Davlat xaridlari
Download 136.39 Kb.
|
SOTIB OLISH TAMOYILLARI
|
Davlat xaridlari. Xususiy sektor xaridlari. Tenderlar. Moliyaviy o’tkazmalardagi farqlar, Savdoga jalb etish yo’llari. Sotuvchining o’rni va vazifasi. Savdo turlarini aniqlash. Reja:
Davlat xaridlari Xususiy sektor xaridlari Tenderlar. Moliyaviy o’tkazmalardagi farqlar, savdoga jalb etish yo’llari Sotuvchining o’rni va vazifasi Savdo turlarini aniqlash Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar Davlat xaridlari Davlat haridi — byudjet mablagʻlari hisobiga hukumat yoki davlat idoralari tomonidan sotib olinadigan, mamlakatda yoki chet ellarda ishlab chiqarilgan tovarlar va xizmatlar. Bunday harid davlat tomonidan davlatning oʻz ehtiyojlari (mas, uskuna-jihozlar, qurol-yarogʻ sotib olish), aholi isteʼmolini taʼminlash va davlat zaxiralarini (don, oziq-ovqat va b. haridi) yaratish maqsadlarida amalga oshiriladi. Mamlakatning oʻzida ishlab chiqarilayotgan sanoat tovarlari va yetishtirilayotgan qishloq xoʻjaligi mahsulotlarini harid qilishda davlat maʼlum narxlar belgilaydi. Xususiy sektor xaridlari Xususiy sektor xaridi - iqtisodiyotning xususiy mulkchilik va xoʻjalik yuritishning erkin bozor usullariga, iqtisodiy alohidalashuviga asoslangan sohasi. Bozor iqtisodiyoti davlat va nodavlat sektorlaridan iborat. Oʻz navbatida, nodavlat sektori xususiy va jamoa sektorlariga boʻlinadi. Xususiy sektor nodavlat sektorining bosh boʻgʻini. Xususiy sektordagi moddiy va moliyaviy resurslar, yaratilgan mahsulot va xizmatlar xususiy mulk hisoblanadi. Bu sektor xususiy korxonalar, firmalar, moliya kompaniyalari, xoʻjaliklar, banklar, jamgʻarmalardan iborat va iqtisodiyotning hamma tarmoqlarida amal qiladi. Xususiy sektor tarixan anʼanaviy tizim davrida ibtidoiy jamoaviy xoʻjaliklar vayronalarida yuzaga kelgan. Mehnat unumdorligi oʻsib, jamoadan ajralgan holda yakka tarzda mehnat kilib tirikchilik oʻtkazish imkoni paydo boʻlishi bilan xususiy xoʻjaliklar yuzaga keladi. Ular koʻpayib ketgach, Xususiy sektor paydo boʻladi. Chunki Xususiy sektor ayrim xoʻjalik emas, balki xoʻjaliklar majmui xisoblanadi. Xususiy sektor bir necha ming yillar davomida saqlanib qolgan jamoaviy sektor bilan yonmayon rivojlandi. Biroq davlat paydo bulishi bilan davlat sektori yuzaga keldi. Shu davrdan eʼtiboran iqtisodiyotning sektorlarga aniq ajralishi yuz berdi. Anʼanaviy tizim boskichida Xususiy sektor naturalisteʼmolchi iqtisodiyotga xizmat qilgan, u oʻzini oʻzi taʼminlashi uchun mahsulotlar yaratgan, unda barter aloqalari boʻlgan, ondasonda tovarpul aloqalari uchrab turgan. Bozor iqtisodiyotiga oʻtilishi munosabati bilan Xususiy sektor tovar ishlab chiqaruvchi korxona va xoʻjaliklar majmuasiga aylandi. Bu sektor bozor qonunqoidalariga binoan rivojlanadi, pul munosabatlari iqtisodiy aloqalarning asosini tashkil etadi, iqtisodiy faoliyat foyda topishga qaratiladi, u erkin yollanma mehnatni qoʻllashga asoslanadi, mehnatdan iqtisodiy manfaatdorlik paydo boʻlib, iqtisodiy stimullar kuchga kiradi. Natijada Xususiy sektor jadal usadi. Tenderlar. Moliyaviy o’tkazmalardagi farqlar, savdoga jalb etish yo’llari Tender - ochiq turdagi yoki cheklangan sondagi ishtirokchilar uchun yopiq turdagi raqobatli savdosotiq; buyurtmani joylashtirishning tanlov shakli; 2) qimmatli qogʻozlarga obuna boʻlish, muddatli shartnoma boʻyicha tovarlar yetkazib berish, shartnomalar tuzish