Дунёда рақамланган маълумотлар ҳажми тинимсиз ўсиб бормоқда

«Big Data» атамаси «катта маълумотлар» деган маънони билдириб, уни биринчи марта 2008 йилда «Nature» журналининг муҳаррири Клиффорд Линч ишлатган. У дунёда ахборот ҳажмларининг жадал суръатларда ўсиши ҳақида гапириб, фақатгина янги воситалар ва янада илғор технологиялар уларни ўзлаштиришга ёрдам беришини таъкидлаган.
Линч «катта маълумотлар»га суткасига 150 Gb ҳажмда бўлган ҳар қандай кўринишдаги маълумотлар тегишли деб ҳисоблайди, аммо ҳанузгача маълумотларни ягона ўлчов бирлиги мавжуд эмас.
Дунёда рақамланган маълумотлар ҳажми тинимсиз ўсиб бормоқда.
IBC компаниясининг маълумотларига қараганда, 2003 йилда 5 эксабайт (1 эксабайт = 1 миллиард гигабайт) маълумот йиғилган. 2015 йил май ойига қадар дунёда йиғилган маълумотлар ҳажми 6,5 зеттабайтдан ошган бўлса, 2020 йилда инсоният 40-44 зеттабайт рақамли маълумот ҳосил қилган.
«Big Data» – бу жуда тез суръатларда ўсиб бораётган катта ҳажмдаги тизимли ва тизимсиз рақамли маълумотлар тўплами. «Big Data» бизнес жараёнларини оптималлаштириш ва автоматлаштириш, тўпланган маълумотларга асосланган энг самарали қарорларни қабул қилинишини таъминлаш мақсадида ахборотни сақлаш ва қайта ишлашнинг инновацион усулларини ўз ичига олади.
«Катта маълумотлар» тушунчаси ўзи нисбатан янги бўлса-да, аслида унинг келиб чиқиши биринчи маълумотлар марказлари ва реляцион маълумотлар базаларини ишлаб чиқиш бошланган 1960-1970 йилларга тўғри келади.
2005 йилда одамлар Facebook, YouTube ва бошқа онлайн хизматлар фойдаланувчилари қанча маълумот ишлаб чиқараётганини тушуна бошладилар. Шу йили Hadoop (катта маълумотларни сақлаш ва таҳлил қилиш учун махсус яратилган очиқ кодли платформа) ишлаб чиқилди.
2011 йилга қадар катта маълумотлар таҳлили фақат илмий-статистик тадқиқотлар доирасида амалга оширилган, аммо 2012 йилнинг бошига келиб маълумотлар ҳажмининг катта кўламда ўсиши сабабли уларни тизимлаштириш ва амалда қўллаш эҳтиёжи туғилди.
2014 йилдан бошлаб, катта маълумотларга амалий муҳандислик ва IT мутахассислар тайёрлайдиган дунёнинг йетакчи олий ўқув юртлари еътибор қаратишди. Кейин Microsoft, IBM, Oracle, YEMC, ундан кейин эса Google, Apple, Facebook ва Amazon каби йирик корпорациялар қўшилди. Бугунги кунда катта маълумотлар йирик компаниялар ва давлат идоралари томонидан турли соҳаларда ишлатилмоқда.
Барча йиғилган Big Data маълумотлари олинган манбаларга қараб таснифланиши мумкин. AҚШнинг Gartner компанияси «катта маълумотлар»га киритилган маълумотларнинг қуйидаги таснифини таклиф қилади: