Dmitriy Mendeleyev

Manbalar[tahrir]

• 
  Sochineniya, T., 1—25. L.—M, 1937— 54.mendeleyev kimyo fanidagi mendeleyev jadvalini yaratgan olim
  

Adabiyot[tahrir]

• 
  Makarenya A. A., Filimonova I. N., Karpilo N. G., D. I.Mendeleev v vospominaniyax sovremennikov, 2 nashr, M., 1973.
  

Kimyoviy reaksiyalarda gaz moddalar ko'pgina hollarda reaksiyaga kirishuvchi yoki hosil bo'luvchi mahsulot sifatida ishtirok etadi. Ko'p masala va misollarni ishlashda normal sharoitdan foydalanamiz. Normal sharoit deganda quyidagi sharoit tushuniladi:

• 
  Harorat 0°C (Selsiy shkalasi bo'yicha). Yoki 273°K (Kelvin shkalasi bo'yicha).
  
• 
  Bosim 101,325 kPa (101325 Pa) yoki 1 atmosfera bosimi yoki 760 mm simob ustuni (mmHg).
  

Gaz moddalar ishtirok etadigan jarayon esa har doim ham normal sharoitda bo'lavermaydi. Reaksiya boradigan har xil sharoitlar uchun tegishli hisoblashlarni bajarishlarni ham bilib olish kerak. Buning uchun ideal holatdagi gazlar tenglamasi yoki Mendeleyev-Klaperon (uni Klaperon-Mendeleyev tenglamasi deb ham aytiladi) tenglamasidan foydalaniladi.
Mendeleyev-Klapeyron tenglamasining molli formulasi: PV = nRT
Formuladagi birliklar:

• 
  P bosim (kPa)
  
• 
  V hajm (litr)
  
• 
  n modda miqdori (mol)
  
• 
  R gazlarning universal doimiysi = 8,31
  
• 
  T harorat (°K)
  

Bu formulada temperatura Kelvin shkalasi bo‘yicha hisoblanadi. Agar masalada Selsiy shkalasi bo‘yicha berilsa, Kelvin shkalasiga o‘tib olinadi. Buning uchun quyidagi formuladan foydalaniladi:

t.me/masofatalim
T – Kelvin shkalasi bo‘yicha harorat; t – Selsiy shkalasi bo'yicha harorat.
Mendeleyev-Klaperon tenglamasidagi bosim kiloPaskalda (kPa) ifodalansa, universal gaz doimiysi (R) 8,31 ga teng deb olamiz. Agar bosim atmosfera bosimida ifodalansa, universal gaz doimiysi (R) ham o‘zgaradi. Ya’ni 0,082 ga (8,314:101,325=0,082) teng bo‘lib qoladi va masala ishlashda formuladagi universal gaz doimiysi (R) qiymatini 0,082 deb olinadi.
Agar bosim mm simob ustunida (mmHg) berilgan bo‘lsa, uni atmosfera bosimiga (760 mm simob ustuni = 1 atm) o‘tkazib olinadi va masala ishlashda davom etiladi.