Diffuziya

Lipidlar (yunoncha:lipos — yogʻ) — barcha tirik hujayralar tarkibida boʻladigan yogʻsimon moddalar. Tirik organizm hayot faoliyatida lipidlar muhim ahamiyatga ega. Lipidlar biologik membrananing asosiy komponentlaridan biri boʻlib, hujayralarning oʻtkazuvchanligiga, koʻpgina fermentlarning faolligiga taʼsir koʻrsatadi, nerv impulsini uzatishda, muskullar qisqarishida, hujjatlararo kontaktlarni yuzaga keltirishda va immunokimeviy jarayenlarda qat-nashadi. Lipidlarning yana bir funksiyasi energiya rezervi, hayvon va oʻsimliklarda suv qochiruvchi himoya va termoizolyasiya qoplamasi hosil qilish, shuningdek, turli organlarni mexanik taʼsirlardan saqlashdan iborat.
Koʻpchilik lipidlar yuqori yogʻ kislotalari, spirtlar yoki aldegidlarning hosilalaridir. Kimyoviy tarkibiga koʻra, Lipidlar bir necha sinfga boʻlinadi. Oddiy Lipidlar yogʻ kislotalari (yoki aldegidlar) va spirtlar qoldigʻidan tarkib topgan moddalardan iborat. Bularga yegʻlar (triglitseridlar va boshqa tabiiy glitseridlar), mum (yogʻ kislotalari va yogʻ spirtlari efirlari) va diol Lipidlar (yogʻ kislotalari va etilenglikol yoki b. ikki atomli spirtlar efirlari) kiradi. Murakkab Lipidlar ortofosfat kislota hosilalari (fosfolipidlar) hamda qand qoldiqlari (glikolipidlar)dan tarkib toptan moddalardan iborat. Murakkab Lipidlar molekulalarida koʻp atomli spirtlar — glitserin (glitserin-fosfatidlar) yoki sfingozin (sfingolipidlar) ham boʻladi. Koʻpchilik Lipidlar sirt faol moddalar hisoblanadi. Lipidlar organizmda lipazalar taʼsirida fermentativ gidrolizga uchraydi. Bu jarayonda ajralib chiqayotgan yogʻ kislotalar (adenozintrifosfat kislotalar — ATF) va koferment A bilan taʼsirlashib faollashadi, soʻngra oksidlanadi. Koʻpchilik Lipidlar hujayralarda oqsillar bilan kompleks murakkab moddalar (lipoproteidlar) holida boʻladi.
Lipidlar ekstraksiya usuli bilan olinadi. Oziq-ovqat sifatida, tibbiyotda kasallarni davolashda xdmda turli sanoat tarmoqlarida ishlatiladi (yana qarang Yogʻ).^[1

Osonlashtirilgan diffuziya. Hujayra diffuziyasini osonlashtiradi

Oson diffuziya bilan moddalar membrana orqali ham konsentratsiya gradienti bo'ylab, lekin maxsus transmembran tashuvchi oqsillar (translokazlar) yordamida uzatiladi. Tashuvchi oqsil tashiladigan moddani to'ldiruvchi bog'lovchi markazga ega, shuning uchun osonlashtirilgan diffuziya uchun oddiy diffuziyadan farqli o'laroq, yuqori selektivlik xarakterlidir: har bir modda yoki shunga o'xshash moddalar guruhi o'z tashuvchisiga ega.
O'tkazilgan modda translokazaga qo'shiladi, buning natijasida uning konformatsiyasi o'zgaradi, membranada kanal ochiladi va modda membrananing boshqa tomonidan chiqariladi. Kanalda hidrofobik to'siq bo'lmagani uchun bu mexanizm osonlashtirilgan diffuziya deb ataladi.Ionlarning ion kanallari orqali o'tishi osonlashtirilgan diffuziyaning bir variantidir. Ionlashgan atomlar va molekulalar uchun membrananing hidrofobik qatlamini engish qiyin.
Bir qator ionlarning (Ca2 +, Na +, K +, O ") transmembran o'tishi ion kanallari orqali sodir bo'ladi.Ion kanallari oligomer oqsil tuzilmalari bo'lib, ular membranani tashqi tomondan ichki yuzasiga o'tkazib, transmembran gidrofil (to'ldirilgan) hosil qiladi. suv) ma'lum ionlar uchun o'tadigan kanal (7.13-rasm, v).Kanallarning ionlarga selektivligi kanal oqsillarida o'ziga xos ion bog'lovchi markaz mavjudligi bilan belgilanadi.Bunday kanallarning o'tkazuvchanligi ko'p hollarda tartibga solinadi: ular yopiq yoki ochiq bo'lishi mumkin (pastga qarang).
Bu kanalning bog'lanish joyi bo'lgan gormon yoki boshqa signalizatsiya molekulasi.Transmembran potensialining o'zgarishiga javob beradigan kanallar mavjud. Kanallar bo'ylab ionlarning harakati ularning kontsentratsiyasi gradienti bo'ylab diffuziya orqali sodir bo'ladi. Ionlar elektr zaryadiga ega, shuning uchun membrananing turli tomonlarida ion kontsentratsiyasidagi farqning paydo bo'lishi bir vaqtning o'zida elektr zaryadidagi farqning paydo bo'lishini anglatadi, bu ham ionlarni uzatish yo'nalishiga ta'sir qiladi. Elektr potentsialidagi farq va kontsentratsiyadagi farq birgalikda elektrokimyoviy potentsial deb ataladi. Binobarin, ionlar membrana elektrokimyoviy potentsialining gradienti bo'ylab ion kanallari bo'ylab harakatlanadi.
Tirik hujayrada oddiy va osonlashtirilgan diffuziya orqali moddalarning yo'naltirilgan oqimi hech qachon to'xtamaydi, chunki konsentratsiyani tekislashga hech qachon erishilmaydi: hujayraga kiradigan moddalar, masalan, kislorod, glyukoza metabolik jarayonlarda ishlatiladi va ularning yo'qotilishi doimiy ravishda to'ldiriladi. transmembran o'tkazish natijasi. Oddiy va osonlashtirilgan diffuziya orqali moddalarning o'tkazilishi passiv tashish deb ataladi, chunki uzatish konsentratsiya gradienti bo'ylab sodir bo'ladi.