Electr xa'm magnetizm lat

elektroхimiyalıq potentsial dep ataymız) tsinktin’ eritpege o’tiwi toqtaydı. Elektroхimiyalıq 
potentsialdın’ ma’nisi metaldın’, eritpenin’, eritpedegi metaldın’ kontsentratsiyasınan 
qa’siyetinen g’a’rezli. Eger eritpede ionlardın’ u’lken kontsentratsiyası orın alsa, onda keri 
protsesstin’ ju’riwi (on’ ionlar metaldın’ betine barıp otıradı ha’m sonın’ na’tiyjesinde metal on’ 
zaryad penen zaryadlanadı) mu’mkin. Solay etip metallardın’, suyıqlıqlardın’ ha’m eritpedegi 
ionlardın’ kontsentratsiyasının’ ha’r qıylı kombinatsiyalarında eritpelerde ha’r qıylı 
elektroхimiyalıq potentsiallardın’ payda bolıwı mu’mkin. 
6
Rus tilindegi fizika iliminde ken’nen qollanılatug’ın «storonnie» so’zin qaraqalpaq tiline awdarıwda usı 
waqıtlarga shekem birden-bir sheshimge kelingen joq. Sonlıqtan bul lektsiyalar tekstlerinde «storonnie» so’zinin’ 
ornına «ta’replik» so’zi qollanılg’an.

---

71 
47-su’wret. 
Volta elementi. 
Eger ha’r qıylı bolg’an eki metall eritpege tu’sirilgen bolsa, onda olar arasında olardın’ 
elektroхimiyalıq potentsiallarının’ ayırmasına ten’ bolg’an potentsiallar ayırması payda boladı. 
Eki metall tu’sirilgen eritpe galvanikalıq element, al sol metallar arasındag’ı potentsiallar 
ayırması elementtin’ elektr qozg’awshı ku’shi dep ataladı. 
Volta elementi. Bunday element ku’kirt kislotasına tu’sirilgen mıs ha’m tsink plastinkalarınan 
turadı (47-su’wret). TSink penen mıstın’ elektroхimiyalıq potentsialları sa’ykes -0,5 V ha’m 
+0,6 V ekenligin esapqa alsaq, onda Volta elementinin’ elektr qozg’awshı ku’shi 
[0,6 −
(−0,5)] = 1,1 . 
Akkumulyatorlar. Akkumulyatorlar galvanikalıq elementler bolıp tabıladı, Akkumulyatordın’ 
jumıs islewinin’ barısında usı akkumulyatordın’ toq deregi sıpatında sarıplanatug’ın zatları sırtqı 
turaqlı toq deregi ta’repinen akkumulyator arqalı toq o’tkende qaytadan jıynaladı (orınlarına 
keledi). 
Akkumulyatordın’ en’ ko’p paydalanılatug’ın tu’ri qorg’asın akkumulyator bolıp tabıladı. 
Bunday akkumulyatorda 
birikpesinin’ pastası sin’dirilgen eki qorg’asın plastinka 
(ko’pshilik jag’daylarda qorg’asınnan islengen tor) 30 protsentlik ku’kirt kislotasına batırılg’an 
boladı (tıg’ızlıg’ı 1,2 g/sm
3
). Usının’ saldarınan 
+
=
+
reaktsiyası 
ju’redi ha’m plastinkalarda qıyın penen eriytug’ın ku’kirt kıshqıl qorg’asın 
duzı ha’m 
onın’ toyıng’an eritpesi payda boladı. Akkumulyatordın’ jumıs islewi ushın onı zaryadlaw kerek. 
Bunın’ ushın akkumulyator arqalı turaqlı toq o’tkeriledi. Zaryadlaw (zaryadlanıw protsessi) 
protsessi: 
ionları katodqa qaray qozg’alıp katodta neytrallanadı ha’m 
+ 2 = +
reaktsiyası ju’redi. 
ionları anodqa jetip barıp neytrallanadı ha’m da’slep 
+
=
(
)
, al bunnan keyin qaytımlı bolg’an 
(
)
+ 2 
D 2
+ 2 
. 
Zaryadlawdın’ barısında ku’kirt kislotasının’ kontsentratsiyası joqarılaydı. Solay etip 
zaryadlang’an akkumulyator mınalardan turadı: