Ekonomika teoriyası pániniń predmeti hám metodı Ekonomika teoriyası pániniń metodologiyasi Ekonomika teoriyasındaǵı tiykarǵı aǵıslar

Ekonomikanıń tiykarǵı mashqalasın sheshiw jolları :

• 
  Ekonomikalıq resurslar muǵdarın kóbeytiw;
  
• 
  resurslar ónimliligin asırıw ;
  
• 
  resurslardan paydalanıwdıń túrli alternativ variantlarınan eń nátiyjelisin tańlaw ;
  

• 
  resursların nátiyjeli uyqaslastırıw ;
  
• 
  jámiyet mútajliklerin sheklew.
  

2. Ekonomika teoriyası pániniń metodologiyasi
Metodologiyaning filosofiyalıq sózlikler degi birinshi talqiniga kóre, ol qandayda -bir fanda qollanılatuǵın izertlew metod (usıl ) larining kompleksi, ekinshi mánisi bolsa, ilimiy biliw hám dúnyanı ózgertiw metodı haqqındaǵı táliymat bolıp tabıladı.
Bunday pikir basqa kóplegen ádebiyatlarda da ushraydı, biraq metodologiyani metodlardıń ápiwayı jıyındısı, dep aytıw onıń túpkilikli mánisin ańǵarıw imkaniyatın bermeydi. Sonıń menen birge, pán metodologiyasini umumfalsafiy (universal ), ulıwma hám menshikli ilimiy metodlardıń jıyındısı, dep esaplaw da máselege júzeki jantasıwdı ańlatadı. Áyne waqıtta, pán metodologiyasi menen pánniń metodologik funksiyası ortasında parq bar ekenin de esta saqlaw kerek. Birpara ilimpazlar «metodologiya» túsiniginde haqıyqatlıqtı úyreniwdiń menshikli jolları hám metodların birlestiriwge urınadılar. Taǵı basqa gruppa ilimpazlar metodologiya degende, waqıya hám hádiyselerdi biliwdiń filosofiyalıq táreplerin tusinip jetediler. Úshinshi gruppa avtorlar metodologiyani dialektika menen áyne bir, deydiler. Tórtinshi taypa izertlewshilerdiń metodologiyani filosofiyaǵa daxli bolmaǵan bólek pán baǵdarı, besinshi gruppa qánigeler bolsa, metodologiya metod emes, bálki ol haqqındaǵı táliymat, teoriya, pán, dep aytıp otediler. Metodologiyaning bólek pán dep tán alınıwına birpara ilimpazlar qarsı shıǵadılar1. Pikirimizcha, metodologiya pán emes, pánniń teoriyalıq hasası, ilimiy biliwdiń tiykarı bolıp tabıladı.
«Filosofiyalıq ensiklopediyalıq sózlik»de aytılıwına qaraǵanda, metodologiya - teoriyalıq hám ámeliy iskerlikti shólkemlestiriw, qurıw principleri, usılları sisteması, sonıń menen birge, bul sistema haqqındaǵı táliymat bolıp tabıladı. Professor N. Shermuhammedova da sol jantasıwǵa tıykarlanıp, «metodologiya - biliw iskerligi jolları haqqındaǵı táliymat»,- dep jazadı.
Metodologiya - bul pán predmetin úyreniwge qanday ilimiy principler tiykarında jantasıwdı ańlatadı. Ekonomika teoriyasında adamlardıń xojalıq iskerligi sistemasıy jantasıw tiykarında uyreniledi. Bunda pútin ekonomika túrli bloklarǵa - bólimlerge ajıratılıp, hár biri bólek uyreniledi, olardan hár birine tán bolǵan ayrıqshalıqlar anıqlanadı. Mısalı, pútin bazar resurslar bazarı, tutınıw tovarları
bazarı hám finans bazarlarına ajıratılıp uyreniledi. Ajıratılǵan bloklar analiz
etilgach, olar iskerliginiń shárt-sharayatı hám belgileri, olar qanday funksiyanı orınlawı anıqlanadı. Ekonomikanıń túrli tárepleri analizinen keyin olar birgelikte qaraladı, túrli bloklar kompleksinen ibarat ekonomika pútinlikte ne ekenligi, ol qanday rawajlanıwı kórsetiledi. Taǵı bazar mısalına qaytsak, onıń hár bir blokınıń funksiyaları úyrenilgach, olar birgelikte birden-bir bazar retinde qaraladı hám bazardıń ulıwma funksiyaları tariyplanadi.
Ekonomika teoriyasında qollanılatuǵın taǵı bir metodologik jantasıw bul ekonomikanı sap emes, basqa, yaǵnıy ǵayrıekonomikalıq faktorlar tásirin esapqa alǵan halda úyreniw bolıp tabıladı. Ekonomika baslanǵısh bolǵanı halda siyasiy, social, milliy demografik hám hátte psixik-etikalıq faktorlar tásirine beriledi. Basqa tarawlar daǵı ózgerisler ekonomikada da óz hákisin tabadı. Jámiyette tártipsizlik, siyasiy biyqararlıq júzege kelse, bul ekonomikanıń rawajlanıwına ziyan jetkeredi, sebebi kisiler hawlıǵıwǵa túsip isten soviy baslaydılar. Milliy dawlar da sonday unamsız aqıbetke alıp keledi. Kisilerde psixik kóterińkilik bolsa, olar ekonomikalıq aktiv boladı. Kerisinshe, psixik tushkunlik olarda kemsalıyqalıqtı payda etip, aktivlikti so'ndiredi.