toʻgʻrisidagi ariza, yozma taklif; 3) xalqaro bozorda mashinauskunalar xarid etish, qurilishmontaj ishlarini bajarish, injiniring xizmatlari koʻrsatish uchun tanlov asosida buyurtmalar berish. Oʻzbekiston iqtisodiyotida bozor munosabatlarini shakllantirishda va rivojlantirishda T. keng qoʻllaniladi. Davlat tasarrufidan chiqarilgan korxonalar aksiyalarining yirik paketlarini sotishda, katta qurilish ishlarini olib borishda, xalqaro loyihalarini amalga oshirishda T. eʼlon qilinadi. Savdoni tashkil etish uchun vaqtinchalik organ boʻlgan T. qoʻmitasi tuziladi. Moliya iqtisodiyotning pul sektorida yuzaga keladi va daromadlar asosida yuz beradi. Pul sektori pul va pulga tenglashtirilgan aktivlarning harakati boʻlib, buning natijasida pul fondlari vujudga keladi. Maqsadli pul fondlari — bu Moliya resurslari yoki Moliya obʼyektidir. Moliya subʼyekti shu fondlarni yaratish, taqsimlash va ishlatishda ishtirok etuvchilar, yaʼni korxonalar, turli xoʻjaliklar, xonadonlar, nodavlat jamoat tashkilotlari va davlat idoralaridan iborat. Savdo - xizmat ko'rsatish sohasidagi faoliyatning bir yo'nalishidir . Ushbu sohaning mutahassislari har qanday kompaniyaning asosiy yo'nalishidir, chunki har bir faoliyat sohasi asosan savdo bo'limida qulflanadi. Savdoga etarlicha yuqori bo'lgan. Bu Rossiyada xizmat ko'rsatish sohasining jadal rivojlanishi bilan bog'liq. Shu bilan birga, savdo menejerlari xizmat ko'rsatish sohasining asosiy qismidir va kompaniyaning umumiy muvaffaqiyatini ta'minlaydi. Savdoni boshqaruvchi mutaxassis professional, uyushmalar bilan bog'liq narsalarni sotish bilan bog'liq (maishiy texnika yoki ko'chmas mulk). Biroq, bu kasbning zamonaviy vakillari o'zlarini xizmatlar sohasida samarali qo'llanishi mumkin Sotuvchining o’rni va vazifasi Chakana savdo tarmoqlariga hamma xil oziq-ovqat va nooziq-ovqat tovarlarining uzluksiz kelib turishi, hamda iste’molchi talabining o‘zgarib turishi bu yerda ishlaydigan xodimlardan maxsus bilim va tajribaga ega bo‘lishni talab etadi. Shu bilan birga tovar sotish qoidalarini yaxshi to‘la to‘kis bilishlari kerak. Oziq-ovqat va nooziq-ovqat tovarlarning sotishning maxsus qoidalari mavjud. Qoidalar Vazirlar Mahkamasi qarorlari, Prezidentning farmon va qarorlari asosida belgilanadi. Masalan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2007 yil 16 martdagi PQ-605-son qaroriga asosan alkogolli mahsulotlar bilan chakana savdo qilish qoidalari ishlab chiqilgan. Alkogolli mahsulotlarning chakana savdosi bilan faqat Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari huzuridagi Alkogolli mahsulotlar bilan chakana savdo qilish huquqini beradigan ruxsat guvohnomalarini berish bo‘yicha Maxsus komissiya tomonidan berilgan alkogolli mahsulotlar bilan chakana savdo qilish huquqini beradigan ruxsat guvohnomasini olgan yuridik shaxslar shug‘ullanishi mumkin. Alkogolli mahsulotlar bilan faqat shaharlarda – alohida kiriladigan va kamida 25 kvadrat metrli, qishloq joylarda kamida 15 kvadrat metrli savdo zali maydoni bo‘lgan, chekka tog‘li tumanlarda – alohida savdo seksiyasi bo‘lgan, alkogolli mahsulotlarni saqlash va sotishning sanitariya normalari va qoidalariga muvofiq bo‘lgan ombor binolari va asbob-uskunalari bo‘lgan turg‘un savdo shaxobchasida chakana savdo qilish mumkin. Savdo turlarini aniqlash Tashqi savdo shakli - xaridor va sotuvchi turli mamlakatlarda bo'lganda, ya'ni