Electr xa'm magnetizm lat

 ma’nisine, dreyflik tezliktin’ ma’nisinin’  shamasına ten’ 
bolıwı statistikalıq jaqtan bir birinen g’a’rezsiz waqıyalar bolıp tabıladı. Sonlıqtan itimallıqlardı 
bir birine ko’beytiw qag’ıydası boyınsha (molekulalıq fizika kursında o’tildi) 
〈 〉 = 〈 〉〈 〉. 
Biraq 
〈 〉 nolge ten’, sonlıqtan (96) dag’ı ekinshi qosılıwshı jog’aladı ha’m formula mına tu’rge 
iye boladı: 
〈( + )
〉 = 〈 
〉 + 〈 
〉 
Bunnan ta’rtiplesken qozg’alıstın’ (dreyflik qozg’alıstın’ yamasa toqtı tasıwshı elektronlardın’ 
ta’rtiplesken qozg’alısının’) saldarınan elektronlardın’ kinetikalıq energiyası 

---

56 
〈∆ 
〉 =
〈 
〉
2
(97) 
shamasına artadı eken (biz joqarıda 
〈 
〉 shamasının’ ju’da’ kishi shama ekenligin ko’rdik, 
sonlıqtan 
〈∆ 
〉 shamasının’ ma’nisi de ju’da’ kishi boladı). 
Om nızamı. Drude toqtı tasıwshı erkin elektron pa’njerenin’ ionı menen soqlıg’ısqanda (97)-
formula menen anıqlang’an kinetikalıq energiyanın’ barlıg’ı da sol iong’a beriledi, al elektron 
o’zinin’ ta’rtiplesken qozg’alısının’ tezligin tolıg’ı menen joytadı dep esapladı. Elektrong’an 
tezleniw beriwshi elektr maydanın turaqlı dep esaplaymız. Bunday jag’dayda maydannın’ 
ta’sirinde elektron bir soqlıg’ısıw aktinen ekinshi soqlıgısıw aktine shekem 
/ tezleniwi 
menen qozg’aladı ha’m soqlıg’ısaman degenshe onın’ tezliginin’ ma’nisi 
=
(98) 
shamasına shekem o’sedi. Bul an’latpada 
arqalı pa’njerenin’ ionı menen birinshi 
soqlıg’ısıwdan ekinshi soqlıg’ısıwg’a shekemgi ortasha waqıt belgilengen. 
Drude elektronlardın’ tezlikler boyınsha tarqalıwın esapqa almadı ha’m barlıq elektronlarg’a 
birdey 
tezligin berdi. Bunday jaqınlasıwda = / (| + | shamasının’ | | shamasına ten’ 
ekenligin eske salamız). 
dın’ bul ma’nisin (98)-formulag’a qoysaq, onda 
=
(99) 
an’latpasın alamız. Qozg’alıwdın’ barısında 
tezligi sızıqlı o’zgeredi. Sonlıqtan bir 
soqlıg’ısıwdan ekinshi soqlıg’ısıwg’a shekem ju’rip o’tken joldın’ shaması joldın’ maksimallıq 
ma’nisinin’ yarımına ten’, yag’nıy 
〈 〉 =
=
. 
Bul an’latpanı (95)-an’latpag’a qoysaq, onda
=
2
formulasına iye bolamız. Toqtın’ tıg’ızlıg’ı elektr maydanının’ kernewligine proportsional bolıp 
shıqtı. Bul Om nızamı bolıp tabıladı. Toqtın’ tıg’ızlıg’ı menen elektr maydanının’ kernewligi 
arasındag’ı proportsionallıq koeffitsienti 
=
2
o’tkizgishlik bolıp tabıladı. 
Eger elektronlar ionlar menen soqlıg’ıspag’anda elektronlardın’ erkin ju’riw jolının’ uzınlıg’ı 
sheksiz u’lken bolg’an bolar edi. Bunday jag’dayda o’tkizgishlik 
nın’ da ma’nisi sheksiz 
u’lken boladı. Solay etip klassikalıq ko’z-qaraslar boyınsha metallardın’ qarsılıg’ı metaldın’ 
kristallıq pa’njeresinin’ tu’yinlerinde jaylasqan ionlar menen soqlıg’ısıwının’ na’tiyjesi eken. Bul 
teoriyanın’ qanday da’rejede durıs yamasa qa’te ekenligi keyinirek anıqlanadı. 

---

57