Electr xa'm magnetizm lat


-§. Vakuumdegi elektr tog’ı


Download 1.56 Mb.
Pdf ko'rish
bet47/109
Sana03.02.2023
Hajmi1.56 Mb.
#1153366
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   109
Bog'liq
ELEKTR HA’M MAGNETIZM

 
10-§. Vakuumdegi elektr tog’ı 
Termoelektronlıq emissiya. Volt-amperlik хarakteristikası. Toyınıw tog’ının’ temperaturag’a 
baylanıslı ekenligi.
Biz joqarıda metallarda o’tkizgishlik elektronlarının’ bar ekenligin, olardın’ jıllılıq 
qozg’alıslarına qatnasatug’ınlıg’ın ko’rdik. Erkin elektronlar a’dettegi jag’daylarda metallardı 
taslap ketpeydi. Bul jag’day metallardın’ betlerine jaqın orınlarda elektronlarg’a ta’sir etetug’ın 
ku’shlerdin’ bar ekenligin ha’m bul ku’shlerdin’ metallardın’ ishine qaray bag’ıtlang’anlıg’ın 
an’latadı. Bul ku’shler elektronlar menen metallardıg’ı on’ ionlar arasındag’ı tartılıstın’ 
saldarınan payda boladı. Usınday ta’sirlesiw metallardın’ betlik qatlamında elektr maydanının’ 
payda bolıwına alıp keledi, al sol maydannın’ potentsialı bolsa sırtqı ken’islikte metaldın’ ishine 
o’tkende bazı bir 
shamasına o’sedi. Usıg’an sa’ykes elektronnın’ potentsial energiyası
shamasına kemeyedi. Basqa so’z benen aytqanda metal menen baylanıspag’an, metaldan sırta 
jaylasqan elektronnın’ energiyası metaldın’ ishindegi o’tkizgishlik elektronının’ energiyasınan 
shama menen 
shamasına u’lken boladı eken. Sonlıqtan metaldan elektrondı sırtqa shıg’arıw 
ushın og’an 
shamasınan u’lkenirek energiya beriwimiz kerek. A’dette o’jire 
temperaturalarında jıllılıq terbelislerinin’ energiyası 
(juwıq tu’rde aldındag’ı koeffitsient 1 ge 
ten’ dep esaplaymız) 
din’ ma’nisinen a’dewir kishi, yag’nıy > . Sonlıqtan bunday 
sharayatlarda metallardag’ı erkin elektronlar metallardı taslap kete almaydı. Biraq sol 
elektronlarg’a ha’r qıylı usıllar menen energiya beriw mu’mkin. Bunday jag’dayda ayırım 


65 
elektronlar ushın metaldı taslap shıg’ıw mu’mkinshiligi payda boladı. Usının’ saldarınan 
elektronlardın’ metallardan shıg’ıw qubılısı orın aladı ha’m onı elektronlıq emissiya dep 
ataymız. 
Elektronlarg’a qanday usıl menen energiyanın’ beriliwine baylanıslı elektronlıq emissiyanın’ 
ha’r qıylı tu’rleri bar. Eger elektronlar energiyanı denenin’ jıllılıq energiyasının’ esabınan 
alatug’ın bolsa, onda biz termoelektronlıq emissiya, al elektron energiyanı denege kelip tu’sken 
jaqtılıq fotonının’ esabınan alatug’ın bolsa, onda fotoemissiya yamasa fotoelektrlik effekt 
haqqında ga’p etemiz. Deneni sırttan basqa elektronlar yamasa ionlar menen bombalag’anda da 
elektronlardın’ metallardı taslap shıg’ıwı mu’mkin. Bunday qubılıstı ekinshi elektronlıq 

Download 1.56 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   109




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling