Ekish va o’tqazish mashinalarining asosiy qismlari, turlari va ishlashi

Vakuum yordamida ishlaydigan miqdorlagich (71- a rasm) korpus 4, disk 2, vakuum kamerasi 1, tuzitkich 3, kaytargich 7, bunker 6 va tarkatish kamerasi 5 lardan tuzilgan. Disk 2 ning chetida urug’larni surib oladigan teshik 9 lar yasalgan. Tarkatkich 5 va vakuum 1 kameralari disk tekisligining karama-qarshi tomonlarida joylash­tirilgan. Vakuum kamerasi disk tekisligini to’liq kopla­masdan, diskning faqat taka shaklidagi chet qismigagina zich tegib turadi (71- a rasmda uning chegarasi punktir chizik bilan ko’rsatilgan). Shunday kilib, diskning pastki bulagi vakuum kamerasiga tegmasligi tufayli, u yerdagi teshiklar atmosfera bosimi ostida bo’ladi. Vakuum kamerasidan maxsus ventilyator havoni kuvurcha 8 orqali uzluksiz surib olib turadi.

Miqdorlagichning ish jarayoni kuyidagicha utadi. Kutidagi urug’lar tarkatish kamerasiga uzluksiz tushib turadi. Ularni tuzitkich sochib turishi sababli, diskdagi har bir teshikka bittadan urug’ surilib, yopishib koladi. Teshiklarga joylashgan urug’lar disk bilan birga­likda yuqoriga ko’tarilib, teshikka yopishmagan urug’lar kaytargich 7 ta`sirida sidirilib olib kolinadi.

Teshiklarga yopishib kolgan urug’lar disk bilan birgalikda pastdagi vakuumi yuk bo’lgan joyga kelganida, uz ogirligi bilan tushib ketadi.

Urug’dondan urug’ni ajratib olish tartibi va miqdorini o’zgartirish uchun teshiklari kerakli tartibda joylashtirilgan diskni tanlash va uning aylanish tezligini o’zgartirish yuli bilan amalga oshiriladi.

Sunggi vaqtda pnevmomexaniq miqdorlagichlar keng tarkalgan bo’lib , boshqa miqdorlagichlarga uxshab har bir ekin katoriga bittadan o’rnatilmasdan, bir nechta (24 tagacha) kator uchun ekiladigan urug’ (yoki o’g’it) miqdorini bir joyda ajratib olib, keyin uni havo naycha yordamida har bir katorga taksimlab beradi.

 

Miqdorlagichning o’lchamlarini aniqlash

 

Don seyalkasi Galtaksimon miqdorlagichining o’lchamlari. Uning ish jarayoni 72- a rasmda keltirilgan bo’lib , Galtakning urug’larga ta`sirini uch zonaga bulish mumkin. I zonadagi urug’lar uz ogirlik kuchi ta`sirida pastga qarab intiladi. II zonaga tushgan urug’lar Galtak bilan birgalikda majburan novlarning bushligida harakat­lanadi. III zona faol qatlam deyiladi, chunki Galtak sirtiga bevosi-ta tegib turgan urug’lar ishkalan ishi tufayli unga ilashib, nov kirrasining tezligidan birmuncha kam tezlik bilan harakatlana­di. Bu qatlamga tegib turgan keyingi qatlamdagi urug’larning siljish tezligi yanada kamrok bo’ladi. Eng chetki qatlamdagi urug’lar esa eng kam tezlik (deyarli nolga teng) bilan siljiydi. Demak, faol qatlamda urug’lar har xil tezlikda harakatlanadi. Bunday tezliklar­ning taxminiy epyurasi 72-a rasmda ko’rsatilgan.

72-rasm. Miqdorlagich ish rejimi

Galtaksimon miqdorlagichni tavsiflovchi asosiy ko’rsatkich sifa­ti­da, Galtak to’liq bir mar­ta aylanganda ajratib beradigan urug’ miqdori (ish hajmi) F_i tushuniladi.

F_i = F_n + F_a, (67)
bu yerda, F_n — Galtak novlarining kutidan olib chiqadigan urug’lar hajmi, sm³;

F_a — Galtakning bilvosita ta`sirida aktiV =atlam orqali kutidan chiqadigan urug’larning hajmi, sm³.

Bu uz navbatida:

F_n = zSl_F, (68)
bu yerda, = 0,7...0,9 — novlarning urug’ bilan tulish koeffitsienti;

mayda urug’lar uchun (beda, tarik) ning yuqori kiymati olinadi;

z — novlar soni (kupincha z = 12);

S — Galtak kundalang kesimidagi novlar maydoni, sm²;

l_F — Galtakning urug’larga tegayotgan ishchi qismini uzunligi, sm.
Faol qatlamdagi urug’larning siljish tezligi 72-b rasmda ko’rsatilgandek, o’zgaruvchandir. Xisoblashni osonlashtirish maksadida qatlamdagi urug’lar tezligini o’zgarmas deb, uni miqdoran nov kirrasi (Galtak sirti) ning tezligiga teng deb olinadi. Faol qatlamdagi urug’larning tezligi o’zaro teng bulmaganligi sababli, xisoblashni osonlashtirish maksadida, shu qatlamning amaldagi kengligi urniga uning shartli qalinligi S_sh ni qabul qilinadi. Shartli qalinlik S_sh ga teng bo’lgan okimdan vaqt birligida ajralib chikkan urug’larning miqdori, amaldagi kenglikdan turli tezliklar bilan okib chiqayotgan urug’lar miqdoriga teng deb olinadi.

Demak, Galtak to’liq bir aylanganida, ajratib oladigan urug’ning hajmi uzunligi l_F, ichki radiusi r va tashki radiusi esa r Q S_sh ga teng bo’lgan tsilindrik naychaning hajmiga teng deb olgan ma`kul:

F_a =(r +C_sh)² – r ²l_F =l_FC_sh(d+C_sh), (69)
(68) va (69) ni (67) ga kuyib:

F_i = l_F(zS+dC_sh+S²) = l_F [zS+C_sh(d+C_sh)], (70)

hosil qilinadi.

Deyarli hamma seyalkalarning miqdorlagichlari harakatni g’ildirakdan oladi. Shu sababli, bir gektarga tayinlangan miqdordagi urug’ni ekish uchun seyalkani sozlashda uning g’ildiragi to’liq bir marta aylanganda ekilayotgan urug’ hajmini aniqlash talab qilinadi. Agar bir gektarga ekish uchun tayinlangan urug’ miqdori Q (kg/ga), katorlar oralig’i v (sm) bo’lsa, har bir miqdorlagich aloxida ajratib olishi kerak bo’lgan urug’ hajmi:

, cm³ (71)

bu yerda, D_F —g’ildirak diametri, m;

 — ekilayotgan urug’ning hajmiy solishtirma massasi, g/sm³;

 —g’ildirakning dala yuzasi bo’ylab harakatlanishidagi

sirpanish koeffitsienti.
Bitta galtak bir to’liq aylanganidagi ajratib oladigan urug’ning hajmi, ya`ni galtakning ish hajmi:

bu yerda, i — yurituvchi Kildirakdan Galtakka harakatni uzatishdagi