§20. Sóz hám onıń mánisi
shınıǵıw. Sózlerdi oqıń. Olardıń jeke turǵanda neni ańlatatuǵının anıqlań.
Taw, tas, muǵallim, oqıw, alıw, aq, qızıl, sarı, erte, azanda, kewilli, joqarı, biyik, on, on bes, men, sen, bizler, ah, úh, kewil, sezim, menen, hám, da, sıyaqlı, kátquda, bórik, túyme, gúltaj, úzik.
Sózdiń neni ańlatıwı, yaǵnıy zattı, háreketti ya olardıń belgilerin bildiriwi sózdiń leksikalıq mánisi delinedi. Kópshilik sózler zattıń atın, háreketti, olardıń bel- gilerin ańlatıp keledi: bala, juwırıw, shaqqan, qızıl, tez, men, jeti t.b.
Al geyparaları tek ǵana sózlerdi gáp ishinde baylanıstırıw ushın kómekshilik xızmet atqaradı. Predmetti, háreketti, olardıń belgilerin ańlatpaydı, mánili sóz- lerge qosılıp, qosımsha máni ańlatadı. Olar— kómekshi sózler. Mısalı: hám, menen, arqalı, tuwralı, ya, yamasa, birese t.b.
Asan menen Nazlı keldi. Gáptegi Asan, Nazlı — adamnıń atın, keldi— háreketti ań- latadı, menen sózi Asan hám Nazlı sózlerin baylanıstırıp tur.
shınıǵıw. Kóshirip jazıń. Mánili sózlerdiń astın bir, kómekshi sózlerdiń astın eki sızıń.
Alpamıs penen Qarajan besinshi klasta oqıydı.
Kún sayın doslıǵımız bekkemlenip atır. 3. Kólde úyrek, ǵaz, qutan, qasqaldaq, balıqlar kóp.
4. Aq biydayı turıp sulı sepkennen, Taza salı turıp shigin ekkennen,
Jónsiz qırq kún qayǵı-uwayım shekkennen, Densawlıqta bir kún shadlıq jaqsıraq. (Berdaq.)
shınıǵıw. Kóp noqattıń ornına tiyisli kómekshi sóz- lerdi qoyıp kóshirip jazıń.
Ózine kelgen ... sharshaǵanı ... bilindi.
Ishkendey heshnárseń joq ... ?— dep kóziniń astı ... bir qaradı. 3. Shóllep qalǵan ekenseń ... baǵanadan berli nege aytpadıń? 4. Jiyemurat kúldirip kewlin kóteriw ... ayttı. 5. ... shopanlar bir toqtamǵa kelmedi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
