Донли экинлар маъруза матни
Qovun ishlab chiqarishda kimyoviy moddalardan foydalanishda xavfsizlik
Download 1 Mb. Pdf ko'rish
|
qovun zararkunandalari bioekologiyasi tarqalishi va ularga qarshi kurash choralari
- Bu sahifa navigatsiya:
- Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati………………………………………..56 Ilovalar………………………………………………………………………..58
|
5.1.Qovun ishlab chiqarishda kimyoviy moddalardan foydalanishda xavfsizlik
choralari………………………………………………………………………….53 5.2. Shaxsiy himoya vositalari turlari va ulardan foydalanish tartibi..............54 Xulosalar……...………………………………………………………………55 Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati………………………………………..56 Ilovalar………………………………………………………………………..58 PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 4 Kirish Respublikamizda poliz ekinlarini yetishtirish qishloq xo’jaligining eng ahamiyatli sohalaridan biri hisoblanadi. Qovunning ko’pchilik poliz ekinlaridan ustunligi shundaki, uning ayrim qishki navlari 6 oy va undanda ko’p vaqt davomida buzilmasdan va ta’mini yuqotmasdan saklanadi. Kovun odam organizmi uchun zarur bo’lgan mineral tuzlar va vitaminlarga boy, uning shifobaxshligi ham mavjud. Uning hosilidan faqat tabiiy turda foydalanilmasdan, ulardan turli hil konserva maxsulotlari asal, murobbo, qovun qoqi, vitaminga boy mineral moddalar va boshqa maxsulotlar tayyorla mumkin. Qovun O’rta va kichik Osiyo mamlakatlardan kelib chiqqan. Poliz ekinlarining tarixiy jihatdan avvaldan shakillangan makonlarning bor ekanligi harakterli hisoblanadi, bu makonlarning har biri ekologik jihatdan tuprok- iqlim sharoitlariga ancha o’rgangan, o’zlarining navlik belgilari bilan ajraladi. Qoraqalpog’iston Respublikasi qovun yetishtirishdagi asosiy makonlarning biri bo’lib hisoblanadi. Bu yerda Beruniy, To’rtkul, Xo’jayli va Chimboy tumanlari alohida o’rin tutadi. O’rta asrlarda bizning xududimizda yashovchi odamlarning yil davomida foydalanadigan ovqatlik rasionining tarkibida ovqatlanish dasturi va madaniyatida qovunlarning tutgan o’rni katta bo’lgan. Hosillari erta baxordan boshlab kuz oyining oxirigacha pishib yetilib, uch - turt oy davomida odamlar toza xolida, qish va kelasi bahorgacha qayta ishlangan ozikdaridan foydalanadi. Respublikamizda kovunchilikni rivojlantirishga katta e’tibor karatilib, xar yili qovun sayili bayrami o’tkaziladi. Bu bayramda respublikamizning hamma tumanlari o’zlari yetishtirgan eng mazali, yiriq xushbuy va chiroyli ko’rinishga ega bo’lgan qovunlari bilan qatnashadi. Respublikamiz xududlarida yetishtirilgan bunday qovunlar foydalanishdan tashqari xosilning ko’pchilik qismi chet davlatlarga eksport qilib turiladi. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 5 Qovun mevasining tarkibida o’rtacha 5 - 18 % qand, 0,6 % oqsil, 0,8 % kletchatka, 0,2 % yog’ va turli vitaminlarning bo’lishi aniqlangan. Shuningdeq uning tarkibi odam organizmi uchun zarur bo’lgan kaliy, kalsiy, fosfor, temir, kobalt tuzlariga boy bo’lganlikdan eng hazmbop oziqlik modda hisoblanadi. Keyingi o’n yillikda poliz ekinlarda jumladan bir nechta asosiy zararkunandalar zarar keltirmoqda. Ushbu zararkunandalar orasida karantin bo’lgan qovun pashshasi va g’ovaklovchi pashshalar hosilning 50% gacha yo’qotilishi kuzatilmoqda. Zararkunandaning asosiy rivojlanadigan dalasi poliz ekinlari ekanligini xisobga olib, unga karshi o’tkazilgan kurash tadbirlarining qovun pashshasi rivojiga ta’sirini o’rganish talab etiladi. Chunki ikki zararkunanda o’simlikning har g’il fazalarini zararlashiga qaramasdan vegetasiya davrining ohirida qishlovga ketishda birgalikda rivojlanadi. Poliz ekinlarining kech pishar navlarida zararkunandaning ikkita turini ham yo’q, etadigan kurash turini ishlab chiqib tavsiya berish talab etilmokda. Muammoning ijobiy yechimining asosi, poliz ekinlarida zaarkunandalarga qarshi qo’llanilayotgan kimyoviy preparatlarning samaradorligini oshirish, minimal qo’llab biologik samaradorligini yuqori darajasiga yetkazishdir. O’tkazilayotgan agrotexnik choralarning qo’llash vaqtini ishlab chiqish, moslamalarni qo’llanganda kemiruvchi tunlamlar, kovun pashshasi qurtlarini nobud etishni yulga qo’yish bugungi talabi hisoblanadi. Ko’rsatilgan turlarga qarshi peritroidli kimyoviy preparatlarni qo’llash natijasida dalalarda shira ko’payishi kuzatiladi. Bunday dalalarda kimyoviy preparatlarning turlarini tanlash, qo’llash me’yorlarini ishlab chiqish talab etiladi. O’tkazilgan tadqiqotlar, tavsiyalar natijasi bugungi kunda poliz ekinlaridagi asosiy zararkunanda turlarini aniqlab, ularga qarshi uyg’unlashgan kurash tadbirlarini olib borish talab etiladi. Ilmiy tadqiqotlar davomida poliz ekinlarining asosiy kemiruvchi va so’ruvchi zararkunandalari biologiyasi va ularga qarshi samarali kurash choralarini o’rganildi. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com |
