Deviant xulqli oʻsmirlarda ijtimoiy -pedagagik reabilitatsiya ishlari

Ta’lim muassasida bolalar va o’smirlar tibbiy-pedagogik reabilitatsiyasining namunasi

Ta’lim sharoitlarinin g tibbiygigiyenik optimallashu vi (ovqatlinish, jihozlash)

O’quv-tarbiya jarayonini o’quvchilarning ruhiy- fizioligik xususiyatlarini inobatga olgan holda ratsional tashkil qilish

Sog’ligi holati bo’yicha turli o’quvchilar toifalari uchun ta’lim adaptatsiyas i

O’quvc hilar- ning tibbiygigiyeni k ta’limi va ....... tayyorg arligi

Kasallik- larning ommaviy profilak- tikasi, o’quvchila r jismoniy holatini optimal- lashtirish

Ta’lim muassasalarida reabilitatsion faoliyat tizimi

Reabilitatsion faoliyatning vazifalari, ob’ektlari va yo’nalishlari	Bu yo’nalishdagi faoliyat amalga Oshiriladigan muassasalar	Reabilitatsion dasturlarni amalga oshiruvchi 220 ishchilar toifalari
1. Ruhiy-pedagogik reabilitatsiya. Ob’ekt- ijtimoiy va pedagogik qarovsiz bolalar. Vazifalari: -maktab va oilaviy kamsitishlarni engish, -etakchi faoliyatda muvaffaqiyatga erishish, -ruhiy va shaxsiy rivojlanishning uyg’unlashuvi, -ijobiy “Men” obrazini shakllantirish, - ijtimoiy adovat profilaktikasi.	Umumta’lim maktabgacha muassasalari, maktablar, oddiy guruh (sinf), korreksiya sinflari. Individual o’qitish maktablari. O’smirlar va bolalarga psixologik-pedagogik yordam ko’rsatish markazlari	Pedagoglar. Amaliy psixologlar. ijtimoiy pedagoglar. Logopedlar. Korreksion ta’lim o’qituvchilari
2. ijtimoiy pedagogik reabilitatsiya Ob’ekt-nizoli tarbiyaviy vaziyatda bo’lgan dezadaptatsiya qilingan bolalar, yyetimlar, voyaga yetmagan huquqbuzarlar. Vazifalari: -huquqlarni himoya qilish, vasiylik. -nazoratsizlikni oldini olish, - ijtimoiy zararli omillar profilaktikasi, - ijtimoiy maqomning tiklanishi, -psixofizik va shaxsiy rivojlanishsur’atlarini ushlab turish	Go’daklar uyi. Bolalar uyi. Maktab-internatlar, maxsus maktablar, xospislar, ijtimoiy yordam va ijtimoiy reabilitatsiya markazlari.	ijtimoiy pedagoglar. ijtimoiy ishchilar. Amaliy psixolog- tarbiyachilar, bolalar huquqlarini himoya qilish bo’yicha inspektorlar, psixoterapevtlar, psixonevrologlar .
3. Tibbiy pedagogik reabilitatsiya. Ob’ekt-nogiron bolalar, tez-tez kasalga chalinuvchi bolalar, cheklangan aqliy imkoniyatlarga ega bolalar. Vazifalari: -tarbiyaviy mikromuhit gigiyenasi -sog’lomlashtirish va davolash -tibbiy profilaktika -sog’liqni saqlash - ijtimoiy adaptatsiya va reabilitatsiya -zaxiradagi imkoniyatlardan foydalanish -kompensatorlik funksiyalarni rivojlantirish	Funksional buzilishlarga ega bolalar uchun muassasa. Korreksion maktab. Nogironlar uylari. Sog’liq markazlari. Davolash markazlari. Terapevt pedagogika markazlari. Maktabgacha muassasalar va maktablarda logopedik guruhlar. Ruhiy sog’lik va reabilitatsiya markazlari.	Pedagogdefektolog O’qituvchi dektolog Tarbiyachilar Valsologlar ijtimoiy ishchilar ijtimoiy pedagoglar Tibbiy xodimlar Psixologdefektologlar

