Ekonomika teoriyası pániniń predmeti hám metodı Ekonomika teoriyası pániniń metodologiyasi Ekonomika teoriyasındaǵı tiykarǵı aǵıslar

Funksiyalar. Ekonomika teoriyası pán retinde túrli funksiyalardı atqaradı. Bulardan birinshisi - biliw funksiyası bolıp tabıladı. Bunda teoriyanı úyreniw arqalı ekonomikalıq hádiyseler ne ekenligi, olardı ne júzege shıǵarıwı, olar nege alıp keliwi ańlap alınadı. Teoriya ekonomikanıń sır-sırların uyretip, kisilerdi olardan xabarlı etedi, olardıń bilim dárejesin asıradı. Basqa ekonomikalıq pánler qatarı ol da adamlarǵa ekonomikalıq bilimlerdi jetkezip beredi, olardı ekonomikada málim nızam -qaǵıydalar bar ekenliginen agah etedi, olarǵa ámel etiw zárúr ekenligin túsintirip beredi.
Usı pánniń ekinshi funksiyası - bul basqa ekonomikalıq pánler ushın teoriyalıq tiykar bolıp xizmet etiwi bolıp tabıladı. Bul pán umumnazariy, yaǵnıy
ekonomikaǵa tán bolǵan ulıwma nızam -qaǵıydalardı úyrenedi. Sol tárepten ol basqa menshikli funksional teoriyalerden, mısalı, finans teoriyası, pul teoriyası, statistikalıq teoriya, buxgalteriya teoriyası sıyaqlı pánlerden parıq etedi. Ekonomika teoriyası ulıwma pán bolǵanınan, ol tiykarlanǵan teoriyalıq nızam -qaǵıydalarǵa basqa ekonomikalıq pánler tayanadi.
Mısalı, teoriyada tiykarlab berilgen talap kategoriyasining talqiniga mikroiqtisod, makroiqtisod, marketing, firma ekonomikası, menejment sıyaqlı pánler tayanadi. Biraq basqa falar teoriyadan tek azıqa alıw menen sheklenedi dep bolmaydı. Bul pán basqa ekonomikalıq pánler ushın teoriyalıq tayansh bolsa -de, olardıń jetiskenliklerin ulıwmalastırıw esabınan olardan da azıqa aladı. Basqa pánler erisken nátiyjeler hám juwmaqlarǵa súyene otirip ekonomika teoriyası óz kategoriyalari hám nızamlarına jańalıq kiritedi, jańa ilimiy juwmaqlar shıǵaradı. Qullası, basqa ekonomikalıq pánler jetiskenligi teoriyanıń da pán retinde rawajlanıwına xızmet etedi.
Usı pánniń úshinshi funksiyası - bul onıń ámeliyat ushın ilimiy baza bolıp xizmet etiwi, oǵan ulıwma tárzdegi usınıslar beriwi bolıp tabıladı. Bul pán arnawlı bir firma jumısı yamasa shańaraq xojalıǵın qanday shólkemlestiriw tuwrısında usınıslar bermeydi. Onıń usınısları umumekonomikalıq xarakteristikaǵa iye nızam -qaǵıydalarǵa qanday ámel etiwge tiyisli boladı. Bul usınıslar ekonomikalıq siyasatti jetilistiriwge qaratıladı. Bular mámlekettiń, firmalardıń, xojalıqlardıń, xalıq aralıq ekonomikalıq awqamlar hám shólkemlerdiń siyasatina tiyisli boladı. Sonday eken, teoriya ámeliyat menen ekonomikalıq siyasat arqalı baylanısadı. Ekonomikalıq siyasatda ol yamasa bul teoriyalıq ideyaǵa tayaniladi, ol talap etetuǵın jol-jobalar tiykar etip alınadı. Bunı tariyxıy dáliller tastıyıqlaydı. 1929 -1933-jılları AQSh qáweterli ekonomikalıq krizisqa jolıqib, ekonomika láń bolıp qalǵan, odan shıǵıw ushın sol waqıttaǵı
prezident F. Ruzveltning «Jańa kurs» dep atalǵan siyasatı ámelge asırılǵan. Bul siyasat krizistan shıǵıw ushın mámleket ekonomikaǵa aktiv aralasıwı zárúr degen ideyaǵa tayanǵan. Onıń nátiyjesinde AQSh ekonomikası o'nglanib ketken. XX ásir 70-jıllarınıń ekinshi yarımı daǵı krizistan shıǵıw ushın AQSh húkimeti prezident (R. Reygan) atı menen aytılǵan «Reygonomika» siyasatina ámel etdi. Bul ekonomika turaqlı ósip barıwın bazar kúshleri, bazar mexanizminiń ózi
támiyinley aladı, sol sebepli mámleket ekonomikanı erkin qoyıp, óz ekonomikalıq iskerligin sheklewi kerek, degen teoriyalıq juwmaqqa tayanǵan
«Reygonomika» siyasatı sebepli AQSh ekonomikası krizistan shıǵıp, ekonomikalıq ósiwdi támiyinlegen.
Ekonomika teoriyası usınısları mikrodarajadagi siyasatqa da qol keledi, bul firmalarǵa tuwrı strategiyalıq (keleshekti gózlegen) joldı tańlaw imkaniyatın beredi. Mısalı, teoriya daǵı diversifikatsiya ideyası kapitaldı bir waqtıniń ózinde túrli tarawlarǵa jaylastırıw zárúr ekenligin ańlatadı. Kapitalı úlken firmalar soǵan ámel etkenlerinde bir tarawdan kórilgen zálel, basqa tarawǵa qoyılǵan kapital alıp kelgen payda esabınan qoplanib turadı.
Teoriyanıń taǵı bir ámeliy áhmiyeti sonda, bul pán ekonomikanıń sır-sırların ashıp berer eken, odan xabarlı hár bir kisi ekonomika qaǵıydalarına ámel qilsa, bunnan tek payda kóredi.