Динамометрия

Динамометрия - турли мушак гуруҳларининг қисқариш кучини ўлчаш усули; мушак тизимининг симметриясини (ёки ассиметрия даражасини) аниқлаш имконини беради.
Динамометрнинг ишлаши ҳар қандай эластик жисмда (масалан, пружинада) юзага келадиган деформация кучланиш (кўрсатилган жисмга қўлланиладиган куч) билан тўғридан-тўғри пропорционал эканлигини кўрсатадиган Гукнинг физик қонунига асосланади.
Деформатсия кучининг компенсатсияси сифатида танада эгилувчанликнинг қарама-қарши кучи пайдо бо'либ, танани асл шакли ва о'лчамларига қайтаришга интилади.
Динамометр-бу назорат ва ўлчаш мосламаси, одамда куч моментини ўлчаш учун асосий воситалардан бири.
Тиббий динамометрлар куч ва чидамлиликни аниқлаш учун махсус қурилмалардир. Динамометрлардан олинган маълумотларни таҳлил қилиш мушакларнинг умумий ҳолатини, ишлаш даражасини баҳолаш имконини беради. Шунингдек, динамометрлар реабилитацияда операциялар, жароҳатлар ва таянч-ҳаракат тизими касалликларидан кейин беморнинг тикланишини кузатишга ёрдам беради.
Динамометрик ко'рсаткичларни диагностика қилиш қуйидаги тарзда амалга оширилади. О'лчовларни амалга ошириш учун - эгилувчан мушакларнинг босим кучини ("куч моменти" деб аталадиган) аниқлаш учун беморнинг сенсорга босимини аниқлайдиган махсус мо'лжалланган асбоб-ускуналар қо'лланилади. Динамометр жароҳатлардан тузалиб кетаётган беморларнинг қўлларининг ҳолати ва функсиясини аниқлаш учун ҳам қўлланилади.
Динамометрия - бу спортчининг куч қобилиятини баҳолаш ва таҳлил қилиш, яъни кучни ўлчаш, кучнинг ўзгариш тезлиги, координация ва куч чидамлилигини таҳлил қилиш имкони берувчи замонавий кўп функцияли компьютерлаштирилган универсал тренажёр тизим.
Қурилмани замонавийлиги шундан иборатки, мосламада биомеханик тизим - инсон мушакларининг куч режимида ишлаши тўғрисидаги асосий инновацион тасаввурлари амалга оширилган, шунингдек, инертиал сенсорлар ва компютер технологияси соҳасидаги сўнгги ишланмалар қўлланилган.
ТАСС нинг универсаллиги - иккита бир-бирига боғлиқ бўлмаган: тортиш кучланиши ва панжанинг кучини бир вақтда ўлчаш мумкинлиги.
ТАСС нинг кўп функсионаллиги - ўлчов жараёнлари ҳамда тренировкани назорат қилишни биргаликда олиб бориш имконияти билан боғлиқ.
ТАСС нинг ноёб хусусияти - замонавий даражадаги автоматлаштирилган ўлчов техникасида илмий иш ҳамда педагогиканинг ўқув масалалари эчимига қаратилган маълумотларни бирлаштириш имконияти бор.
ТАСС нинг аналогик мосламалардан муҳим фарқи:

• 
  ТАСС нафақат ан'анавий - кучнинг максимал қийматини, балки кучланишнинг ривожланиш динамикасини ҳам ўлчайди. Кучнинг бир лаҳзали аҳамияти тўғрисидаги маълумот инсоннинг куч қобилиятларини рақамли тавсифини аниқлаш: куч импулси - дифференциал (куч градиенти) ва интеграл, шунингдек, куч чидамлилигини назорат қилиш имконини беради.
  
• 
  ТАСС кучнинг айни пайтдаги аҳамиятини ўлчайди, қайд этади ва келгусида таҳлил ва назорат қилиш учун уни хотирасида сақлайди.
  
• 
  ТАСС нинг тузилиши ўзига хос эгилувчан элемент билан та'минланган бўлиб, унинг қаттиқлиги синалувчининг мушак кучларининг қисқариши ва таранглашишини аниқлайди.
  
• 
  Бир текис бошқариладиган тутиб туриш кенглиги синалувчининг панжа антропометрик параметрларига мослашишини таъминлайди ва бу билан қулай ҳолатда ўлчаш ҳамда юқори самарали машқ қилиш учун қулай шароитларни яратади.
  
