Electr xa'm magnetizm lat

elektr tog’ının’ kvadratına tuwrı proportsional, al ortalıqtın’ elektr o’tkizgishligine keri 
proportsional. Usınday formada Djoul-Lents nızamı ulıwmalıq хarakterge iye, sebebi toqtı 
payda etiwshi ku’shlerdin’ ta’biyatınan g’a’rezli emes. 
Eger 
 ku’shi ta’biyatı boyınsha elektr ku’shi bolıp tabılatug’ın bolsa, onda = ha’m
= ( ) =
. 
(90) 
Joqarıda aytılg’anlarg’a baylanıslı (90)-an’latpag’a qarag’anda (89)-an’latpa ulıwmalıq 
хarakterge iye boladı. 
Galvanikalıq elemente bo’linip shıg’atug’ın energiya. Qandlay da bir galvanikalıq element 
shınjırda toq payda etetug’ın bolsa, onda usı elementtin’ ishinde хimiyalıq reaktsiyalar ju’redi. 
Ko’pshilik galvanikalıq elementlerde tiykarg’ı reaktsiya elementtin’ katodı ornın iyeleytug’ın 
tsink elementinin’ elektrolit penen qosılıw reaktsiyası ju’zege keledi. Sonlıqtan jumıs islewdin’ 
barısında metall tsink jumsaladı, al eritpede reaktsiyanın’ o’nimi bolg’an jan’a zat payda boladı. 
Voltanın’ en’ a’piwayı elementinde reaktsiya mınaday tu’rge iye: 
+
=
+
. 
Ta’jiriybeler qa’legen хimiyalıq reaktsiyanın’ belgili bir energiyanın’ bo’linip shıg’ıwı yamasa 
jutılıwı menen ju’retug’ınlıg’ın ko’rsetedi. Bunnan bılay biz хimiyalıq reaktsiyanı turaqlı sırtqı 
basımda ju’redi dep esaplaymız. Bunday jag’dayda 
=
mug’darındag’ı energiya bo’linip shıg’adı. Keyingi formulada 
arqalı reaktsiyag’a kirisiwshi 
zatlardın’ massası, al 
arqalı хimiyalıq reaktsiyanın’ jıllılıq effekti belgilengen (massanın’ bir 
birligine tiyisli bo’ltinip shıg’atug’ın jıllılıq mug’darı). Eger reaktsiya jıllılıqtın’ bo’linip shıg’ıwı 
menen ju’retug’ın bolsa, onda 
an’ shama, al reaktsiya barısında jıllılıq jutılatug’ın bolsa, onda 

---

50 
teris ma’niske iye. Mısalı joqarıda formulası jazılg’an хimiyalıq reaktsiyada massası 1 g tsink 
ku’kirt kislotası menen ta’sir etiskende 6900 Dj energiya bo’linip shıg’adı. Sonlıqtan 
reaktsiyanın’ tsink boyınsha jıllılıq effekti 
= 6,9 ∙ 10
Dj/kg. 
Galvanikalıq elementlerde bo’linip shıqqan energiya хimiyalıq reaktsiyalardın’ energiyası bolıp 
tabıladı. Reaktsiyanın’ jıllılıq effekti onın’ o’lshemi bolıp tabıladı.