DNK VA RNK . DNK (deoksiribonukleik asit) va RNK (ribonukleik asit) biologiya va genetika sohasida ana-bilan yondashuvchi katta erda turgan biopolimerlar hisoblanadi. Bu molekulalar, genetik kodlarni yaratishda va genetik informatsiyani saqlashda mukammal bir rol o'ynaydi. DNK - Dezoksiribonuklein kislota (DNK) — nuklein kislotalarining bir turi. Tarkibida dezoksiriboza, azot asoslaridan adenin (A), guanin (G), sitozin (S) va timin (T) hamda fosfat kislota boʻladi. Barcha tirik organ izmlar hujayrasida uchraydi va koʻpchilik viruslar tarkibiga kiradi. Tirik organizmlarda irsiy belgilarni saklash va nasldan-naslga oʻtkazish vazifasini bajaradi.
DNK - DNK, bir necha plastinka (nukleotidlarni) bir-biri bilan bog'lash orqali o'rnatilgan uzun bir molekula hisoblanadi. Bu plastinkalar uchta asosiy qismga bo'linadi: fosfat grup, pentoz (5-karbonli atam) shakli va bazalar. Bu bazalar adenin (A), timin (T), guanin (G) va sitozin (C) bo'lib, bir-biri bilan shunchaki belgilangan tartibda bog'lashadi. DNK-ning o'zi shakllanishini saqlash uchun o'zida ko'pgina genlarni saqlash kuchli xususiyatiga ega.
Ayrim viruslar DNK si bir zanjirli boʻladi. Prokariotlar hujayrasida DNK bitta xromosomada mujassamlashgan boʻlib, mol. m.si 10’ dan ortiq va uz. taxminan 1 mm ga teng . Eukariotlar hujayrasidagi DNK asosan yadroda de-zoksinukleoprotein (DNP) shaklda boʻlib, xromosoma yoki xromatinning asosiy tarkibiy qismi hisoblanadi. Yadrodan tashqari DNK mitoxondriy va xloroplast tarkibida ham uchraydi. Abdukarim Zikiryoyev. Ayrim viruslar DNK si bir zanjirli boʻladi. Prokariotlar hujayrasida DNK bitta xromosomada mujassamlashgan boʻlib, mol. m.si 10’ dan ortiq va uz. taxminan 1 mm ga teng . Eukariotlar hujayrasidagi DNK asosan yadroda de-zoksinukleoprotein (DNP) shaklda boʻlib, xromosoma yoki xromatinning asosiy tarkibiy qismi hisoblanadi. Yadrodan tashqari DNK mitoxondriy va xloroplast tarkibida ham uchraydi. Abdukarim Zikiryoyev. RNK - RNK, DNK bilan bir vaqtning o'zbekidagi genetik xususiyatlar saqlaydi. Bu molekula, DNK-ning bazalariga, lekin urug'lidi, DNK-ning timin bazasi urug'li bo'lmaydi, balki urug'siz umumiy bazalardan turadi. RNA, transkriptsiya to'g'risidagi talablarga asosan yaratilgan, yani, uning vazifasi DNK-ning o'zi tomonidan lavozimlarni keltirish va DNK-razi oka-genlarni yaratish xizmat qilish.
RNK - Ribonuklein kislotalar (RNK) — yuqori molekulali murakkab birikmalar, nuklein kislotalardan biri, monomerlari nukleotidlardan iborat. Har bir nukleotidi tarkibiga uglevod D — riboza, azotli asoslar, adenin, guanin, sitozin va uratsildan biri hamda fosfor kislotasi krldigʻi kiradi. Barcha tirik organizmlar va koʻpgina viruslarning muhim komponenti. Irsiy axborotning nasldan naslga oʻtishida ishtirok etadi.
RNK - Intronlarni ajratib tashlab iRNK molekulasining kodlovchi qismlarini yangidan joylashtirish (splaysing) maxsus hujayra mexanizmlari orqali boshqariladi. Prokariot xujayralardagi iRNK sintezida deyarli katta oʻzgarishlar boʻlmaydi. Kichik molekulali RNK funksiyasi, strukturasi va oʻlchamiga binoan har xil. Ular tarkibida 30 tadan 300 tagacha nukleotid qoldigʻi boʻladi. Bu turdagi RNK ribosoma, yadro va sitoplazmadagi ribonukleoprotein zarrachalar tarkibida uchraydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