• 
  ТАСС да синалувчининг бир жойдан бошқасига табиий ҳаракатланишини (радиотизим таъсири радиуси доирасида) сақлаган ҳолда ўлчашни ўтказишга имкон берувчи радиотелеметрик тизим қўлланилган.
  
• 
  ТАССга ўрнатилган дастур пакети синалувчининг куч хусусиятларининг биомеханик тавсифини ҳисоблашга, унинг ривожланиш динамикасини баҳолашга, яъни тренировканинг таъсирини назорат қилишга имкон беради. Бу инсоннинг ҳаракат фаолияти таҳлили билан шуғулланувчи барча илмий лаборатория ҳамда тренерлик ишлари амалиётчиларининг биринчи ўриндаги вазифаси ҳисобланади.
  

ТАСС мосламаси автоном сифатида ўлчов комплекси таркибида инсоннинг ҳаракат фаолиятини ўрганувчи ва назорат қилиш ишлари билан шуғулланувчи ўқув, ўқув-тажриба ва илмий лабораторияларда қўлланилиши мумкин.
ТАССни қўлланишини потенсиал имкониятлари сезиларли даражада кенг. Жумладан,

• 
  куч тайёргарлиги даражасини назорат қилиш учун илмий-тажриба лаборатория ишларида;
  
• 
  қатор спорт мутахассисликларида алоҳида мушак гуруҳлари кучи, уларнинг координатсияси ва куч чидамлилигини ривожлантириш учун машқ қилиш (тренировка) жараёнларида;
  
• 
  тиббиётда, травмотологияда, реабилитатсия марказларида, физиотерапия хоналарида - кучнинг жорий назорати, функсионал имкониятлар ҳамда асимметрия даражаларини баҳолашда;
  
• 
  реабилитатсия марказларида - дастлабки ҳолат ва тикланиш даражасини назорат қилиш учун;
  
• 
  мактаб ва болалар муассасаларида - болалар кучининг ривожланиши ва нормадан ортда қолишини эрта аниқлашни назорат қилиш учун;
  
• 
  болалар педагогикасида - ўз имкониятларини баҳолаш даражаси шаклланмаган болалар ва ўсмирлар юкламасини назорат қилиш учун;
  
• 
  спорт ва ишлаб чиқариш жараёнларини лойиҳалаш босқичида ҳамда
  

бошқаришнинг мануал воситалари эргономикаси, шунингдек, спорт инвентарларини тайёрлашда;

• 
  панжанинг ушлаш кучи бўйича билим керак бўлган техник дизайн соҳасида;
  
• 
  тренажёр заллар ва фитнес-клубларда кучланишларни жорий назорат қилиш ва машғулотлар методикасини коррексиялаш учун;
  

ТАССнинг куч ўлчагич блоки унга берилган кучнинг бир лаҳзалик қийматини ўлчашни таъминлайди ва радиоканал бўйича компютерга маълумотни узатади. Эчилаётган масалаларга қараб куч ўлчагичнинг модификациялари учта модели қўлланиши мумкин: ТАСС - катталар учун, ТАСС-100 - болалар учун ва ТАСС-200 - ўсмирлар учун. Радиотелеметрик тизимнинг этарлича катта радиусдаги таъсири, статсионар ўрнатилган компютер билан радиоалоқани бузмаган ҳолда, куч ўлчагич блоки билан биргаликда зал, стадион, спорт майдони чегарасида тўсиқларсиз ҳаракатланишга имкон яратади.
-ТАСС нинг дастурли пакети куч ўлчагичдан радиоканал орқали борилган ҳаракатларнинг бир лаҳзалик қиймати тасвирини кўрсатади, уларни қайд қилади, бажарилаётган ҳаракатнинг асосий биометрик тавсифини ҳисоблайди, маълумотлар базасида ахборотни сақлайди. Дастур учта бир-бирига боғлиқ бўлмаган иш алгоритмини ўз ичига олади: 1 - куч тавсифини экспресс ўлчаш; 2 - берилган куч кўрсаткичлари катталигини қайта ишлаш ва дифференциялаш қобилиятига эга куч координатсиясини баҳолаш; 3 - чегарали куч параметрлари ва куч чидамлилигини назорат қилиш.