E berdimuratov, Q. Allanazarov, G. Patullaeva qaraqalpaq tili

§23. Sinonimler

4. 
   shınıǵıw. Oqıń. Qara hárip penen jazılǵan sózlerdiń mánilerin salıstırıń.
   

1. Ǵarrı aqlıǵın qasına shaqırdı. Bala atası- nıń janına kelip otırdı. 2. Arıslan — qarıwlı, Erna- zar— kúshli. 3.Onıń paltosı sulıw, kóylegi shıraylı eken. 4. Asqardıń minezi awır, ózi salmaqlı kórinedi.


Sinonim grekshe sóz bolıp, bir atamalı

degen mánini ańlatadı.

Seslik qurılısı hár túrli, mánileri bir-birine jaqın sózlerge sinonim sózler delinedi.
Mániles sózler ekewden birneshege shekem bolıwı múmkin: kóp-mol-nobay, batır-er júrek, qaysar-qaytpas, úlken-ná- hán-taynapır, adam-insan, muǵallim -oqıtıwshı.
Tapsırma. Berilgen sinonimlik toparlardı úyreniń. Mánilerin túsindiriń.

1. 
   Ańgime, gúrriń, ǵap.
   
2. 
   Em, shıpa, dawa.
   
3. 
   Er, batır, qaharman.
   
4. 
   Muzlaw, qatıw, tońıw.
   
5. 
   Tez, jıldam, shaqqan, dárriw, shalt, zamat.
   

4. 
   shınıǵıw. Berilgen sózlerdiń ishinen sinonimlerdi terip jazıń. Olardı gáp ishinde keltiriń.
   

Sońında, átirapta, aqırı, járdem, xoshlastı, kómek, máńgi, ráhát, ház, aybındı, seskendi.
Tapsırma. Berilgen sinonim sózlerdi úyreniń. Sinonim- lik qatardaǵı tek bir sózge gáp qurań.

1. 
   Biyik, joqarı, bálent, asqar, tóbe. 2. Biymaza, tentek. 3. Námentay, kishkentay. 4. Barmaq, saw- saq. 5. Ázzi, názik, áljuwaz, hálsiz, kúshsiz. 6. Terek, aǵash, daraq. 7. Tándar, quwatlı, quwnaq.
   

4. 
   shınıǵıw. Gáplerdi kóshirip jazıń. Qara hárip penen berilgen sózlerdiń sinonimlerin qawıstıń ishinde kórsetiń.
   

1. Tústen berli jawǵan jawın ele tınǵan (...) joq. 2. Tınıshlıq pa? Biymezgil (...) ne qılıp júrseń, qaydan kiyatırsań,— dedi jańa kelip jatqan Bektursın.
3. Biraq ol tez júrip kete almadı, jol tayǵaq (...)
boldı. 4. Qalǵanı maǵan qarańǵı (...) boldı.


Tapsırma. Dáslep tekstti oqıp shıǵıp, ol haqqında pikirlesiń. Ondaǵı sinonimlerge iye sózlerdi tabıń hám mánilerin túsindiriń.


Eyfel minarası — Parijdiń eń sawlatlı esteligi. Ol qurıwshısı Gustav Eyfeldiń atı menen atalǵan. Parijdiń bul nıshanı waqıtsha imarat sıpatında 1889-jılı qurıp pitkerilgen. Biyikligi — 322 metr. Monxettendegi Kraysler salınaman degenshe 40 jıl dawamında dúnyanıń eń biyik minarası bolıp keldi.
Dúnyanıń 7 ájayıbatınıń ishinde Eyfel minarası ekinshi orında tur. 2005-jılı usı minaranıń túbine suw
qatırılıp, muz aydını islengen. Oǵan hár kúni dúnya júzinen kóp turistler keledi.

4. 
   shınıǵıw. Kestelerde berilgen sinonim sózlerdi durıs tawıp kóshirip jazıń.
   

Qorlıq Adam Basqa Er Dıqqat Dáslep Biyik Biraz Ayırım Abayla Ǵayrat Em Egiz Juwas Aybat

kewil áwel ádewir joqarı qarıw shıpa biyshara azap jup bóten kisi batır geybir qáhár bayqa

ádep ashıw qos qábir paqır qaharman kúsh birtalay bazıbir insan itibar dawa bálent ańla ózge

Tapsırma. Berilgen sózlerdiń sinonimlerin tabıń hám olardıń qollanılıw ózgesheligin anıqlań.

Adam, qasqır, qırǵawıl, maqset, malaqay, jorta, buyrıq, mudamı, adasıw, abayla, áste, birigiw, tapaltas, keńes, qızıq.

1. 
   Sinonim sózler degenimiz ne?
   
2. 
   Sinonim sózler qanday áhmiyetke iye?
   
3. 
   Olardı qalay qollanıwǵa boladı?