Dereklerden paydalaniw

Etnologiyaniń metodlari:
1) Jazba dereklerdi uyreniw 
Bunda qadimgi ham orta ásirlerde jasaǵan xaliqlar etnologiyasin uyreniwde 
zardushtiyliktiń muxaddes kitabi qádimgi turkiy bitikler, suǵdiy jaziwlari, 
«Qadimgi xaliqlardan qalǵan estelikler», «Devonu luǵatit turk», Abu Bakir 
Narshaxiydiń «Evropa tariyxi», », Abulǵaziy Bahadirxanniń «Shajaray turk», 
Muxammed Salixtiń «Shaybaniynama» siyaqli shiǵarmalari úlken áhámiyetke iye. 
2) Xaliq awiz-eki tvorchestvosi: 
Qayumars, Jamshid hám Siyawish apsanalari, Tumaris hám Shirak 
haqqindaǵi qissalar, dástanlari h.t.b. 
3) Arxeologiyaliq materiallar: 
Jazba hám awizeki dereklerge qaraganda arxeologiyaliq izertlewlerden 
tabilǵan materiallar isenimlirek esaplaniladi. Bul materiallar tiykarinda 
aniagliwmatlar beriwge boladi. Mis: Arxeologiyalik zatlay derekler ata-
babalarimiz jasaǵan mákan jaylar, miynet kurallari, qurilǵan jaylar suw inshatlari 
esaplanadi. 
4) Tiltaniw metodi: Bul usildin áhámiyeti túrli tillerdegi belgili sózlerdi 
aniqlawdan ibarat, bul óz gezeginde jaqin tiller qatnasiqlari shegarasi hám olardiń 
jaqinliǵi, baylanisliǵi dárejesin aniklawǵa múmkinshilik beredi 
5) Statistik metodi: Etnologiyada statistik metodi ózine tán metod tiykarinda 
qollaniladi. Etnologiya pán sipatinda jakin arada payda boliwina qaramastan usi 
statistikaliq maǵliwmatlar kóp materiallar bermekte. Mis: Xaliqti dizimge aliw, 
jámiyetlik-demografiyaliq sawallar aliw h.t.b. 
6) Dala izertlewleri (ob`ektda statsionar izertlew keminde 1-jil dawam 
etiwkerek). Úyrenilip atirǵan etnik aymaqta uzaq múddet dawam etken ilimiy 
izertlewler júrgiziw bul orin toliq úyreniwge járdem etedi. Etnolog izertlewshi 

---

8 
dáslepki 2-3 ay dawaminda bul aymaq benen tanisiwi múmkin, biraq toliq 
magliwmatlar toplaw ushin statsionar túrde izertlew jumislari júrgiziw kerek. 
Etnoslar arasinda kóbirek bolip izertlew júrgiziw bul etnoslar boyinsha toliq 
maǵliwmatlaraliw múmkinshiligin beredi. MIS: amerikali etnolog ilimpaz 
L.Morgan Amerikadaǵi indeytslerdiń arasinda boliwi, yamasa rus etnolog ilimpaxi 
Mikluxo Maklay Jana Gveniya papuaslariniń arasinda bolip júrgizgen izertlewleri 
bir jildan artiq dawam etedi, nátiyjede júdá kóplegen etnografiyaliqmateriallar 
toplawǵa erisedi. 
Etnologiyaniń tiykari baǵdarlari: 
Evolyutsionizm-adam tabiyattin bir kisimi 
hám ol tábiyatqa tán uliwma nizamliqlar menen birge rawajlanadi. Demek, barliq 
insanlar psixologiyalik hám intellektual jaqtan bir qiyli tábiyatli hám olar tek ozine 
tán bolǵan uliwma qásiyetlerge iye bolǵan mádeniyat jaratadi Evolyutsionizm pikir 
qollap-quwatlawshi ilimpazlardan Eduard Teylor «Ibtidoiy madaniyat», Genri 
Morgan «Kadimgi jamiyat», Mak Lennon «Patriarxat nazariyasi» h.t.b.