E berdimuratov, Q. Allanazarov, G. Patullaeva qaraqalpaq tili

Sózler buwınlardan turadı.

Sózlerdiń bólinip-bólinip aytılatuǵın dawıslı sesli bólegine buwın deymiz. Mısalı: á-ke, Ma-rat, Sul-tan, top, ash, úsh.

Buwın bir dawıslı sesten, dawıslı hám dawıssız sesten jasala beredi. Dawıslı sesler buwın jasaw ózgesheligine iye, al dawıssız sesler buwın jasay almaydı. Mısalı: i-ri, u-sı, ú-ki, klass, say.

Sózde qansha dawıslı ses bolsa, sonshama buwın boladı. Sózdegi dawıslı sestiń qatnasına qaray sózler bir buwınlı hám kóp buwınlı bolıp bólinedi. Mısalı: aq, as, il — bir buwınlı sózler, dárya, Aydos, Qaraqalpaqstan — kóp buwınlı sózler.

4. 
   shınıǵıw. Sózlerdi buwınlarǵa bólip kóshirip jazıń.
   

Olardıń neshe buwınnan turatuǵının anıqlań.


Dárya, mektep, qaharman, elektr, shkaf, chay, úyrek, ómir, erik, bilim, at, qırq, suw, ini, fond, kaktus, kompyuter, fayl, futbol, sport, tennis, texnologiya, iynelik, shayır.

§12. Buwınnıń túrleri

4. 
   shınıǵıw. Sózlerdi buwınlarǵa bólip oqıń.
   

SÁLEM— SÓZDIŃ BASÍ

Adamnıń qásiyeti sálem-álikten bilinedi. Bir adam ekinshi adamǵa sálem berse, ol álik alsın.

«Sálem», «Salawma áleykum», «Sálem berdik» dew jaramaydı.
«Assalawma áleykum» dep berilgen sálemge
«Wáleykum ássalam» dep álik alıwda úlken káramat bar. Bul sózler arabsha sóz bolıp, «Sizge tınıshlıq, amanlıq, salamatlıq tileymen» degendi ańlatadı.

4. 
   shınıǵıw. Berilgen teksttegi ideyanı anıqlań hám onı dawam etiń. Qollanılǵan sózlerdi buwınǵa ajıratıń hám túrle- rin anıqlań.
   

Xalqımızda «Miyman — atańnan ullı» degen naqıl bar. Sonlıqtan da, hárbir shańaraqqa miymannıń keliwi ırısqı-nesiybeniń mol bolıwınan derek beredi. Biziń xalqımızdı kewli ashıq, ashıq dasturqanlı, quwaqı xalıq dep biykarǵa bahalamaǵan.

Qaraqalpaq xalqına tán bolǵan bunday keń- peyillik, miymandoslıq, aqkókireklik I.Yusupovtıń qosıǵında ayqın súwretlengen:
Bizde sóz bar: miyman— ırıs, bereket, Qonaq kútiw— ziyneti hár adamnıń, Eger úyge bes kún miyman kelmese, Shayı qonbas meniń bayǵus anamnıń.