Detallarni kesishda sovutish-moylash suyuqligini samaradorligini oshirish usullari

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) 
Passport: 
http://sjifactor.com/passport.php?id=22230
  
 
98 
UZBEKISTAN |
www.caajsr.uz
 
 
taranglik 
kuchiga 
bog‘liq. Sovutish-moylash suyuqliklarining kesuvchanlik 
xususiyatlari deganda ishlov berilayotgan metallning yupqa yuza qatlamini suyuqlik 
muhiti ta’sirida mustaxkamligi pasayishi(yumshashi) tushuniladi. Ishlov berilayotgan 
materialning yuza energiyasining pasayishi xisobiga uning oquvchanlik chegarasi, 
siljishlarga qarshiligi va kesish kuchi kamayadi. Kontakt yuzalarning g‘adir-budurligiga 
ruxsat etilgan eyilish bilan kesuvchi asbobning bardoshliligini bog‘lovchi aloqa 
tenglamalari taklif qilingan. Komponentlarning funktsional xususiyatlariga qarab tanlab 
olish maqsadga muvofiq ekanligi ko‘rsatib o‘tilgan, bu gidravlik suyuqliklar uchun 
avtomobil va aviatsiya yog‘lariga qo‘shimchalarni sintezi bilan shug‘ullanayotgan
sovutish-moylash suyuqliklarini ishlab chiqishga ko‘plab mutaxasislarni jalb qilish 
imkoniyatini beradi. Sovutish-moylash suyuqliklarini tanlash va ishlab chiqish 
usulublari taklif qilingan. Sovutish-moylash suyuqliklarini yog‘lash xususiyatlari 
natijalarini va ayrim yangi sovutish-moylash suyuqliklari tarkibiga qo‘shish uchun 
tanlab olingan qo‘shimchalarning miqdoriy bahosi keltirilgan. 
Rebinder effekti tabiatda, texnikada va ilmiy izlanishlar amaliyotida 
kuzatilayotgan ko‘plab hodisalar asosida yotadi. Absorbsiya xisobiga yuza energiyasi 
kamayadi, bu kuchlanishlar ostida bo‘lgan atomlararo bog‘lanishlarni uzishni 
osonlashtiradi. Bo‘linishlar zonasida yoriqlarni tarqalish sxemasiga mos ravishda YFM 
(yuzaki faol modda) atomi-metall atomi bog‘lamasini metal atomi YFM atomi 
bog‘lamasiga almashtiradi, natijada metal mustahkamligi keskin pasayadi. Ayrim YFM 
lar metal kristal strukturasini buzilishigacha olib boradi. YFM molekulalari kesish 
jarayonida hosil bo‘lgan mikro yoriqchalarga o‘rnashib oladi, misoli ponaday uni 
yoradi. Kesish jarayonida atomlararo bog‘lanishlarning kuchsizlanishi ishlov 
berilayotgan metallni deformatsiyalanishini va uzilishini osonlashtiradi. 
Rebinder effektining paydo bo‘lish shakli ishlov berilayotgan metallning 
kimyoviy tabiati, uning strukturasi, kesish shartlariga bog‘liq. Bu effekt quyidagi 
ko‘rinishlarda namoyon bo‘lishi mumkin: adsorbsiyalangan malham sifatida(plastik 
deformatsilanishni engillashtirib), absorbsiyalanib mustaxkamlikni pasayishi va qatiq 
tana strukturasini o‘z o‘zidan o‘zgarishi ko‘rinishida.
Rebinder effekti molekulyar tabiatiga ko‘ra qattiq jisimlarga yaqin suyuqliklar 
qo‘llanilganda kuchliroq namoyon bo‘ladi. Shuni xisobga olish kerakki suyuqlikning 
komponentlari qattiq tana bilan reaksiyaga kirishadigan bo‘lsa, mustaxkamlikning 
absorbsion kamayishi effekti kuzatilmaydi. 
Muxitning (masalan, kesish jarayoni) ishtirokida mexanik kuchlanishlar ta’siri 
ostida paydo bo‘lishi mumkin. Mana shu Rebinder effektining qattiq tanalar mexanik 
xususiyatlariga ta’sir etuvchi boshqa hodisalar muxitining ta’siridan tubdan farq 
qilishini ko‘rsatadi, jumladan, zanglash va eritma hosil bo‘lish jarayonlari-tananig 

---

CENTRAL ASIAN ACADEMIC JOURNAL 
OF SCIENTIFIC RESEARCH 
ISSN: 2181-2489 
VOLUME 2 ǀ ISSUE 4 ǀ 2022