Electr xa'm magnetizm lat

U’zliksizlik ten’lemesi. Elektr zaryadlarının’ saqlanıw nızamı. Elektr zaryadlarının’ saqlanıw 
nızamı fizikanın’ fundamentallıq nızamlarının’ biri bolıp tabıladı. Biz bul nızamdı 
makroskopiyalıq shamalar bolg’an zaryadlardın’ tıg’ızlıgı 
, toq ku’shinin’ tıg’ızlıg’ı arqalı 
an’latamız. Qanday da bir ortalıqta V ko’lemin shegaralap turg’an S betin alamız (30-su’wret). V 
ko’leminen ha’r sekundta S beti arqalı o’tip atırg’an elektr zaryadlarının’ mug’darı 
∮
integralı menen beriledi. Tap usı shamanı 
−
arqalı beriwge de boladı. Bul jerde 
arqalı V 
ko’lemindegi zaryad mug’darı belgilengen. Eki shamanı bir birine ten’ep mına an’latpanı alamız: 
= −
. 
(74) 
Biz bul jerde 
belgisin qollanamız, sebebi S beti o’zgerissiz qalıwı kerek. A’lbette 
= ∫ . 
Usı jag’daydı esapqa alamız ha’m bet boyınsha alıng’an integraldı 
∫ ko’lem boyınsha 
alıng’an integralına aylandıramız. Na’tiyjede

---

43 
∫
= − ∫
(75) 
an’latpasına iye bolamız. Bul an’latpanın’ ıqtıyarlı 
ko’lemi ushın orınlanıwı kerek. Sonlıqtan
+
= 0
(76) 
ten’lemesin alamız. (74)- ha’m (76)-an’latpalar makroskopiyalıq elektrodinamikadag’ı 
zarıdlardın’ saqlanıw nızamı dep ataladı. (76)-an’latpa bolsa ja’ne u’zliksizlik ten’lemesi dep te 
ataladı. Bul ten’lemeler Maksveldin’ tiykarg’ı ten’lemeleri sistemasına kiredi. 
Eger toqlar statsionar bolsa, yag’nıy waqıttan g’a’rezsiz bolsa, onda (74)- ha’m (76)-an’latpalar 
to’mendegidey an’latpalarg’a aylanadı: 
= 0, 
(77) 
= 0.
(78) 
Biz to’mende tiykarınan statsionar toqlardı u’yrenemiz. 
Om nızamı. Elektr tog’ın payda etiwdin’ en’ baslı usıllarının’ biri deneler ishinde elektr 
maydanın payda etiw ha’m usı maydandı uslap turıw bolıp tabıladı. Ta’jiriybeler ko’pshilik 
denelerde (mısalı metallarda) elektr tog’ının’ tıg’ızlıg’ı 
shamasının’ ken’ intervallarda elektr 
maydanının’ kernewligi 
ge proportsional bolatug’ınlıg’ın ko’rsetedi. Bul elektrodnamikanın’ 
en’ a’hmiyetli (biraq fundamentallıq emes) nızamlarının’ biri bolıp esaplanatug’ın nızamdı Om 
nızamı dep ataymız. Matematikalıq tilde Om nızamı bılayınsha jazıladı (differentsial formada): 
= .
(79) 
Bul an’latpada 
arqalı berilgen zat (o’tkizgish) ushın turaqlı bolg’an proportsionallıq 
koeffitsienti belgilengen. Bul shamanı zattın’ salıstırmalı o’tkizgishligi yamasa elektr