Ekonomikaliq o’siwdin’ faktorlari 9

Y= (ΔY/ Δ L) L + (ΔY/ ΔK) K

Modelde jalpı talap investitsion hám tutınıw ǵárejetleri menen belgilenedi dep alınadı.

Y = C + I

Mámleket ǵárejetleri hám sap kirip kórsetkishleri ham tutınıw hám investitsiyalar quramına kirgizip jiberiledi.

R. Solou bir jumısshig’a tuwri keletuǵın ónim islepshig’ariw kolemi kapital menen qurallang’anliq dárejesiniń funktsiyası dep karaydi.

Kapital menen qurallang’anliq dárejesiniń ósiwi bolsa jamg’ariw’ normasına baylanisli. Jamg’ariw’ normasınıń ósiwi, kapital menen qurallang’anliq dárejesiniń asıwına hám islep shig’ariwning rawajlanıwına alıp keledi.

Biraq kapital jamg’ariw’ norması joqari bolmasa kapitaldıń ketiwi, xalıq sanınıń ósiwi sebepli kapital menen qurallang’anliq dárejesi ózgermeytuǵınnan ko’terilip yamasa tómenlep ketiwi múmkin.

R. Soluldin’ pikirine kóre, ten’salmaqli sharayatında kapital, miyneyt hám milliy dáramat dárejesi birdey, xalıq sanı ósiwine teń pátda ósip baradı. Xalıq sanınıń tez ósiwi ekonomikanin’ ósiw pátleri jedellesiwine tásir etedi, biraq teń salmaqlılıq halinda xalıq jan basına ónim islep shig’ariw azayadı. Óz gezeginde, jamg’ariw’ normasınıń asırılıwı xalıq jan basına tuwri keletuǵın dáramat mug’darin asıradı hám kapital menen koeffitsentini erisliwine alıp keledi, biraq ten’salmaqli haldagi ósiw pátine tásir kórsetpeydi. Sol sebepli ten’salmaqli haldagi ekonomikaliq ósiwdiń birden-bir shárti texnikalıq rawajlaniwdin’ ósiw páti esaplanadi.

Model tiykarında jamg’ariwdin” altin qag’iydasi” jatadı. E.Felpstin “altin qag’iydasi” manisi sanda jamg’ariwdin’ sanday optimal norması bar al tutınıwdıń maksimal dárejesinde teńsalmaqlılıq ekonomikaliq ósiwdi támiyinleydi.

R. Solou modeli ekonomikaliq ósiwdiń úsh deregi- investitsiyalar, jumısshı kúshi sanı hám texnikalıq rawajlaniwning óz-ara baylanislig’in ashıp beriw imkaniyatın beredi. Mámleket ekonomikaliq ósiwge jamg’ariw norması hamde texnikalıq rawajlaniw tezligine tásir etiw menen jedellashtirishi múmkin.

Házirgi zaman ekonomikaliqotini analiz etiwde jańa payda bolǵan ekonomikaliq ósiw modellerinen ken’ paydalanilmaqda. Atap aytqanda, J. Mid hám A. L'yuis modelleri ekonomikaliq ósiw máselesin ayriqsha tárzde túsindiredi. Bul modellerdiń ámeliy ahimiyeti ayırım mámlekettiń rawajlanıw dárejesi hám ekonomikaliq dúzilisinen kelip shig'adi.

Juwmaqlaw

Eger ósiw ko'shimcha resursların qosıw esabina támiynlense, hám jámiyettegi resurslardan paydalanıwdıń qáliplesken ortasha natiyjeliligi dárejesin asırmasa ekstensiv ekonomika dep ataladı. Ekstensiv ekonomikaliq ósiw jańa kárxanalar, jollar, elektrostantsiyalar kurish, jańa erlerdi ózlestiriw, mexnat hám tábiy resursların qo'shimsha qosıw sıyaqlılar esabinan támiyinlenedi. Biraq bul resurslarınıń sheklengenligi rawajlanıwdıń belgili bir bosqishida ekstensiv ekonomikaliq ósiw múmkinshiliklerin azaytadı jáne onı qarama-qarsılıqlı qilip qoyadi.

JIO’ning ósiwi ekonomikada bánt bolǵanlar sanınan joqari pátke iye bolsa intensiv ekonomikaliq ósiw júz beredi.

  “Ekonomikaliq ósiwdiń intensiv tipi islep shig’ariw natiyjeliliginiń asıwına baylanisli. Ol paydalanılıp atırǵan resurs birligine tuwri keletuǵın ónim islep shig’ariwni kóbeytiwdi, islep shig’ariwdin’ texnikalıq qásiyetlerin jaqsılawdı názerde tutadı. Bunday pracesler kórinetuǵın boladı :

•pa’n hám texnika jen’islerinen paydalanıw hám islep shig’ariwdi jańalawda ;

•kadirlar mamanlıǵın asırıwda •islep hig’arilip atirg’an ónim sapasın asırıw, assortimentin jańalawda” ekonomikaliq ósiwdiń bul eki tipi sap túrde júz bermeydi. Ekonomikaliq ósiw onı támiyinlewdegi intensiv yamasa intensiv faktorlardıń úlesi dárejesine karab ko'brek ekstensiv, yamasa ko'birk intensiv bolıwı múmkin.