Reabilitatsion ijtimoiy pedagogik texnologiyalar. Bolaning shaxsiy xususiyatlariga bog’liq ravishda reabilitatsiya dasturlarini tuzayotganda o’smirning qaysi holatda ekanligini ham inobatga olish darkor. Bu oiladagi yoki tengdoshlari davrasidagi janjal natijasida kelib chiqqan ijtimoiy qarovsizlik holati ham bo’lishi mumkin. Ijtimoiy pedagogning bu bolalar bilan ish olib borishi o’smir ichki olamini ijtimoiy sog’lomlashtirishga qaratiladi. ijtimoiy pedagog bola tushib qolgan vaziyatni shoshilinch tashxiz qo’ya olishi va ijtimoiy-shaxsiy-emotsional xislatlarning buzilishi sabablarini ham aniqlashi lozim. SHu borada asosiy faoliyat turlariga: individual maslahat berish, salbiy emotsional ahamiyatga ega vaziyatlarni to’g’irlash maqsadida o’smirlarni treyning guruhlariga qo’shish, bola qadriyatlari tizimi bilan individual ish olib borish, ijtimoiy ko’nikmalar paydo qilish kiradi. Bundan tashqari bola va ota-ona o’rtasida yaxshi o’zaro munosabatlarni tiklash uchun oila bilan ham ish yuritish lozim. Bu faoliyat oila pedagogik pozitsiyalariga tashxiz qo’yishni, ota-onalarni treyning guruhlarga jalb etishni ko’zda tutadi. Inqirozli holatda turgan o’smir boshqacha yondashuvlarni talab qiladi. Odatda bunaqa xulq-atvor o’smirning hal qilib bo’lmaydigan vaziyatga munosabatini bildiradi. Bu toifa bolalar bilan ish olib borishda emotsional holatning shoshilinch diagnoztikasi, bu muammo sabablarini aniqlash, muammolarni hal qilish ko’nikmalariga o’rgatish, ijobiy “Men” konsepsiyasini shakllantirish ustida ish olib borishni ko’zda tutadi. Ijtimoiy pedagog faolyatning boshqa bir yo’nalishi uy-joysiz bolalarga qaratilgan. Bu bolalar bilan ishlash ikki yo’nalishdan iborat: -bunaqa bolalarning yashab ketishlari uchun sharoitlar yaratish (tibbiy yordam ko’rsatish, ovqat bilan ta’minlash), -o’ziga, o’z kelajagiga ishonchni mustahkamlash uchun o’tgan hayotlarining salbiy tajribasidan xalos etish. Asosiy ish metodi-patroj, asosiy ish shakli “Men” konsepsiyasini shakllantirishga qaratilgan ijtimoiypsixologik treyning tashkil qilish. Bu reabilitatsiya dasturlarini quyidagi 3 shartlarni bajargandagina effektiv tarzda amalga oshirsa bo’ladi: 1) dasturning barcha ishtirokchilarini-bola, ota-ona, ijtimoiy pedagog, mutaxassis yuqori motivatsiyasi, 2) mutaxassislar va reabilitatsion muassasalar rahbarlarining ruhiy-pedagogik kompetentliklari, 3) turli davlat xizmatlari-ta’lim sog’liqni saqlash, - faoliyatini tartibga solish. Dezadaptatsiya bo’lgan bolalar bilan ish olib borishning mavjud texnologiyalari deviant xulq-atvorni ijtimoiy nazorat ostiga olishga qaratilgan. Bu jarayon birinchidan eng xavfli deviant xulq-atvor shakllarini ijtimoiy foydali shakllar tomonidan siqib chiqarilishi, ikkinchidan bolaning ijtimoiy faolligini ijtimoiy ma’qullanadigan tomonga yo’naltirish, uchinchidan daydilik, giyohvandlik, besoqolbozlik, fohishabozlik bilan shug’ullanuvchi o’smirlarni jinoiy yoki ma’muriy kuzatuvdan xalos etish; to’rtinchidan maxsus ijtimoiy yordam xizmatlarini tuzishdan iborat.
Deviatsiya turlari O’spiirlik yosh davrining o’ziga xos xususiyatlarini izohlang Odatda, deviatsiyalar o’smirlik davrida yuzaga keladi. O'smirlik davri yoshlik davrlari ichida eng murakkabidir. Uni “o’tish davri’” ham deb atashadi, chunki bu davr mobaynida bolalikdan yigitlikka o’tish ro’y beradi va bu jarayon o’smir rivojlanishining barcha jihatlari - anotomik-fiziologik tuzilishi, aqliy, axloqiy rivojlanishida o’z ta’sirini ko’rsatadi.
O’smirlik davrida o’smir hayoti va faoliyatida jiddiy o’zgarishlar ro’y beradi, bu esa o’z, navbatida, ruhiyatning qayta shakllanishiga, tengdoshlari bilan munosabatlarida yangi shakllarning paydo bo’lishiga olib keladi. O’smiming ijtimoiy maqomi o’zgaradi, unga nisbatan kattalar tomonidan yanada jiddiyroqtalablar qo’yila boshlaydi.

3.