savdo operatsiyalari, ya'ni. Tovarlar sotib olish va sotish natijasida davlat chegaralaridan o'tkazilganda ular tashqi savdo deb ataladi . Savdoning ushbu turi import, eksport va tranzit shakliga ega. Ikki mamlakat o'rtasidagi tovar bitimlari (chegarani ikki mamlakat o'rtasida chegaradan o'tish mumkin bo'lganida) import-eksport operatsiyalari deb ataladi. Import qilinadigan tovarlar import qilinadigan davlat hisoblanadi va sotuvchi mamlakat uning importi hisoblanadi va sotilgan tovar eksport qilinadi. Agar uchinchi shaxs savdo operatsiyalariga aralashmasa, na xaridor, na sotuvchi, u tranzit mamlakat deb ataladi va bu mamlakat orqali yuklarni tranzit qilishdir. Savdoning ichki shakli - ichki savdoni nimadan iborat, deb ta'riflaydi. Ushbu shakl bilan, tovarlar davlat chegaralarini kesib o'tmaydi. Sotuvchi mahsulotni xaridorga qo'ldan qo'l bilan topshiradi, ya'ni. Ular bir joyda yoki shaharda (bu mahalliy savdo). Xaridor va sotuvchi turli shaharlardagina bo'lishi mumkin, keyin esa mahsulot bir joydan ikkinchi joyga ko'chiriladi - bu shaharlararo savdo. Ulgurji va chakana savdosi, shuningdek, bozor - bu ichki bozorning turlari. Savdo korxonasi asosiy yo'nalish bo'lib, uning asosiy vazifasi savdodir. Savdoda naqd puldan tovarlar narxining o'zgarishi bor. Chakana savdo - savdo hajmi savdoning ikki shaklini belgilaydi: ulgurji va chakana savdo. Agar xarid qilish va sotish natijasida tovar bevosita notijorat maqsadlarda foydalanish uchun iste'molchining qo'liga tushsa, bu chakana savdo hisoblanadi. U do'konda, ko'chada, iste'molchining uyida yoki telefon, pochta orqali yoki savdo avtomashinasi orqali sotilishi mumkin. Chakana tovarlarni sotadigan zamonaviy korxonalar ko'p turlarga ega. Ular kundalik tovarni arzon narxlarda sotadigan self-servis do'konlaridir. Tovarlarni erkin tanlashga mo'ljallangan do'konlari mavjud, ammo yakuniy bitim sotuvchining ishtiroki bilan amalga oshiriladi. Bunday do'konlarda narxlar yuqori, chunki Xodimlarning umumiy xarajatlarini hisobga olish. Mijozlarga cheklangan xizmat ko'rsatadigan korxonalarda ularga malakali yordam ko'rsatiladi va bir qator boshqa xizmatlar ko'rsatiladi. Misol uchun, mahsulotni kreditga sotib olish va xaridorga mos kelmaydigan yangi mahsulotni qaytarib olish imkoniyati. Xulosa: Savdo iqtisodiy faoliyat sub'ektidir va qatnashchilarning mulk shakllaridan qat'i nazar, qonunlarga bo'ysunadi va davlat savdosi qoidalariga muvofiq boshqariladi. Bozorda savdo-sotiq aholini oziq-ovqat va nooziq-ovqat mahsulotlari bilan ta'minlashda doimo muhim rol o'ynagan, To'g'ridan-to'g'ri ishlab chiqaruvchi o'z mahsulotiga bozorda erkin foydalanish huquqiga ega. Tovar-pul ayirboshlashning samarali mexanizmi to'g'ridan-to'g'ri bozorda talab va taklif bilan tartibga solinadi. Katta va chakana savdo bilan shug'ullanish mumkin. Foydalanilgan adabiyotlar: Adrianov V.A. Xalqaro savdo MEO-ning asosiy tarkibiy qismi sifatida.-M .: Drofa.-2007. Abramov A. Xalqaro savdo. -M.: Bustard. 2007 yil. Adno Yu. V. Xalqaro savdo nazariyalari. -M.: Bustard.-2006. Gluxov N.V. Afonichkin V.A. Xalqaro savdo asoslari.- SPb .: PETER.-2006. Ermakov A.O. Hozirgi bosqichda xalqaro savdoning shakllari va ularning xususiyatlari. -M .: Litera.-2005. www.wto.org – Jahon Savdo Tashkiloti rasmiy sayti. www.economizdat.ru www.wikipedia.org Download 136.39 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|