Eaicht 5–laboratoriya ishi

Talabaning F.I.Sh	Guruhi
Normuhammadov Asadbek	10-21 EAICHT

5–LABORATORIYA ISHI

Mantiqiy elemetlardan foydalanib shifrator va deshifrator modelini dasturlarda yaratish


Kerakli texnik vositalar: Shaxsiy kompyuterlardan iborat kompyuter sinfi.
Kerakli dasturiy vositalar: Multisim dasturiy paket tizimi
Ishdan maqsad: Multisim dasturida mantiqiy elemetlardan foydalanib shifrator va deshifrator modelini dasturlarda yaratish

1. 
   Multisim dasturida mantiqiy elemetlardan foydalanib shifrator va deshifrator modelini dasturlarda yaratish
   
2. 
   Mutaxasislik bo‘yicha sxema tanlang.
   
3. 
   Laboratoriya ishining hisobotini tayyorlash.
   

Nazariy qism
Deshifrator (frans. dechiffrer -maʼnosini yechmoq) — xabarlarni oʻqiydigan (dekodlaydigan) va undagi axborotlarni qabul qiluvchi tizim tiliga (kodiga) oʻtkazadigan qurilma; aloqa, telemexanika, radiolokatsiya qurilmalari va b.da beriladigan axborot signallarini nazorat qiladi. D.ning kirish qismiga kelgan axborotlar oʻzgartiriladi (deshifrlanadi) va chiqish qismida axborot mazmunini ifodalovchi signalga aylanadi. D. kiri-shidagi signalga chiqishidagi muayyan signal mos keladi. D. telegraf apparatlari, telefon aloqasi, telemexanika, hisoblash texnikasi, radiotexnika va oʻlchash texnikasida qoʻllaniladi.
Shifratorlar va deshifratorlar
Deshifratorlar va shifratorlar raqamli kodlarni ơzgartirish uchun xizmat qiladi.Deshifrator n kirishga va 2n chiqishga ega bơlgan kombinatsion qurilmabơlib, kirishdagi har bir kod kombinasiyasiga mos ravishda chiqishlardan faqat bittasida «1» signali xosil bơladi.
Deshifratorlarning bir pog’onali yoki parallel` (eng tez turi), piramidal va kơp pog’onali turlari mavjud.
Shifrator – deshifratorga nisbatan teskari funksiyani bajarish uchun xizmat qiladi, yani xar bir aktiv kirishga shifrator chiqishida mos kod xosil qilinadi.
Multipleksor- boshqarish signallari (y1, y2)ga mos ravishda kirish signallari(x1, x2, x3, x4) dan birini chiqish (F)ga ulash uchun xizmat qiladi (1-rasm)

1-rasm. Multipleksor. а) prisipial sxemasi, b) sxematik belgisi, c) ishlash prisipi.
Demultipleksor – boshqarish signallari (y1, y2)ga mos ravishda kirishdag signal (x) ni chiqishlardan biri (F1, F2, F3, F4)ga ulaysh uchun xizmat qiladi (2-rasm)


2- rasm. Demultipleksor. а) prisipial sxemasi, b) sxematik belgisi, c) ishlash prisipi.
Mul`tipleksor va demul`tipleksorlarni raqamli kamutatorlar yoki ma`lumotlar selektori deb ham atash mumkin.Xar qanday EXM yoki sistemaga xos bơlgan eng asosiy qismlar arifmetik va mantiqiy operatsiyalarni bajaruvchi qurilma, boshqarish qurilmasi, xotira qurilmasiv a kiritish-chiqarish qurilmalari - summatorlar, registrlar, sanash qurilmalari, triggerlar, deshifrator va shifratorlar, mul`tipleksor va demul`tipleksorlar va mantiqiy elementlar asosida qurilgan boshqa sxemalardan iborat bơladi.
Shifrlovchi va dekoderlarni tayinlash va qo'llash.
Raqamli texnologiyalarning, ayniqsa, kompyuterlar va boshqaruv tizimlarining muhim elementlaridan biri bu kodlovchi va dekoderlardir.
shifratorlar yoki decoder so'zini eshitganimizda, josuslik filmlaridan iboralar yodga tushadi. Shunga o'xshash narsa: jo'natmaning parolini ochish va javobni shifrlash.
Bunda hech qanday yomon narsa yo'q, chunki bizning va xorijiy mamlakatlarning shifrlash mashinalarida shifrlovchi va dekriptorlar ishlatiladi.
Shifratorlar.
Shunday qilib, kodlovchi (kodlovchi) - bu elektron qurilma, bu holda bitta raqamli tizimning kodini boshqa tizimning kodiga o'zgartiradigan mikrosxema. Elektronlikda eng keng tarqalgan bo'lib pozitsiyali o'nlik kodni parallel ikkilik kodga aylantiruvchi skramblerlardir. Sxematik diagrammada kodlovchini shu tarzda ko'rsatish mumkin.

Nаzоrаt sаvоllаri

1. 
   Mantiqiy elementlar ?
   

Mul`tipleksor va demul`tipleksorlarni raqamli kamutatorlar yoki ma`lumotlar selektori deb ham atash mumkin.Xar qanday EXM yoki sistemaga xos bơlgan eng asosiy qismlar arifmetik va mantiqiy operatsiyalarni bajaruvchi qurilma, boshqarish qurilmasi, xotira qurilmasiv a kiritish-chiqarish qurilmalari - summatorlar, registrlar, sanash qurilmalari, triggerlar, deshifrator va shifratorlar, mul`tipleksor va demul`tipleksorlar va mantiqiy elementlar asosida qurilgan boshqa sxemalardan iborat bơladi.

2. 
   Deshifrator nima ?
   

Deshifrator (frans. dechiffrer -maʼnosini yechmoq) — xabarlarni oʻqiydigan (dekodlaydigan) va undagi axborotlarni qabul qiluvchi tizim tiliga (kodiga) oʻtkazadigan qurilma; aloqa, telemexanika, radiolokatsiya qurilmalari va b.da beriladigan axborot signallarini nazorat qiladi. D.ning kirish qismiga kelgan axborotlar oʻzgartiriladi (deshifrlanadi) va chiqish qismida axborot mazmunini ifodalovchi signalga aylanadi. D. kiri-shidagi signalga chiqishidagi muayyan signal mos keladi. D. telegraf apparatlari, telefon aloqasi, telemexanika, hisoblash texnikasi, radiotexnika va oʻlchash texnikasida qoʻllaniladi.

3. 
   Shifrator nima ?
   

Shifrator – deshifratorga nisbatan teskari funksiyani bajarish uchun xizmat qiladi, yani xar bir aktiv kirishga shifrator chiqishida mos kod xosil qilinadi.


Topshiriq multisim dasturida yig’ilsin