Debat interfaol metodlar

Debat interfaol metodlar

Reja :

1.Ta’limning unterfaol usullari va ularni amalda qo’llash tartibi.
2.O’quvchi shaxsining faollik darajasini yo’naltirishda interfaol metodlarining ahamiyati.
3.Ta’limda yangilikni joriy etish tasnifi.
Talabalar bilan yangi mavzuni o’rganishga kirishar ekan , oliy o’quv yurti o’qituvchisi oldida har doim savol tug’iladi : metod qanday tanlanadi , qaysi didaktik materiallardan foydalanish kerak , o’quv vazifalarini qaysi usullar bilan samarali yechish mumkin ? Har bir mashg’ulot turining pedagogik maqsadlariga erishish uchun o’qituvchi o’zining intellektual salohiyatini safarbar etish , ilg’or pedagogik tajribadan foydalanishi va nihoyat ,metodni tanlash haqiqiy ijodiy aktga aylanishi lozim.
Umumiy holda metodning tanlanishi ta’lim va tarbiyaning didaktik maqsadlari bilan aniqlanadi. Biroq turli xil pedagogik vaziyatlarda o’qituvchi va talabalar o’rtasida faoliyat turlari o’zgarib , o’zaro almashinib turadi .Tabiiyki , bu faoliyat turlariga mos holda o’qitish metodlari ham o’zaro chog’shtiriladi.
O’qituvchining yangi mavzuga tayyorgarlik ko’rishida metodlar va metodik usullarni tanlash – bu ularning o’zaro almashinuvini vaqt va didaktik maqsad bo’yicha muvozanatlashtirish demakdir . Pirovard natijasida talabalar aqliy va amaliy faolligining yuqori darajasini ta’minlashga sharoit yaratiladi.To’g’ri qo’llanilgan metodlar ob’ektiv voqelikka oid bilimlarmi chuqurlashtiradi va yaxlit hamda mashg’ulotning ilmiy- nazariy darajasini oshiradi . Ketma-ket saralangan o’qitish metodlari ma’lum darajada bilish va kasbiy qiziqishini rivojlantirishga , mustaqil amaliy faolyatni faollashtirishga olib keladi.
Ta’lim mazmuning interfaol metodlar bilan aloqasi. Shunday qilib , biz o’qitish metodlarini tanlashni takomillashtirishning birinchi muhim shartini ularni tizimlashni , o’quv jarayonini rejalashtirish muolajalariamaliyotida qo’llash bilan bog’liqlikni aniqlashtiradigan yaxlit yondashuvni tavsifladik .
Pedagogikada an’anaviy metodlarni tanlash mezonlari katta miqdorda ishlab chiqilgan , keyingi yillarda didaktik olimlarning ishlarida ularning yigirmadan ortig’i keltiriladi .
Interfaol metodlarni tanlash mezoni – ularning ta’lim va tarbiyani rivojlantirish masalarni yechishga yuqori yo’nalganligidir . Bu mezon turli xil metodlarni u yoki bu doiradagi vazifalarni yechish imkoniyatlarini baholash yo’li bilan joriy etiladi , chunki ijtimoiy tajriba elementlarini o’zlashtirishda ularning imkoniyatlari turlichadir .
Interfaol metodlarni tanlashning navbatdagi mezoni ularning ta’lim mazmuni xususiyatiga mos kelishdir.
Metod mazmuni harakatlanish qismi sifatida ham aniqlanadi . Shu bousdan bu mezonning hisobga olinishi shubhasiz . Bir metod yordamida mavzu mazmuni to’laroq ochib berilsa , boshqasi uni ijobiy o’zlashtirishga imkon tug’diradi .
Interfaol metodlarning tanlashning yana bir mezoni ularning talabalar o’quv imkoniyatlariga to’liq mos kelishi , ya’ni samarali o’quv faoliyati uchun ichki va tashqi shart- sharoitlarining birligini ta’minlashdir .
Interfaol o’qitish metodlaridan foydalanishda pedagogning xususiy imkoniyatlariga mos kelishi lozim.Bu pedagogning o’qitish metodlari nazariyasi va amaliyoti bilan o’qitsh jarayoning qonuniyatlari bilan bilish nazariyalari ta’lim mazmuni nazariyasi va boshqa mavjud qonunlar bilan qurollanganllik darajasini hisobga oladi.
Interfaol metodlarni tanlash mezonlaridan keyingisi-ularning o’quv jarayonini tashkil etish shakllari bilan mos kelishidir.Darvoqe, o’qitishning yalpi,guruhli va individual shakllari turlicha metodlarni talab etadi.Misol uchun debat metodi ikki talaba o’rtasidagi bahs hisoblansa, “aqliy hujumda” guruhdagi barcha talabalarning ishtiroki zarur bo’ladi.
