Dil Arastirmalari Sayi1 Tum pdf
Download 342.59 Kb. Pdf ko'rish
|
T rk Dillerinin S n fland r lmas na Dair Baz Eklemeler[#64596]-54623
A. Samoyloviç
dir. Ancak Kor ú’un “Türk Kabilelerinin veya Türk Dillerinin Sõnõßandõrõlmasõ”, adlõ makalesinin zaman açõsõndan en son görüú olmasõ bundan sonra da yeni gö- rü úler ileri sürülmeyecek anlamõna gelmez. Çünkü altmõú sene önce ünlü Türko- log N. ø. ølminskiy’ nin 3 söyledi ÷i gibi Türk dillerinin herhangi bir sisteminin tam ve sa ÷lam bir düzeyinin oluúturulmasõ için gereken olanaklar, hazõrlõklar henüz tamamlanmamõútõr. Türk dillerinin en mükemmel düzeyde sõnõßandõrõlmasõ çalõúmalarõnõn sonuç- lanmasõ için, bu sõnõßandõrmalarõ kim yaparsa yapsõn, önce söz konusu dillerin kar úõlaútõrmalõ-tarihî olarak incelenmesi gerekir. Bu ise, yakõn gelecekte mümkün de ÷ildir. Bu ba÷lamda, aynõ sebepten dolayõ ünlü Türkolog müteveffa Wilhelm Radloff’un sonradan düzeltmeler yaptõ÷õ sõnõßandõrmasõ da geçici niteli÷ini ko- rumaktadõr 4 . Söz konusu iki geçici sõnõßandõrmanõn, dolayõsõyla Radloff’un ve Korú’un incelemeleri dõúõnda yeni, ama yine de geçici bir Türk dilleri sõnõßandõrõlmasõnõn olu úturulmasõna gerek yoktur. Çünkü bu iki sõnõßandõrmanõn 5 hiçbirisi geçersiz sayõlamaz. Bundan dolayõ yeni unsurlarõn eklenmesi, geliútirilmesi gerekir ve úu anda öyle tamamlayõcõ unsurlarõn çok oldu÷unu biliyoruz. Müteveffa Prof. N. F. Katanov’un çok sayõdaki genel raporlarõyla hazõrlanmõú tezi, Radloff’un Yakut Dili eseri ve di ÷er 6 ara útõrmalarõn da bundan sonraki sõnõf- landõrõcõlarõn iúini baya÷õ kolaylaútõraca÷õ düúüncesindeyiz. II. Terimler listesi, sõnõßandõrmada önemli bir rol oynamamaktadõr. Buna ra÷- men sõnõßandõrmanõn de÷iúik bölümlerinde úu veya bu biçimdeki adlandõrma sis- temlerinin kabul olunabilirli ÷i sorunu dikkate alõnmalõdõr. Akraba dil ve lehçelerin, yer aldõ÷õ bölgelerdeki ülkelere göre Kuzey, Güney gibi úimdiye kadarki uygulanan yöntemle iúaretlenmesi, büyük anlaúmazlõklara yol açmaktadõr. Buna karúõlõk, dil sistemleri katlarõnõn “Eski, Orta, Yeni Ça÷” dö- nemle útirilmeleriyle tarihsel bir bakõú açõsõyla ele alõnmasõ ise daha uygundur. An- cak böyle bir sõnõßandõrmada da úu veya bu sebeple söz konusu dil ailesinin “M. Ö. evresi” dikkate alõnmamaktadõr. Tarihsel katlarõn, uygun ça÷larda Türk halklarõnõn yerleúiminde önemli katkõ- da bulunan, evrim nitelikli olaylarõn geliúimine imza atan Türk boylarõna göre ad- 3 Türk-Tatar dili kursunda açõlõú konuúmasõ, Kazan 1962. S. 21. 4 Phonetik der nördlichen Türksprachen. Leipzig, 1882. S. 280-291. (P. M. Melioranskiy’nin Brokgauz’un ve Efron’un ansik- lopedi sözlü ÷ündeki ünlü demeci. 1. Baskõ. Türk Dilleri ve Edebiyatlarõ makalesi). Alttürkische Studien, IV-V. Rusya ølimler Akademisi Haberlerinde yayõnlanmõútõr: 1911 y. S. 305-427. 5 Vamberi’nin sõnõßandõrmasõ da vardõr (Das Türkenvolk. 1885 y. S. 85-86). Leon Kaena (Introduction à l’histoire de I’Asie. 1896 y. S. 34-35), Katanov (Kazan Üniversitesi Bilimsel Yazõlarõ 1894), Berezin (Recherches sur les dialectes musulmans. I. Système des dialectes turcs. Kazan, 1848 y.) bu eski sõnõßandõrmalarõ da canlandõrmõútõ. Ayrõca bk. Aristov. Türk Kabilelerinin Etnik øçeri÷i Üzerine (Jivaya Starina. 1896 y, baskõ: III — IV, s. 445-456) ve V.V. Bartold’un eleútirisi. v Zap. Vost. Otd., c. XI. s. 341.) 6 Katanov. Opõt issledovaniya uryanhayskogo yazõka s ukazaniem glavneyúix rodstvennõx otnoúeniy ego k drugim yazõkam tyurkskogo kornya. Kazan 1903 y.; Radloff. Die Jakutische Sprache in ihrem Verhältnisse zu den Türksprachen (Rusya ølimler Akademisi Yayõnlarõ, Tarih Filoloji Bölümü VIII. Bölüm VIII. C. No: 7. 1908 y.) Karl Foy. Azerbaiganische Studien mit einer Charakteristik des Südtürkischen ( Mittheilungen. Berlin‘deki Do ÷u Diller Semineri, c. VI, baskõ 2, 1903 y.). 177 Türk Dillerinin Sõnõflandõrõlmasõna Dair Bazõ Eklemeler landõrõlmasõnõn, Türk dilleri ve lehçeleri sõnõßandõrõlmasõ çalõúmasõnda Hun devri öncesi, Mo ÷ol devri öncesi, Mo÷ol devri sonrasõ gibi yapõlabilmesi de söz konu- sudur. En yakõn akraba dillerin gruplarõ ise, di÷er dillerin sõnõßandõrõlmalarõnda kullanõldõ÷õ gibi, farklõlaútõrõcõ lengüistik belirtilere göre ve durum elveriúli ise daha net bir ifade için bölgedeki devlet adlarõyla ve ayrõca da söz konusu gruptaki temel dil veya lehçeye göre i úaretlenmelidir. Sözgelimi, ol-lehçeleri, Güneybatõ, Türkmen grubu” gibi. Sõnõßandõrmanõn bölümleri için tam ve nihai bir terimler lis- tesinin, dolayõsõyla adlandõrõlmanõn düzenlenmesi yukarõda son olarak belirtilen çalõúma yapõldõktan sonra düúünülebilir. Bu çalõúmada, mevcut Türk dilleri sõnõßandõrmalarõnõ tamamlamak istedim. Dolayõsõyla amacõm yeni bir sõnõßandõrma yapmak de÷ildir. Bundan dolayõ bilim adamlarõnca úimdiye kadar belirlenen Türk dilleri sistemi bölümlerine iliúkin ad- landõrõlmalarda bazõ de÷iúiklikler yaptõm. III. Kor ú, Türk dilleri sisteminin düzenlenmesinde, sesbilgisel(fonetik) ve bi- çimbilimsel (morfolojik) belirtileri tercih etmi útir. Sonuçta, üç temel grup ortaya çõkmõútõr: I. Kuzey dillerinde: 1) g sesine hece sonunda hece olu úturmayan (kõsa) u sesi e úittir: tag//tau ‘da÷’; 2) sürerlilik bildiren úimdiki zaman biçiminde a zarf-Þili + sürerlik Þilleriyle veya sürerlilik Þili olmaksõzõn: kele-turur-men ‘geliyorum’. II. Do ÷u dillerinde: 1) g sesi herhangi bir biçimde kendini muhafaza etmekte- dir; 2) úimdiki zaman úekli r sõfat-Þilinden oluúmaktadõr: kelür-men ‘geliyorum’. III. Batõ dillerinde: 1) g sesi ünsüzden sonra (hece ba úõnda) düúer: kalgan// kalan ‘kalan’; 2) Do ÷u grubunda oldu÷u gibi úimdiki zaman úekli r sõfat-Þiliyle biçimlenmektedir. Kor ú’un sõnõßandõrmasõnda, söz konusu temel üç grubun dõúõnda dördüncü bir karõúõk diller grubu da yer almaktadõr. Söz konusu grup, iki alt gruba bölün- mektedir. IV. Radloff’un Güney grubu, Kor ú’un ise Batõ grubu olarak yaptõklarõ sõnõßan- dõrmalar, çalõúma ilkelerinin ve yöntemlerinin farklõlõ÷õna ra÷men birbiriyle örtüú- mektedir. Söz konusu grubun, nasõl adlandõrõlõrsa adlandõrõlsõn hiç de÷iúmeksizin nihaî bir çalõúmanõn ortaya çõkõúõna kadar sonraki sõnõßandõrõlmalarda da kendini muhafaza edebilece ÷i ve zaman akõúõ içinde niceliksel bileúenlerinin de daha ay- rõntõlõ bir nitelendiriliú kazanaca÷õ kuúkusuzdur. Söz konusu bileúenleri ise Türk- men, Azeri, Osmanlõca (Anadolu Türk a÷õzlarõ, Suriye ve Balkan yarõmadasõ), Gagavuz ve Güney kõyõ Kõrõm lehçeleri úu veya bu özellikleriyle oluúturmaktadõr. Ben, bu grubun en önemli özelli ÷i olarak ol- (olmak) Þil kökünü görüyorum. Söz konusu Þil di÷er gruplarda bol-, pol-, pul- diye geçer. Bu grubun ikinci özelli÷i olarak ise bana göre Kor ú’un söyledi÷i gibi g sesinin ünsüzlerden sonra düúmesi- dir (kalgan//kalan ‘kalan’). Buna da daha önce Bulgar grubunda rastlanmaktadõr |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling