Egilish siqilgan

EGILISH SIQILGAN STERJENLAR USTUVORLIGI
Reja:

1. 
   Egilishga oid tushunchalar
   
2. 
   Kritik kuch va kritik kuchlanish haqida tushuncha
   
3. 
   Sterjenlarni ustuvorlikka amalda hisoblash
   

Egilishga oid tushunchalar
A gar to ‘g ‘ri o ‘ q li sterjenga, uning o ‘qidan o ‘tuvchi tekislikda yotuvchi ju ft kuch yo ki kuchlar sistemasi qo‘ yilsa, sterjen egiladi. E gilishga ishlaydigan sterjenlar balka deb ataladi. 1-rasmda balkaga ta’ sir etuvchi kuchlar sistemasi tasvirlangan; bu kuchlar balkaning sim m etriya tekisligida yotadi. A gar kuchlar sistemasi sim m etriya tekisligida yotmasa, u holda balka egilishdan tashqari qiyshayadi ham.



1 – rasm.
Hisoblash tarxlarida (sxem alarida) im orat yopm alari ham, to ‘ sinlar ham, vagonlam ing o ‘qlari ham, sam olyot qanotlari ham balka deb qabul q ilin a d i (qar.1.3), (shuning uchun balkani - to 'sin deb o ‘g irib boMmaydi). Shunday balkalardan b iri 2-rasmda tasvirlangan. Balkaga yo yiq q (N /m ), y ig ‘ iq F (N ) va ju ft kuch M (N -m ) qo'yilgan. B u kuchlar ta ’ sirida balka egiladi, ya’ni egilish deformatsiyasi sodir boMadi.

2 – rasm.
A tayanchi sh a m irli-q o ‘zg‘ almas tayanch deb atalib, unda ik k ita reaksiya ku chlari Қ , va H a paydo boMishini ilg a ri (1.3.) ko ‘ rib o ‘ tgan edik. В tayanchi sh a m irli - q o ‘ zg‘aluvchi tayanch deb atalib, unda b irg in a reaksiya kuchi R ft h o sil boMadi. Sham irsiz qistirm a tayanchlarda esa uchta reaksiya kuchi R * H a, M a paydo boMadi (3-rasm )

3 – rasm.
Tekis y o y iq kuchlar intensivlik, ya ’ ni balkaning u zu n lik b irlig ig a tc /g ‘ ri kelgan m iq d o r q bilan oMchanadi va N /m bilan ifodalanadi. N o te kis yoyiq ku ch la m in g in te n sivlig i balkaning uzunligi b o 'yla b o ‘zgaradi va qx bilan belgilanadi. M a ’ lu m ki, b iro r konstruksiyani hisoblashdan ilgari uning hisoblash tarhi tanlanadi. H isob natijalari toMaligicha ana shu tarhni qanday tanlanishiga bogMiq. A yniqsa tayanch xilla rin i to ‘g‘ ri belgilanishi m uhim ahamiyatga ega. Odatda balkalar kam deformatsiyalanadi, undagi kuchlanishlar ham elastik lik chegarasida boMadi. A ytaylik, metall yoki yog‘och to ‘sfnning uchi gMsht devorga b iro z k iritilg a n boMsin. Tayanch yuzasi k ic h ik boMgani sababli to ‘ sinning uchi ozgina m iqdorda ogMshi m um kin. Shuning o ‘z i tayanchni sham irli deb qabul qilishga asos boMadi. A gar to ‘ sin devor orasiga k o ‘ proq k iritilib , beton va armatura yordam ida mahkamlansa, ^ bunday tayanchni sham irli deb boMmaydi, albatta, uni sham irsiz qistirm a tayanch deb qabul qilinsa, to ‘g‘riroq boMadi. ф —о S ta tik aniq balkalarning tayanch re a ksiya la rin i aniqlash uchun statikaning uchta muvozanat tenglam alaridan foydalanam iz. B unda X o ‘ qi - balkaning o ‘ qi bo‘ylab, Y o ‘qi esa - tik yuqoriga y o ‘ n a ltirilib , koordinat boshi b iro r tayanch sharnirin ing m arkazida olinadi. A w a l gorizontal reaksiya kuchi aniqlanadi. B uning uchun lx = 0 tenglam asidan foydalaniladi. V e rtika l reaksiya kuchlari va tayanch m om enti lm = 0 va £y= 0 tenglam alaridan topiladi. M om ent nuqtasi sifatida birorta tayanch sham irining m arkazi qabul q ilin a d i. E y=0 tenglam asidan topilgan reaksiyalam ing to ‘ g ‘ri y o k i noto‘g ‘ri ekanligini tekshirish uchun foydalanish ^ ^ maqsadga m u vo fiq .

4 – rasm.
Shuni ham ta ’kidlab o‘tish jo iz k i, agar balkaga qo‘yilgan kuch uning o ‘qi bo'ylab y o ‘ nalsa, kuchning m a’ lum qiym atida balkada bo 'ylama egilish deformatsiyasi sodir boMadi. B u masala alohida m uam m o boMib. (4-rasm ).