Interfaol mtedlarning pedagogik texnologik prinsiplariga mos kelishi umumlashtiruvchi mezon hisoblanadi.Ma’lumki,pedagogik texnolgik ham ma’lum qonuniyatalar asosida loyihalanadi va o’quv jarayonini tashkil etishga asos yaratadi, joriy qilingach esa yakuniy natijani,talabaning u yoki mavzuni mustaqilligini ta’minlaydi.
Ta’limning umumiy maqsadidan kelib chiqib o’qitishning ayni bosqichidagi tarbiyaviy va rivojlantiruvchi masalarni yechish zaruratni hisobga olgan holda ajratilgan variant tahlillanadi va baholanadi.
Zamonaviy ta’limni tashkil etishga qo’yiladigan muhim talablardan biri ortiqcha ruhiy va jismoniy kuch sarf etmay ,qisqa vaqt ichida yuksak natijalarga erishishdir.Qisqa vaqt orasida muayyan nazariy bilimlarni o’quvchilarga yetkazib berish,ularda ma’lum faoliyat yuzasidan ko’nikma va malakalarni hosil qilish,shuningdek,o’quvchilar faoliyatini nazorat qilish,ular tomonidan egallangan bilim,ko’nikma,malaka darajasini baholash o’qituvchidan yuksak pedagogik mahorat hamda ta’lim jarayoniga nisbatan yangicha yondoshuvni talab etadi.
Pedagogik texnologiya o’z mohiyatiga ko’ra subyektiv xususiyatiga ega,ya’ni,har bir pedagogo ta’lim va tarbiya jarayonini o’z imkoniyati,kasbiy mahoratidan kelib chiqib holda ijodiy tashkil etishi lozim.Qanay shakl,metod va vositalar yordamida tashkil etilishidan qat’iy nazar pedagogik texnologiyalar:
-pedagogik faoliyat samaradorligini oshirish;
-o’qituvchi va o’quvchilar o’rtasida o’zaro hamkorlikni qaror toptirish;
-o’quvchilar tomonidan o’quv predmetlari bo’yicha puxta bilimlarning egallanishini ta’minlashi;
-o’quvchilarda mustaqil,erkin va ijodiy fikrlash ko’nikmalarini shakllantirishi;
-o’quvchilarning o’z imkoniyatlarini ro’yobga chiqara olishlari uchun zarur shart-sharoitlarni yaratish;
“Fikriy hujum” metodi o’quvchilarning mashg’ulotlar jarayonidagi faolliklarini ta’minlash,ularni erkin fikr yuritishga rag’batlantirish hamda bir xil fikrlash inersiyasidan ozod etish ,muayyan mavzu yuzasidan rang-barang g’oyalarni to’plash,shuningdek,ijodiy vazifalarni hal etish jarayonining dastlabli bosqichida paydo bo’lgan fikrlarni yengishga o’rgatish uchun xizmat qiladi.
“Fikriy hujum” metodi A.F.Osborn tomonidan tavsiya etilgan bo’lib,uning asosiy tamoyili va sharti mashg’ulotning har bir ishtirokchisi tomonidan o’rtaga tashlanayotgan fikrga nisbatan tanqidni mutlaqo ta’qiqlash,har qanday luqma va hazil-mutoyibalarni rag’batlantirishdan iboratdir.Bundan ko’zlangan maqsad o’quvchilarning mashg’ulot jarayonidagi erkin ishtirokini ta’minlashdir. Ta’lim jarayonida ushbu metoddan samarali va muffaqiyatli foydalanish o’qituvchining pedagogik mahorati va tafakkur ko’lamining kengligiga bog’liq bo’ladi.”Fikriy hujum” metodidan foydalanish chog’ida o’quvchilarning soni 15 nafardan oshmasligi maqsadga muvofiqdir. Ushbu metodga asoslangan mashg’ulot bir soatga qadar tashkil etilishi mumkin.
“Yalpi fikriy hujum” metodi J.Donald Filips tomonidan ishlab chiqilgan bo’lib,uni bir necha o’n nafar o’quvchilardan iborat sinflarda qo’llash mumkin.
Metod o’quvchilar tomonidan yangi g’oyalarning o’rtaga tashlanishi uchun sharoit yaratib berishga xizmat qiladei.Har biri 5 yoki 6 nafar o’quvchilarni o’z ichiga olgan guruhlarga 15 daqiqa ichida ijobiy hal etilishi lozim bo’lgan turli xil topshiriq yoki ijodiy vazifalar beriladi. Topshiriq va ijodiy vazifalar belgilangan vaqt ichida ijobiy hal etilgach, bu haiqda guruh a’zolaridan biri axborot beradi.
Guruh tomonidan berilgan axborot o’qituvchi va boshqa guruhlar a’zolari tomonidan muhokama qilinadi va unga baho beriladi.Mashg’ulot yakunida o’qituvchi berilgan topshiriq yoki ijodiy vazifalarning yechimlari orasida eng yaxshi va o’ziga xos deb topilgan javoblarni e’lon qiladi. Mashg’ulot jarayonida guruh a’zolarininig faoiyatlari ularning ishtiroklari darajasiga ko’ra baholab boriladi.
Debatlarga kompaniya uchun eng yaxshisi to'g'risida qaror qabul qilishga urinayotgan hamkasblar, qaysi siyosat eng maqbul ekanligi haqida bahs yuritadigan siyosatchilar yoki farzandlari uchun eng yaxshisini muhokama qiladigan ota-onalar o'rtasida bahs-munozaralarga misol keltirish mumkin.
Bahslar bolalikdan beri odamlar orasida mavjud. Bola ota-onasi bilan konfet yeyish yoki yemasligi haqida, talaba esa qaysi kasbni o'rganish haqida bahslashishi mumkin.
Maktab sharoitida munozaralar o'quv mavzularini ishlab chiqish va notiqlik san'ati bilan shug'ullanish uchun dinamik vositadir. Ikkita jamoa tuzildi.
Ularning har biri ma'lum bir g'oyani himoya qilish yoki unga hujum qilish uchun ma'lumot to'plash orqali tayyorlanadi. Dastlab ishtirokchilarni hakamlar hay'ati, so'ngra o'qituvchi baholaydi.
Saylov kampaniyalari paytida siyosiy bahslar juda mashhur. Odatda ikkita nomzod taqdim etiladi, ularning har biri o'zlarining takliflari bilan ularni asoslab beradigan sabablar va imtiyozlarni bayon qilish orqali himoya qiladilar. Amerika Qo'shma Shtatlaridagi prezidentlik bahslari butun dunyo bo'ylab televizor orqali tomosha qilinadi va ko'pchilik ayniqsa esda qoladi.
Debat ishtirokchilari
Debat ishtirokchilari:
Moderator, uning vazifasi belgilangan qoidalarni bajarishdir.
Qarama-qarshi fikrlarni himoya qiladigan ikkita jamoa.
Tomoshabin.
Sizni guruh muhokamasi uchun ushbu 20 mavzu qiziqtirishi mumkin (bahsli).
Debatning asosiy xususiyatlari
1- bu ma'lumotlidir
Muhokamada tinglovchilarga mavjud mavzu haqida bilishlari kerak bo'lgan barcha tafsilotlarni xabardor qilish uchun har tomonlama, dalillarga asoslangan ma'lumotlar taqdim etiladi.
Shuningdek, tomoshabinlarni tarbiyalash va faktlarni to'liq va mantiqiy tushunishga erishish uchun ularga o'z mezonlarini yaratishda yordam berish ko'zda tutilgan.
Bahsda ishtirok etadigan odamlar tinglovchilarga mavzu bo'yicha har bir pozitsiyasini qo'llab-quvvatlash uchun aniq dalillar va etarli dalillarni taqdim etishlari uchun mavzuni o'zlashtirishi kerak.
Ularning faqat o'zlarining fikrlari va o'ziga xos yondashuvlariga tayanishi emas, aksincha ular muhokama qilinadigan masala bilan bog'liq printsiplarni, asoslarni va boshqa umumiy jihatlarni birinchi o'ringa olib chiqa olishlari qulay.
2- Bu qat'iy dalillarga asoslangan
Bahslar - bu g'oyani birgalikda tushuntirib beradigan, asoslaydigan yoki rad etadigan barcha sabablar.
Bahsda keltirilgan dalillar mantiqiy, vakolatli, dolzarb bo'lishi va uzoq tushuntirilishi kerak. Shuningdek, ular muhokama qilinayotgan mavzu bilan bevosita aloqada yoki aloqada bo'lishi kerak.
Argumentlarning vazifasi qo'yilgan da'voni tekshirish uchun qo'llab-quvvatlash bo'lib xizmat qiladi, shuning uchun tinglovchilar ularni mukammal tushunishini ta'minlash uchun ularni aniq tushuntirish kerak. Shuni ta'kidlash kerakki, munozara munozara emas, chunki uni tasdiqlanadigan faktlar qo'llab-quvvatlaydi.
