Development of pedagogical technologies in modern sciences international scientific-online conference 60 qashqadaryo viloyati balandlik mintaqalari

DEVELOPMENT OF PEDAGOGICAL TECHNOLOGIES IN 
MODERN SCIENCES
 
International scientific-online conference 
64 
oʻtloqlari) zonalari hosil boʻlgan. Togʻ mintaqasi oʻzining qulay tabiiy geografik 
sharoitiga ega. Iqlimi adirlar iqlimiga nisbatan salqin boʻlib, yogʻin miqdori 600-
800 mm, ayrim joylarda 1000 mm ga yetadi. Yozda havoning oʻrtacha harorati 
17°C dan oshmaydi. Togʻ mintaqasining oʻsimliklari 2 tipga: togʻ-dasht va togʻ 
oʻrmonlari (daraxt-buta) oʻsimliklariga boʻlinadi. Togʻ-dasht oʻsimliklari asosan, 
togʻ mintaqasining quyi qismlarida keng tarqalgan. Togʻ oʻrmonlari keng bargli 
oʻrmonlar zonasi mutlaq Hisor togʻlari va uning atrofidagi past togʻlar uchun 
xosdir. Togʻ mintaqasining kenglik va subkenglik yoʻnalishiga ega boʻlgan togʻ 
sistemalarida uzoqlik landshaftlarining tabaqalanishi sektorlikning taʼsirida 
yaqqol ifodalangan. Bunday holatda binsolyatsiya ham, sirkulyatsiya (shamol) 
ekspozitsiyasi muhim omil sanaladi. Demak, togʻlarda balandlik zonalligi 
birinchi navbatda ularning qanday geografik mintaqada va sektor doirasida 
joylashganligiga va bevosita togʻlarning mutlaq balandligiga bogʻliqdir. 
Oʻzbekiston hududining togʻ mintaqasi landshaftlari N.I.Vavilov tomonidan 
oʻrganilgan boʻlib, togʼ zonasiga quyidagicha taʼrif beradi. ,,Togʻ zonasi nafaqat 
yovvoyi oʻsimliklarning, balki, madaniy oʻsimliklarning ham kelib chiqish 
manbaidirʼʼdegan boʻlsa, T.P.Korovin fikriga koʻra togʻ zonasi barcha ekologik 
elementlar nazaridan oʻsimliklarning oʻsishi uchun eng qulay muhit zona deya 
taʼriflaydi. Togʻ mintaqasi landshaftlarining vertikal zonalar boʻylab joylashuv 
sxemalari ishlab chiqilgan. Vertikal zonalar sxemasining eng muhim 
kamchililaridan biri bu-togʻ mintaqasi Granikov taklifi bilan pastki va yuqori 
zonalarga boʻlib oʻrganilgan va togʻ mintaqasining pastki chegarasi adirlar bilan 
chegaradosh boʻlganligi sababli togʻlarda kirofilizatsiya jarayoni kuchli roʻy 
berishiga sabab boʻlgan. 
Yaylov balandlik mintaqasi - Qashqadaryo havzasida yaylov mintaqasi dengiz 
sathidan 2500 m balandlikdan yuqorida shakllangan. Yaylov balandlik mintaqasi 
tabiiy sharoiti xususiyatga ega. Mintaqada baland pastliklardan tortib tik 
qoyalargacha oʻzgarib boradigan reylef shakllari vujudga kelgan. Mintaqada 
relyef ekzpozitsiyasini hosil boʻlishida tabiiy komponentlar: tuproq qoplami, 
oʻsimlik va hayvonot dunyosi, geologik shart-sharoitlariga uzviy bogʻliq holda 
namoyon boʻlgan. Togʻ yaylovlari mintaqasini oʻziga xos xususiyatlarining 
shakllanishi 1000 m dan 2400 m gacha, baland togʻ yaylovlari mintaqasi esa 
4000 m balandliklarda yaqqol ifodalangan. Togʻ yaylovlarida yuqoriga 
koʻtarilgan sari harorat davriy oʻzgarib boradi. Masalan: eng sovuq yanvar 
oyining oʻrtacha harorati +5 +20 ° C, eng issiq iyul oyida esa + 15 +20° C ni 
tashkil etadi. Yogʻin miqdori koʻp oʻrtacha 600 - 1200 mm. Bu mintaqada tabiat 
komponentlari tuproq qoplamining shakllanishi bir nechta qonuniyat asosida 

---