Dasturlash bilan shug'ullanishdan oldin nimalarni bilish kerak?
Download 99.04 Kb. Pdf ko'rish
|
dasturlash bilan shugullanishdan oldin nimalarni bilish kerak
DASTURLASH BILAN SHUG'ULLANISHDAN OLDIN NIMALARNI BILISH KERAK? M.Botirov** - Qo'qon DPI Dasturlashga bo'lgan qiziqish tobora ortib bormoqda. Bu kompyuter texnologiyasining kun say in rivojlanib borishi bilan bog'liqdir. Ayniqsa vizual dasturlash texnologiyalaridan foydalanib dasturlar yaratish kompyuter texnologiyalarining rivojlanishiga katta ta'sir etmoqda. Qaysi dasturlash tilinidan foydalangan bo'lar edingiz va dasturlash bilan shug'ullanishdan oldin nimalarni bilish kerak? Elektron hisoblash mashinalarining yaratilishi va ularning keskin rivojlanib borishi inson ongining imkoniyatlarini to'ldiribgina qolmay, uning turli-tuman ma'lumotlarni tahlil qilish va o'zining ish faoliyatida uchrovchi masalalar yechimini qabul qilish tezligini ham jadal sur'atda oshiradi. Inson yashaydigan dunyo turli moddiy va nomoddiy ob'ektlar, shuningdek, ular o'rtasidagi o'zaro ta'sirlardan, ya'ni jarayonlardan tashki! topgan. Istalgan hayotiy biologik, matematik yoki fizik va hokazo masala shartlarini ifoda qilish dastlabki ma'lumotlar va fikrlarni tasvirlashdan boshlanadi va ular qat'iy ta'riflangan biologik, matematik yoki fizik va hokazo tushunchalar tilida bayon qilinadi. So'ngra masalani yechishning maqsadi, ya'ni masalani yechish natijasida ayni nimani yoki nimalarni aniqlash zarurligi kursatiladi. Masalani o'rganish uning matematik (biologik yoki fizik) modelini tuzishdan boshlanadi, ya'ni uning o'ziga xos asosiy xususiyatlari ajratiladi va ular o'rtasidagi matematik munosabat o'rnatiladi. Qaysi dasturlash tillaridan foydalangan maqul deganda: • obyektga yo'naltirilgan dasturlash tillari: Delphi, C++, Java, C# (S sharp), PHP (Personal home page); • dasturlash vositalari bilan ishlash uchun: C/C++, Java, C# (C sharp), Delphi, Visual basic, Turbo Paskal; • Web ilovalari bilan ishlash uchun: HTML, CSS, JavaScript (JQuery), PHP (Personal Home Page), ASP.NET (Active Server Page .NET), JSP (Java Server Page); • ma'lumotlar ba'zasini boshqarish tizimlari bilan ishlash uchun: MySQL, MS SQL, Oracle, PostgreSQL, SQLLite; • mobil qurilalar uchun dasturiy vositalar bilan ishlash: Android uchun Java, qisman C/C++; BlackBerry uchun Java; IOS SDK uchun Objective — C, Objective Paskal; Java ME uchun Java. Yuqorida keltirilganlardan bittasiga to'xtalsak. Dasturlash mutaxassisiga hozirgi kunda talab juda katta ekanini bilasiz. Windows tizimi uchun dastur tuzishda, Delphi eng tezkor vositalardan bin. embarcadero RAD Studio - Microsoft Windows uchun tezkor dastur tuzish vositasi. Oxirgi versiyasi: embarcadero RAD Studio 2010, Delphi 2010 va C++ Builder 2010 ni bir integrallashgan muhitda birlashtirgan. NET, WinForms, WPF, ADO.NET, ASP.NET va LINQ texnologiyalari bilan ham ishlash mumkin. 2006 yil 8 fevralda Borland firmasi dasturiy vositalarni ishlab chiqarishni tugatmoqchi ekanini, bu bo'limni -sotish niyatida ekanini e'lon qildi. 2006 yil noyabrda Borland firmasi dasturiy vositalar bilan ishlash bo'limlarning barchasi o'zining qaramog'idagi bo'lgan CodeGear firmasiga o'tganligini e'lon qildi. 2007 yil martda CodeGear RAD Studio 2007 chiqarildi. 2008 yil 1 iyunda CodeGear firmasi embarcadero Technologies firmasi tomonidan sotib olindi.
