Electr xa'm magnetizm lat

ekvivalent berilgen zattın’ хimiyalıq ekvivalentine proportsional: 
=
.
(108) 
Bul formuladag’ı proportsionallıq koeffitsienti 
barlıq zatlar ushın birdey ma’niske iye. 
Faradeydin’ eki nızamın da bir formulanın’ ja’rdeminde an’latıw mu’mkin. Biz da’slep 
1/
shamasın F shamasına ten’ dep alayıq ha’m bul shamanı Faradey sanı dep atayıq. O’lshem birligi 
boyınsha Faradey sanı zaryad mug’darına ten’. Usını esapqa alg’an хalda (108)-formuladag’ı 
nın’ ma’nisin (107)-formulag’a qoysaq mına formulag’a iye bolamız: 
=
.
(109) 
Eger 
= bolsa =
ekenligine isenemiz. Usınnan grammlardag’ı massası хimiyalıq 
ekvivalentke ten’ zattın’ mug’darı grammekvivalent (g-ekv) dep ataladı. Basqa so’z benen 
aytqanda elektrolit arqalı Faradey sanına ten’ mug’dardag’ı zaryad o’tkende ha’r bir elektrodta 1 
g-ekv mug’darındag’ı zat bo’linip shıg’adı. 
45-su’wret. 
İonlıq o’tkizgishliktin’ sхeması. 
Eger 
massanı gramm-ekvivalentlerde an’latsaq, onda 
= 96 484,5
− ≈ 96 500 
− .
Elektroliz qubılısı elektrolitlerdegi erigen zatlardın’ on’ ha’m teris zaryadlang’an ionlar tu’rinde 
bolatug’ınlıg’ın ko’rsetedi. Duzlardın’, kislotalardın’, siltilerdin’ molekulaları suwda on’ ha’m 
teris zaryadlang’an ionlarg’a ajıraladı. Bunday qubılıstı molekulalardın’ dissotsiatsiyası dep 
ataydı. Eger eriwde molekulalardın’ dissotsiatsiyası ju’rmeytug’ın bolsa, onda eritpe elektr 

---

69 
tog’ın o’tkizbeydi. Mısalı eger suwda хlorlı natriydı (as duzın yamasa 
) eritsek, onda
molekulalarının’ to’mendegidey ta’rtipte ionlarg’a ajıraladı: 
→
+
. 
Bunday хimiyalıq birikpelerdin’ suw ishinde ionlarg’a ajıralıp ketiwinin’ sebebi natriy ha’m хlor 
ionları arasındag’ı tartılıs ku’shinin’ (
=
formulası menen anıqlanatug’ın Kulon 
ku’shi haqqında ga’p aytılıp atır) suwda 
= 81 ese kemeyiwinde bolıp tabıladı (suw ushın 
salıstırmalı dielektriklik sin’irgishliktin’ 
= 81 ekenligi esapqa alındı). 
Basqa da mısallar keltiremiz. 
ku’kirt kislotası suwda bılayınsha dissotsiatsiyalanadı: 
↔ 2 
+
. 
Elektrolitlerdegi ha’r qıylı zaryadlar elektr maydanının’ ta’sirinde ha’r qıylı bag’ıtlarg’a qaray 
qozg’aladı: on’ zapryadlang’an ionlar katodqa, al teris zaryadlang’an ionlar anodqa qaray 
qozg’aladı (45-su’wrette ko’rsetilgen). Anodqa jetip barg’an teris ion anodqa o’zinin’ teris 
zaryadın beredi, usının’ saldarınan bir yamasa bir neshe (
ionı eki elektron, al 
bolsa bir 
elektron beredi) elektronın berip, bul elektronlar sırtqı shınjır arqalı o’tedi. Al ionnın’ o’zi anodta 
bo’linip shıg’atug’ın neytral atomg’a yamasa molekulag’a aylanadı. On’ ion katodtan bir yamasa 
bir neshe elektron alıp neytrallanadı ha’m katodta bo’linip shıg’adı. 
Anodta bo’linip shıg’atug’ın teris zaryadlı ionlardı Faradey anionlar, al katodta bo’linip 
shıg’atug’ın on’ zaryadlang’an ionlardı kationlar dep atadı. Mısalı 
eritpesinin’ 
elektrolizinde katodta kaliy 
, anodta bo’linip shag’adı. Demek
ionları anionlar, al 
ionları kationlar bolıp tabıladı.