3- Bu ishontiruvchi
Munozarada qatnashadigan odamlarning maqsadlaridan biri, imkon qadar ko'proq odamni ushbu mavzu bo'yicha pozitsiyasi yoki qarashlariga ishontirishdir.
Bahsda fikr yoki fikr ilgari suriladi, shuning uchun ishtirokchilar o'zlarining har bir dalillarini samarali va oqilona namoyish etishlari zarur.
Odatda siyosiy munozaralar xalq tomonidan saylanadigan lavozimlarga turli nomzodlar o'rtasida qo'llaniladi. Shubhasiz, g'oya shundan iboratki, eng ko'p saylovchilarni har biri taqdim etadigan variantga moyil bo'lishga ishontirish.
Boshqa tomondan, tinglovchilar bilan hamdardlik munosabatlarini o'rnatish va qandaydir tarzda ularga tushuntirilgan har bir fikrni tushunishga yordam berish muhimdir.
4- Bu toza
Debat bir qator qat'iy qoidalar bilan boshqariladi. Oldindan o'rnatilgan va ishtirokchilarga ma'lum bo'lgan ushbu qoidalarning bajarilishini munozara moderatori mas'uldir.
Qoidalar, bahs-munozarada qatnashadiganlarning xulq-atvorini boshqaradi; har bir ma'ruzachi o'z g'oyalarini yoki ma'lumot taqdim etilishi kerak bo'lgan metodologiyani taqdim etishi mumkin bo'lgan vaqt, boshqa jihatlar qatori.
5- Bu dinamik
Bahsda ma'lum bir mavzu bo'yicha ikkita qarama-qarshi fikr ochiladi, ularning har biri jamoa tomonidan namoyish etiladi.
Bahsning rivojlanishi dinamikdir, chunki g'oyani taqdim etish paytida muhim fikrlardan biri savol berib, ikkinchisi javob beradi.
Ushbu dinamik avval belgilangan qoidalarga muvofiq bo'lishi kerak. Bir jamoadan ikkinchisiga har bir javobida, aniqlik bo'lishi kerak, rambling yoki savollar bilan bog'liq bo'lmagan mavzular haqida gaplashishdan saqlanish kerak.
6- bu vakili
Bahsning mohiyati, yuqorida aytib o'tilganidek, tinglovchilarga ularning qarashlarini qo'llab-quvvatlovchi bir qator faktlar va nazariyalarni ochib berish uchun ikkita antagonistik nuqtai nazarga joy berishdir.
Bu vakillik qiladi, chunki tinglovchilar o'zlarini qandaydir faoliyatga qo'shilganligini his qilib, ikkita pozitsiyadan birini aniqlaydilar. Debat ishtirokchilari, shuningdek, bir xil g'oyalar va fikrlarga ega bo'lganlarning ham ovozidir.
7- Cheklangan
Munozara ishtirokchilarning har bir aralashuvi uchun belgilangan muddatga ega. Shu sababli ajratilgan vaqtdan unumli foydalanish uchun g'oyalarni ixcham va aniq tarzda taqdim etish zarur. Moderator ushbu o'zgaruvchini boshqarish uchun javobgardir.
8- Raqobatbardosh
Munozara ta'riflaridan biri quyidagi so'zlarni o'z ichiga oladi: “Bu ikki antagonist o'rtasidagi raqobat (qiyinchilik, qiyinchilik), unda oddiy munozarada sodir bo'ladigan narsalardan farqli o'laroq, uchinchi tomon (sudya, tomoshabinlar) mavjud bo'lib, ularning roziligini ikki ishtirokchi talab qilmoqda. " (Kattani, 2003).


Adabiyotlar


1.Karimov I. Yuksak ma’naviyat- yengilmas kuch. T., 2008
2.Barkamol avlod orzusiT.,2000.
3.Karimov N. XX asr adabiyoti manzaralari.T.: “O’zbekiston”,2008
4.Zunnunov A. Hotamov N. Adabiyot o’qitish metodikasi. T., 1992
5.Dolimov S. Ubaydullayev H. Adabiyot o’qitish metodikasi. T., 1967
6.Yo’ldoshev Q. Adabiyot o’qitishning ilmiy-nazariy asoslari. T., 1996
7 .To’xliyev B.Adabiyot o’qitish metodikasi.T., 2006.
8.Yo’doshev Q. Yoniq so’z. T.: “Yangi asr avlodi”, 2006.