«ehm» da muqobil loyihalash fanidan oraliq nazorat ishi

5-rasm. «Passiv daraxt» topologiyasi.
K–konsentrator Odatda turli topologiyalarni elementlaridan xosil bо’lgan Yulduz– Shina (6-rasm) va Yulduz–Xalqa topologiyalar xam qо’llanadi.


6-rasm . Yulduz – Shina topologiyasiga misol
Yulduz–Shina (Star - bus) topologiyasi shina va passiv yulduz topologiya
elementlaridan foydalanib xosil qilingan. Bu xolda konsentratorga aloxida
kompyuter va shuningdek shina sigmentlari ulanadi. ya‘ni, ayni vaqtda butun tarmoq kompyuterlarini о’z ichiga oladi va shinaning jismoniy topologiyasi amalga oshiriladi. Keltirilgan topologiyada biri biri bilan ulangan va magistral deb atalgan tayanch shina xosil qilingan bir necha konsentratorlar xam ishlatilishi mumkin.


Protokol – ma’lumotlarni uzatishda funksional bloklarning holatini aniqlovchi standartdir.
Protokol bitta sathda joylashgan funksional bloklarning o‘zaro harakat qoidalari to‘plami hisoblanadi. Odatda protokol quyidagilarni tavsiflaydi:

• 
  xabarlar sintaksisi, ma’lumotlarni jo‘natishda ularni identifikatsiyalovchi mavjud usuli. Masalan, ma’lumotlar elementi va yuborilishi kerak bo‘lgan manzilni aks ettiruvchi tartib;
  

• 
  uzatiluvchi axborot interpritatsiyasini ta'minlash imkonini beruvchi ma'lumotlar elementining nomi;
  

• 
  boshqarish va holat operatsiyalari. Ma’lumotlarni uzatish bilan bog‘liq bo‘lgan ishlash fazalarining dinamik moslashuviga keladi. Tarmoqda rad etishlarning paydo bo‘lishi xodisalari uchun bu holatdan chiqish tartibi ko‘rilgan.
  

Ochiq tizimlarning o‘zaro aloqa bazaviy etalon modeli. Ochiq tizimlarning o‘zaro aloqa (OTO‘A) sohasining 7 ta sathini aniqlaydi. Unga mos ravishda protokollarning 7 ta guruhi kiritiladi. Ular sathlar kabi nomlanadi. Protokollar bir-birining ustida joylashib shtabelni hosil qiladi. Tizimga qo‘yilayotgan vazifadan kelib chiqib, uning shtabeli tarkibi hamma sathlarni yoki ularning ayrimlarini o‘z ichiga olishi mumkin. Shunday qilib, abonent tizimi 7 sathdan iborat bo‘lgan shtabel bilan, aniqlanadi, kommutatsiyalash maqsadi. uchun retranslyatsion tizimi esa ko‘pincha ikki-uch sathdan iborat shtabelga ega bo‘ladi.
Tarmoqning har bir sathida bir yoki bir nechta bir-biridan mustaqil bo‘lgan protokollar ishlashi mumkin. N-sathning har bir protokoli tarmoqning turli tizimlarida joylashgan shu sathdagi ob'yektlarning o‘zaro ishlashini ta'minlaydi.
Istalgan protokol boshqa protokollarning mavjudligini bilmaydi. Lekin, u pastki qo‘shni sathda joylashgan protokoldan servis (xizmat) oladi. Servisga kirish nuqtasi orqali o‘zaro ta'sirning abstrakt tavsifi primitiv deb nomlanadi. Bazaviy etalon modelda primitivning 4 ta toifasi aniqlangan: so‘rov, belgi, javob va tasdiqlash.
Axborot tarmog‘ida ularning ilova nuqtalari bilan aniqlanuvchi protokollarning 2 tipi ajratiladi (1-rasm).



1-rasm. Protokollar tiplari

P-tipidagi protokollar abonent tizim obyektlarining bevosita o‘zaro ta’sirini yoki mos sath administrativ tizimlarini ta’minlab beradi. K-tipidagi protokollarga kelsak, ular qo‘shaloq juft tizimlarni o‘zaro ta’sirini tavsiflaydi. Bu protokollar kommunikatsion tizim xarakteristikalarini tavsiflaydi.

Tarmoqning oxirgi uchta sinflari ma’lumotlarni marshrutlashtirish tarmog‘ini hosil qiladi. Etib o‘tilganlarga mos ravishda, masalan, paket kommutatsiyasi tarmog‘ida 1-3 sath protokollari K-tipga (2-rasim), 4-7 stah protokollari esa P-tipga tegishli. Bu yerda retranslyatsion tizim sifatida paketlarning uch sathli kommutatsiyasi ishtirok etadi.
Protokol qurilmalar yoki dasturlar yordamida amalga oshiriladi. Ikkala holatda ham protokollarni amalga oshirish haqida gapiriladi. Tabiiyki,turli ishlab chiqaruvchilar va dasturchilar ayni bitta protokolning turlicha amalga oshiriluvchi protokollarini ishlab chiqishmoqda. Shu sababli korrekt qulaylik muammmosi vujudga keladi – bu standart tilni dastur tilida aks etishidir. Ishni amalga oshirishni to‘g‘riligini aniqlash uchun protokolga mosligi tekshiriladi. Tekshirish qurilma yoki dasturni ishlab chiqishda ishtirok etmagan mustaqil tashkilot toomnidan o‘tkazilishi kerak.
Mazkur protokol berilgan vazifalarni bajarayotganini kafolatlash uchun, u verifikatsiya va sertifikatsiyadan o‘tkaziladi.

2-rasm. Paketlar kommutatsiyasining tarmoq protokollari

Modelning har bir sathi alohida funksiyalarni bajaradi: