Eksperiment natijalariga ishlov berish vazifalari. Asosiy tushunchalar. Vo

Tajribaviy ma’lumotlarni ishlash shartli ravishda uch bosqichga bo‘linadi:
Qayta ishlashga tayyorgarlik - olingan ma’lumotni baholash, dastlabki hujjatlarni rasmiylashtirish uchun tayyorlash, jadvallar va grafikalar shakllarini ishlab chiqish, tashkiliy tayyorgarlik va h.k. Bu ishlarning barchasi asosan tadqiqotchi tomonidan amalga oshiriladi.
Asosiy ishlov berish – tajribalar dasturi va metodida nazarda tutilgan o‘lchab aniqlangan qiymatlarni baholash va eksperimental bog‘liqliklarni aniqlashdir. Bunga quyidagilar kiradi:
- vaqt belgilarini aniqlash asosida jarayonlarning tavsiflovchi yozib qayt qilib olingan ossillogrammalarni ishlash, ordinatalarini o‘lchash yoki ularni kompyuterga kiritish uchun kodlash va h.k.;
- jarayonlarning rivojlanishini tavsiflovchi raqamli ketma-ketlikni olish uchun kino-, videokadrlarini qayta ishlash; o‘lchov natijalarini ishlov berish uchun qulay ko‘rinishga o‘zgartirish; xatolarni bartaraf etish, kattaliklarni o‘rtacha qiymatlari va b. statistik ko‘rsatkichlarini aniqlash;
- tadqiqot gipotezasi va nazariy izlanishlardan ma’lum bo‘lgan omillarni qiymatlar jadvallarni to‘ldirish;
- bilvosita o‘lchangan kattaliklar qiymatlari va o‘lchovlarning aniqligi bo‘yicha hisob-lashlar; grafiklarni rasmiylashtirish va b. ishlar. Bu ishlar oddiy texnik ishlov berish bo‘lganligi sababli yordamchilar tomonidan xam amalga oshirilishi mumkin.
Tahlil qilish jarayonida ishlov berish - yordamchilar tomonidan yoki tadqiqotchining kompyuterda bevosita ishtiroki bilan amalga oshiriladi. Ushbu ishlov berish asosan hodisalar va bog‘liklarning mohiyatini ochib tushuntirish berishga qaratilgan.
Tanlama metod(usul)i haqida tushuncha. Ko‘pgina ilmiy ishlarda, ayniqsa mashinalar, ularning agregatlari va ish sharoitida ishonchli qismini tekshirish sohasida, shuningdek, ishlab chiqarilayotgan mahsulot sifatini statistik tekshirish bilan bog‘liq holda tanlama usulidan foydalaniladi.
Tanlama usulning moxiyati shundaki, juda katta miqdordagi muayyan umumiy xususiyatlarga ega bo‘lgan ba’zi bir birliklarning umumiy to‘plami yoki bosh to‘plam o‘rniga, (masalan, paxta dalasidagi g‘o‘za tuplari yoki ko‘saklari soni to‘plami, avtohalokatda ushbu modeldagi avtomobillar to‘plami, shu nomdagi detallarning to‘plami va x.k.) Ushbu to‘plamlarning faqat bir qismi o‘rganiladi. Boshqacha aytganda, bosh to‘plamdan namunalar to‘plami- tanlama to‘plam olinadi.
Tanlama to‘plamni tadqiqot natijalariga ko‘ra, bosh to‘plamning xarakteristikalari va sonli nisbati haqida xulosalar chiqariladi. Misol uchun, 35 ta yonilg‘i sarfini o‘lchash natijalari asosida, ushbu ATK ning bir xil modelidagi barcha transport vositalarining yonilg‘i iste’moli haqida xulosa chiqariladi.


11. QHM va traktorlarni eksperimental tadqiqotlar(sinovlari) davomida turli fizik kattaliklarni haqiqiy ish jarayonida o‘lchash va qayd qilib olish zaruriyati tug‘iladi.
O‘lchanadigan asosiy fizik kattaliklar va ularning o‘lchov birliklari quyidagilar:
-Kuchlar, N.
-Momentlar, N m.
-Bosib o‘tilgan yo‘l. m
-Tezliklar, m/s, ayl/min, rad/sek.
-Deformatsiyalar, mm.
-Mexanik kuchlanishlar, MPa.
-Bosim, MPa.
-Temperatura, S ⁰.
-Tezlanishlar, m/s² va boshkalar.
Bu kattaliklar muayyan sinovlarning tegishli baholash turlarida o‘lchov qurilmasi va vositalari yordamida aniqlanadi. Bu vositalar odatda 3 asosiy tashkil qiluvchilardan iborat: 1.O‘lchov qurilmasi.
2.O‘lchash o‘zgartgichi(datchik).
3. Ko‘rsatuvchi yoki qayd qilish qurilmasi.