Dawıssız sesler: b, v, g, ǵ, d, j, z, y, k, q, l, m, h, n, ń, p, r, s, t, w, f, x, c, ch, sh.
Dawıssız seslerdi aytqanda hawa
sóylew aǵzalarınıń hár qıylı tosqınlıqlarına ushıraydı. Mısalı: d, t sesleri til menen tistiń, b, p — qos erinniń tosqınlıǵına ushı- raydı, dawıs awızdan shıǵadı.
Dawıssız sesler dawıs penen shawqım- nan turadı.
Al dawıssız sesler ózliginen buwın jasay almaydı. Mısalı: Balalar (ba-la-lar), qant (qant).
shınıǵıw. Kóshirip jazıń. Dawıssızlardıń astın sızıń.
Gúzdiń sanawlı kúnleriniń biri bolsa da, hawa rayı jaqsı edi. Terek japıraqları sarǵayıp, óziniń burınǵı kók túslerin joyǵan. Bul tereklerden túsken japıraqlardı gúzdiń eskirgen samalı dárhal ilip alıp alıslarǵa tartadı. (J.S.)
Tapsırma. Basqatırmada qaraqalpaq jerinde az sanda ushırasatuǵın quslardıń ataması jasırınǵan. Olarda dawıssız seslerdiń qaysı orınlarda kelgenine itibar beriń.
Esletpe. Qasqaldaq, tırna, úyrek, sawısqan, qırǵawıl, shaǵala, súńgiwir, qutan, tuwalaq, túyequs, ǵaz sıyaqlı quslardıń atamaların qoyıń.
§8. Únli hám únsiz dawıssız sesler
shınıǵıw. Kóshirip jazıń. Únsiz dawıssız sesli sózlerdiń astın sızıń. Ne ushın únsiz dawıssız ekenligin aytıp beriń.
Muǵallim kúnde azanda, Kóredi barlaw jurnaldı, Biledi ańlap ol sonda,
Kimler kelgen, kim qaldı. (S.A.)
Dawıssız seslerdi aytqanda dawısta shawqım payda boladı. Geypara dawıs- sızlar aytılǵanda dawıs basım bolsa, ekin- shisinde shawqım basımıraq boladı. Mısalı: b sesinde dawıs shawqımnan kúshli, p sesinde shawqım esitiledi. Salıstırıń: d-t, z-s, g-ǵ, j-sh, v-f.
Do'stlaringiz bilan baham: |
