayirma va kengaytirilgan dekart ko‘paytma. Amallarning ikkinchi guruhi bevosita ma'lumotlar manipulyatsiyasi masalalarini yechish uchun ishlab chiqilgan va unga tanlash (filtrlash, gorizontal tanlash), proektsiya, bo'lish va ulash (shartli ulash yoki shart bo‘yicha ulash) amallari kiradi.

Dastlab relyatsion algebraning asosiy amallarini ko'rib chiqamiz.

Bir xil sxemali ikkita R1 va R2 munosabatlarining birlashmasi deb, berilgan munosabatlarning barcha kortejlaridan tashkil topgan R = R1 ⋃R2 munosabatga aytiladi.

Munosabatlar birlashmasini hosil qilishga doir misol 1-rasmda keltirilgan.

R1 munosabat								R2 munosabat
Tab.№	FIO	predmet					Tab.№		FIO	Predmet
21	Galkin B.A.	Biologiya					17		Raymer A.B.	Oracle
22	Palkin C.A.	Paskal					21		Galkin B.A.	Biologiya
27	Malkin	Fizika					25		Raxalin K.B.	Filosofiya
34	Skalkin R.R.	C++					34		Skalkin R.R.	C++
							556		Brexunov E.E.	Informatika

R1 va R2 munosabatlar birlashmasi
Tab.№	FIO	Predmet
17	Raymer A.B.	Oracle
21	Galkin B.A.	Biologiya
22	Palkin C.A.	Paskal
25	Raxalin K.B.	Filosofiya
27	Malkin	Fizika
34	Skalkin R.R.	C++
556	Brexunov E.E.	Informatika

1-rasm. Munosabatlar birlashmasi

Bir xil sxemali R1 va R2 munosabatlarning kesishmasi deb, kortejlari to‘plami bir vaqtning o'zida birinchi va ikkinchi munosabatlarning kortejlari bo‘lgan R = R1 ∩ R2 munosabatiga aytiladi.

Munosabatlar kesishmasini hosil qilish 2-rasmda keltirilgan.

R1 munosabat								R2 munosabat
Tab.№	FIO	predmet					Tab.№		FIO	Predmet
21	Galkin B.A.	Biologiya					17		Raymer A.B.	Oracle
22	Palkin C.A.	Paskal					21		Galkin B.A.	Biologiya
27	Malkin	Fizika					25		Raxalin K.B.	Filosofiya
34	Skalkin R.R.	C++					34		Skalkin R.R.	C++
							556		Brexunov E.E.	Informatika

R1 va R2 munosabatlar kesishmasi
Tab.№	FIO	Predmet
21	Galkin B.A.	Biologiya
34	Skalkin R.R.	C++

2-rasm. Munosabatlar kesishmasi

Bir xil sxemali R1 va R2 munosabatlarning ayrmasi R = R1 \ R2 munosabati bo'lib, uning kortejlari to'plamlari birinchi munosabatlarga tegishli bo'lgan va ikkinchisiga tegishli bo'lmagan karterlar iborat b o’ladi.

Birlashma va kesishma amallaridan farqli ravishda, ayrish amali komutativ xossasiga ega emas.

Munosabatlar ayiralarini hosil qilish 3-rasmda keltirilgan.

R1 munosabat								R2 munosabat
Tab.№	FIO	predmet					Tab.№		FIO	Predmet
21	Galkin B.A.	Biologiya					17		Raymer A.B.	Oracle
22	Palkin C.A.	Paskal					21		Galkin B.A.	Biologiya
27	Malkin	Fizika					25		Raxalin K.B.	Filosofiya
34	Skalkin R.R.	C++					34		Skalkin R.R.	C++
							556		Brexunov E.E.	Informatika

R1\R2 ayirma
Tab.№	FIO	Predmet
21	Galkin B.A.	Biologiya
27	Malkin	Fizika

R2\R1 ayirma
Tab.№	FIO	Predmet
17	Raymer A.B.	Oracle
25	Raxalin K.B.	Filosofiya
556	Brexunov E.E.	Informatika

1-rasm. Munosabatlar ayirmasi