E berdimuratov, Q. Allanazarov, G. Patullaeva qaraqalpaq tili

§18. Orfografiya haqqında túsinik

4. 
   shınıǵıw. Berilgen sózlerdiń qaysı biriniń durıs jazılıp turǵanlıǵın anıqlań.
   

Bes atar— besatar, bet awzı — bet-awzı, densaw- lıq— den sawlıq, aynanayın— aynalayın, tábiyat tanıw

• 
  tábiyattanıw, qırq— qırıq, bostan bosqa— bostan- bosqa, botakóz— bota góz, boy óser — boyóser, pesa — pyesa, fanetika — fonetika, toranǵıl— torańǵıl, zúriyat— zúryad, ózara— óz ara, qıynalıw— qıylanıw.
  

Sóz hám onıń mánili bólekleriniń durıs jazılıw qaǵıydalar jıynaǵı orfografiya deli-

nedi. Bul til biliminde imla dep te aytıladı. Orfografiya sózlerdegi dawıslı hám dawıssız seslerdiń, túbir hám qosımta- lardıń, kómekshi hám qospa sózlerdiń bir qıylı durıs jazılıwın, ótkerme hám bas háriplerdiń durıs qollanılıwın úyretedi. Mısalı: pedagog — pedagok, qara qoy — qara ǵoy, jazsın — jassın, ala kel — alagel, sarı at — sarat, bara almaydı — baralmaydı. Bul sózlerdiń dáslepkisi — durıs jazılıwı,

keyingisi — durıs aytılıwı.

Orfografiya — grekshe orthos —«durıs», gra- fo —«jazaman» degen sózlerden kelip shıqqan.


Tapsırma. Oqıń. Qay jerlerde orfografiyalıq qádeler- diń buzılǵanın anıqlań. Olardıń durıs jazılıwın kórsetiń.

Qaraqalpaǵıstanda xalıq xojalıǵı rawajlandı. Házir onda kóp ǵana ózgerisler bar.

Qaraqalpaǵıstan — paxtalı úlke. Tuwısqan úlke- mizde aq altınnıń zúrááti jıldan-jılǵa artıp baratır. Qaraqalpaǵıstanda balıqshılıq ta rawajlanǵan. Bul úlkóde jasawshı hárbir adam bir-biri menen tuwusqan. Olar Watan ushın xızmet isleydi.

4. 
   shınıǵıw. Sózlerdiń tiyislisin qoyıp kóshirip jazıń.
   

1. — Balam, (aynanayın, aynalayın), mına attı suw- ǵarıp kel! 2. G. Esemuratovanıń «Jiyren» povesti júdá (qızıqlı, qızıqarlı) eken. 3. (Hesh kim, heshkim) (hesh-qashan, hesh qashan) umıtılmaydı. 4. Klasta diktant jumısın (talıqladıq, talqıladıq). 5. Dayım (kolledjde, kalledjde) oqıydı. 6. Maqset Ótemuratov, Rashid Xojasovlar — «Nihol» sıylıǵınıń (laureatları,
lawriatları). 7. Mekteptiń aldına (Xosh kelibsiz, Xosh kelipsiz) dep jazılǵan. 8. Sabaqlıqlar (baspa xanadan, baspaxanadan) shıǵadı. 9. (Densawlıq, Den-sawlıq) — tereń baylıq.
10. (Hár kim, hárkim) ózi bilip almasa tálim, Oǵan úyrete almas (heshbir, hesh bir) muǵallim.


Tapsırma. Úyde «Meniń respublikam» temasında jo- ba dúzip, kishi kólemli shıǵarma jazıń.