Dunyo mamlakatlarining makroiqtisodiy ko‘rsatkichlari taxlili mundarija kirish I bob. Dunyo mamlakatlarining iqtisodiy rivojlanish jihatidan guruhlanishi

Qiyosiy ustunlikni tanqid qilish

Nima uchun dunyo mamlakatlar o'rtasida ochiq savdoga ega emas? Erkin savdo mavjud bo'lganda, nega ba'zi davlatlar boshqalarning hisobidan kambag'al bo'lib qolmoqda? Ko'p sabablar bor, lekin eng ta'sirchan narsa iqtisodchilar ijara haqi deb atashgan narsa. Ijara izlash bir guruh o'z manfaatlarini himoya qilish uchun hukumatni tashkil qilgan va qo'llab-quvvatlagan hollarda ro'y beradi.
Aytaylik, masalan, amerikalik poyabzal ishlab chiqaruvchilari erkin savdo dalilini tushunishadi va rozi bo'lishadi - ammo ular o'zlarining tor manfaatlariga arzon chet el poyafzallari salbiy ta'sir ko'rsatishini bilishadi. Agar ishchilar poyabzal ishlab chiqarishdan kompyuter yasashga o'tish orqali eng samarali natijalarga erishsalar ham, poyabzal sohasida hech kim ishini yo'qotishni yoki qisqa vaqt ichida daromad kamayishini xohlamaydi.
Bu orzu, poyafzal ishlab chiqaruvchilarni o'z mahsulotlari va / yoki chet el poyafzali uchun qo'shimcha bojlar (yoki hatto taqiqlar) uchun maxsus soliq imtiyozlarini qabul qilishga olib kelishi mumkin. Amerikadagi ish joylarini tejash va vaqtni hurmat qiladigan Amerika hunarmandchiligini saqlab qolish uchun da'volar ko'paymoqda, garchi kelajakda amerikalik ishchilar nisbatan kam mahsuldor bo'lib, amerikalik iste'molchilar bunday protektsionistik taktikalar bilan nisbatan kambag'al bo'lishlari mumkin.
Barcha nazariyalarda bo'lgani kabi, qarama-qarshi fikrlar ham mavjud. Xalqaro savdo savdoga qo'yilgan nazorat darajasiga nisbatan ikkita qarama-qarshi fikrga ega:

1. 
   Erkin savdo - bu ikkita nazariyaning soddaligi (a laissez-faire yondoshuvi), savdoda hech qanday cheklovlarsiz. Asosiy g'oya shundaki, global miqyosda ishlaydigan talab va taklif omillari ishlab chiqarish samaradorligini ta'minlaydi. Shuning uchun savdo va o'sishni himoya qilish yoki rivojlantirish uchun hech narsa qilish kerak emas, chunki bozor kuchlari buni o'z-o'zidan amalga oshiradilar.
   
2. 
   Protektsionizm - xalqaro savdoni tartibga solish bozorlarning to'g'ri ishlashini ta'minlash uchun muhimdir. Ushbu nazariya tarafdorlari bozorning samarasizligi xalqaro savdoning afzalliklariga xalaqit berishi mumkin va bozorni shunga mos ravishda yo'naltirishni maqsad qiladilar. Protektsionizm turli xil shakllarda mavjud, ammo eng keng tarqalgani bu tariflar, subsidiyalar va kvotalar. Ushbu strategiyalar xalqaro bozordagi har qanday samarasizlikni tuzatishga harakat qilmoqda.
   

Bu ixtisoslashuv imkoniyatlarini ochadi va shuning uchun resurslardan yanada samarali foydalanadi, xalqaro savdo mamlakatning tovar ishlab chiqarish va sotib olish imkoniyatlarini oshirish imkoniyatiga ega. Biroq, global erkin savdo tarafdorlari xalqaro savdo rivojlanayotgan davlatlarni izdan chiqishiga olib keladigan samarasizlikka yo'l qo'yib berishini ta'kidlamoqda.
XULOSA
Hozirgi kunimiz ertamizni o'ylab, yurtimiz haqida o'ylab qabul qilinayotgan farmonlar, qarorlar va qonunlar hamda olib borilayotgan keng ko'lamli islohotlar zamirida ham O'zbekiston yangi marralarni ko'zlayotgani va mamlakatimiz o'z taraqqiyotida yangi bosqichga qadam qoyganidan darak beradi, bu islohotlar o'z navbatida mamlakat aholisining farovonligi va turmush darajasini yanada ko'tarishga qaratilgandir. Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev O'zbekiston Respublikasi qabul qilinganing 25 yilligiga bag'ishlangan tantanali marosimda ma'ruzasida ta'kidlanganidek,"... tadbirkorlik faoliyatining erkinligi, xususiy mulk daxilsizligini amalda taminlash bundan buyon ham davlat siyosatida ustuvor yo'nalish bo'lib qoldi.... Yana bir bor alohida ta'kidilab o'tmoqchiman tadbirkor yo'liga to'siq bo'lishni davlat siyosatiga xiyonat, deb qabul qilish kerak" Zero, Prezidentimiz Oliy Majlisga taqdim qilgan murojaatnomada qayd etilgaidek, "..xalqimiz ertaga emas uzoq kelajakda emas, aynan bugun o'z hayotida ijobiy o'zgarishlarni ko'rishni istaydi. Bizning mehnatkash, oqko'ngil, bag'rikeng xalqimiz bunga to'la haqlidir" Vatanimiz rivoji uchun barchamiz masul hisoblanib, uni istiqboli, farovon hayoti uchun iqtisodiyotini rivojlantiramiz. Xalqimiz o'ziga to'q bo'lsa, uni kelajagi yanada yaxshilanib borad. Mamlakatimizning farovonligini yuksaltirish, turmush sharoitini yaxshilash - asosiy vazifamizdir, deb ta'kidlaydi yurtboshimiz. Iqtisodiy farovonlikka erishgan davlatdagina siyosiy yuksaklikka intilish mumkin. Iqtisodiyotni mustahkamlamay turib, jahon sahnasida rivojlangan davlatlarga siyosiy raqobatchi bo'lolmaydi. Hozirdagi vaqtda davlat o'z oldiga xalqning ijtimoiy turmush darajasini va oylik ish-haqini o'z vaqtida berib borishi bilan siyosiy mustahkamlikka erisha oladi. Xalqaro savdo nafaqat samaradorlikning oshishiga olib keladi, balki mamlakatlarning global iqtisodiyotda ishtirok etishiga imkon beradi, bu esa to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalarni jalb qilish imkoniyatini rag'batlantiradi, bu jismoniy shaxslar chet el kompaniyalari va aktivlariga qo'yadigan pul miqdori. Nazariy jihatdan, iqtisodlar samaraliroq o'sishi va raqobatdosh iqtisodiy ishtirokchilarga aylanishi mumkin.
Qabul qiluvchi hukumat uchun to'g'ridan-to'g'ri investitsiyalar - bu chet el valyutasi va mutaxassislarning mamlakatga kirishlari uchun vositadir. Bu bandlik darajasini ko'taradi va nazariy jihatdan yalpi ichki mahsulot (YaIM) o'sishiga olib keladi. Investor uchun FDI kompaniyaning kengayishi va o'sishini taklif etadi, bu esa ko'proq daromad olishni anglatadi.