Delphi va C++ Builder ning keyingi versiyalari embarcadero Technologies firmasi tomonidan ishlab chiqilmoqda. Umuman olganda Delphi 7 ning o'zida Windows uchun har qanday dasturni tuzish mumkin. SHuning uchun Delphining keyingi versiyalarida asosiy urg'u NET va boshqa texnologiyalarga qaratilgan. Dasturchilarga qo'yiladidan talablar. Tushuntirish izohlariga ega bo'lgan dasturlarni to'g'rilash yoki tuzatish osonroq, chunki ular dastur bilan ishlash uchun qo'shimcha ma'lumotlarni jamlaydi. Dastur tuzuvchi ko'pincha boshqa tuzuvchining dasturini ko'rib chiqayotgan vaqtda, xatolarni tuzatishda yoki dastur mantiqni kuzatayotgan vaqtda juda ko'p vaqt sarflaydi. Bu holatda u o'zining me'yorlangan vaqtini juda katta qismnini sarflab qo'yadi. Izohlanmagan dastur - bu taxminimizcha dastur tuzuvchining eng katta xatosidir. Dastur yozish jarayonida izoh berish yaxshi qoidadir. Buni hamma dasturchilar hisobga oladilar. Izoh yozishning asosiy maqsadi har bir kishi dasturdagi izohni o'qiyotib, shu dastur haqida ko'proq tushunchaga ega bo'ladi. Dastur tugagandan key in izoh berish foydasiz va ma'nosizdir. Izoh berishning 3 ta shakli bor: kiritishda, mundarija, tushuntirishda. Kiritish izohlari. Har bir dastur, kichik dastur va jarayonlar nima vazifani bajarishi haqidagi izohlardan boshlanadi va ular quyidagilardan iborat bo'ladi: 1. Dasturdan maqsad. 2. Dasturni chaqirish va undan foydalanish haqidagi ko'rsatkichlar. 3. Asosiy massiv va o'zgartirgichlarning ro'yhati va vazifasi. 4. Kiritish-chiqarish haqidagi kursatkichlar. hamma fayllar ro'yhati. 5. Foydalanilayotgan barcha qism dasturlar ro'yhati. 6. Foydalanilgan matematik metodlar va ular haqidagi ma'lumotgalar mavjud bo'lgan adabiyotlar ro'yhati. 7. Dasturni bajarilgan vaqti haqida ma'lumot. 8. Kerak bo'lgan xotira hajmi. 9. Operatorga maxsus ko'rsatmalar. 10. Muallif haqida ma'lumot. 11. Dastur yozilgan sana. Mundarij. Agar dastur katta hajmga ega bo'lsa, uning boshiga izoh shaklida mundarija qo'yish maqsadga muvofiqdir. Mundarija o'z ichiga dastur modulining nomini, joyini va funksiyasini jamlaydi. Tushuntirsh izohlari. Dasturning izohlarsiz tushunib bo'lmaydigan qismlarga tushuntirish izohlari beriladi. Dasturning mantnini tushunishdan oldin sonlar yoki shartli operatorlardan ilgari ular haqidagi ko'rsatmalardan iborat izohlar chiqib turishi kerak. YUqori pog'onada yozilgan 10 ta qatorga 1 ta izohlash qatori o'rtacha me'yor hisoblanadi. Izohlar operatorlar yaratayotgan harakatlarni ta'riflamay, shu operator guruhlari operatorlarini aytib o'tish kerak. Izoh dasturi boshqacha ifodalanmasligi va ma'lum bir kerakli ma'lumotlarga ega bo'lishi kerak. Izohlar turli bo'lib, dastur o'zgarganda o'zgaruvchan bo'lishi kerak. Dasturdagi noto'g'ri izohlar ularni yo'qligiga nisbatan ancha yomonroqdir. Qatorlarni tashlab ketish. Bunda dastur qismlarini ajratib olishimiz mumkin bo'ladi. Dasturdagi alohida bo'laklarni aniq topilishini yengillashtirish. Oraliq (probel). Dasturlash tilida oraliqlar ixtiyoriy ravishda qo'yiladi. Oraliqlardan keng foydalanish dasturni o'qishni osonlashtiradi.
Tenglashtirish va ketma-ketlikni belgilash. Dasturning ketma-ketligini belgilashda biz undagi operatorlarni ketma-ketligi tartiblarida sodir bo'ladigan xatoliklardan forig' bo'lamiz. Dasturni boshlang'ich qismidan belgilab borishda, bizga uni tekshirishimizda va sozlashimizda katta yordam beradi. CHunki tartib belgi yoki sonlar bizga katta dasturda kerakli qatorlarni aniqlashimizda yordam beradi. O'zgaruvchilarga nom tanlash. O'zgaruvchilarni nomini shunday tanlash kerakki, bu qismda o'zgaruvchilarni kattaliklari yaqqol bilinib turishi kerak. Dasturni o'qishi oson kechishi uchun ismni turini tanlashga ham bog'liq bo'ladi. Fayllar nomi. Har xil dasturdagi bir xil fayllarga bir xil nom berilishi shu dasturlami o'zaro solishtirish jarayonlarini osonlashtiradi. Standart qisqartirishlar. Dasturni ishlab chiqishda standart qisqartirishlarni kiritish shartdir. CHunki bular begona shaxslarni dasturingizni o'qishini osonlashtiradi. Standart qisqartirishlar dasturchiga kerak bo'lganda eski dasturlami yangisini yozishga yordamlashadi. Keyingi satrga ko'chirish. Agar siz yozayotgan qatorga biror-bir so'z sig'may qolsa, uni keyingi qatordan boshlashingizga to'g'ri keladi. Albatta ko'chirishga ruxsat etiladi. Lekin u dasturni o'qishni va undan foydalanishni qiyinlashtiradi. Operatorlarni joylashtirish. Bir xilgi dasturlarda bitta qatorga bir necha operatorlarni joylashtirish mumkin. Lekin bu usul noqulay: dasturni o'qish va paragraflarga bo'lishni qiyinlashtiradi. YAna bir sabablardan biri shundaki, dasturdagi xato haqida xabar olinganda xatoni tuzatishda noqulayliklar vujudga keladi. Alfavit bo'yicha ro'yhatni tartiblash. Dasturlash tilida juda ko'p o'zgaruvchilar qatnashadi va ularni ismi bo'yicha aniqlash tuzuvchining o'ziga bog'liqdir. SHuning uchun tuzuvchining ishini'osonlashtirish uchun ro'yhatlar tuziladi va ro'yhatlar 2 ta turga bo'linadi: 1. O'zgaruvchilar turida e'lon qilingan o'zgaruvchilar nomi ro'yhati. 2. Jarayon parametrlarining ro'yhati. Qavslar. Asosiy qoidalardan biron - gumonli joylarda qavs qo'ying. Bu esa dasturni tushunarli qilib, xato qilishni oldini oladi. Agar dasturchi tuzayotgan dasturini biror-bir boshqa dasturchi yoki kishini o'qishini bilsa, u dasturni kodlashdagi fikri keskin o'zgaradi. U dasturni bo'limlarga bo'lib, izohlar bilan to'ldiradi. Natijada dastur aniq va tushunarli bo'ladi. Bir xilgi loyihalarda dasturni oddiyligini ta'minlovchi metod dasturni nazaorat qiluvchi sistemadan foydalaniladi. Bu sistemada dastur loyihalanayotgan paytda kamida 2 ta dasturchidan foydalaniladi. Birinchisi dastur tuzsa, ikkinchisi shu dasturni tuzish uchun ko'rib, o'qib chiqadi. Bu sistemaning 2 ta yutug'i bor. Birinchidan, u oddiy va tushunarli dastur ishlab chiqishni ta'minlaydi. Ikkinchidan, birinchi dasturchi loyihani tugata olmasa, ikkinchi dasturchi uni tugatib qo'yadi. Bo'limlarning nomini tanlash. Bo'iimlarning nomi shu bo'limning maqsadini bildirib turishi kerak. Bundan tashqari bo'limlardan foydalanishda izohlarga qulay joy ajratib beriladi. Har bir bo'limning boshida shu bo'lim haqida izoh joylashtirish kerak. Usullarni standartlash. Albatta biz juda ko'p joylarda va jarayonlarda standartlarga asosan ish olib boramiz. Lekin dasturlash usullarida bunga qarshi bir necha fikrlar aytilgan. Dasturlash usuli - bu shaxsiy fikr va didga bog'liqdir. SHuning uchun unga hech qanday chegaralanishlar qo'yilmasligi kerak. Agar biror-bir narsani yaratishda bir necha usul mavjud
bo'lib, tanlash sizga bog'liq bo'lsa, unda siz bitta usulni tanlab, oxirigacha shu usuldan foydalaning. Misol uchun. Delphi tizimini ishga tushirib Standart komponentalar palitrasidan Button, edit, Memo, MainMenu komponentalaridan foydalangan holda quyidagi oddiy ikkilik va o'nlik sanoq sistemasi bilan ishlash dasturi tuzib ko'ring. Download 99.04 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling