Dinamika tiykarlari

Nyutonnıń úshinshi nızamı. Biz bazıbir dene yamasa denelerdiń, basqa denege tásiri haqqında ayttıq. Tásir etiwshi dene ózin qanday tutadı, degen soraw tuwıladı. Tájiriybelerdiń kórsetiwinshe, ol kórsetilip atirǵan tásirge teń hám qarama qarsı baǵıtlanǵan kúsh penen tásir kórsetedi. Materiallıq noqatlar (deneler) arasındaǵı bunday óz-ara tásir Nyutonnıń úshinshi nızamı járdeminde anıqlanadı: materiallıq noqatlardıń bir-birine hár qanday tásiri óz-ara tásir xarakterine iye. Materiallıq noqatlar tásir kúshleriniń shamaları barlıq waqıtta bir-birine teń baǵıtları qarama-qarsı hám olardıń tutastırǵan tuwrı sızıq boyınsha baǵıtlanǵan.
Mısalı, eki qayıq arqannıń eki tárepinen uslap turǵan bolsın. Olar arasındaǵı aralıqtıń teń ortasın belgileymiz. Endi qayıq biri arqandı tarta baslasın. Ekinshisi bolsa, arqannıń ushın uslap tursa qayıqlar arasındaǵı aralıqtıń teń ortasında ushırasqanlıǵın kóremiz. Sol tájiriybeni rolikli konkishiler menen de ótkeriw múmkin. Bul tájiriybeler Nyutonnıń úshinshi nızamı orınlanatuǵınlıǵın kórsetedi.
Bul joqarıda Nyuton nızamları klassikalıq mexanikanıń tiykarın kórdik. Sonıń menen birge, bul nızamlar barlıq inertsial sanaq sistemalarında orınlanatuǵının anıqladıq. Bıraq olar barlıq inertsial sanaq sistemasında birdey kóriniske iyeme degen sorawǵa juwap bermedik. Tájiriybelerdiń kórsetiwinshe, Nyuton nızamları barlıq inertsial sanaq sistemalarında birdey kóriniske iye. Buǵan Galileydiń salıstırmalılıq printsipi delinedi.