Electr xa'm magnetizm lat

qızdırıw, ultrafiolet, rentgen, gamma nurları menen nurlandırıw ha’m basqalar). Biz 
to’mende elektr maydanının’ kernewligi u’lken bolg’anda maydannın’ ta’sirinde de 
ionizatsiyanın’ orın alatug’ınlıg’ın ko’remiz. Gazlerdegi elektr tog’ı ionlar menen 
elektronlardın’ ta’riplesken kozg’alısı bolıp tabıladı. 
Elektrondı atomnan ayırıp alıw (bul qubılıstı atomlın’ ionizatsiyası dep ataymız) bazı bir 
energiyanın’ jumsalıwın talap etedi. Bunday energiyanı ionizatsiya energiyası (atomdı iong’a 

---

73 
aylandırıw energiyası) dep ataymız. İonizatsiya energiyasının’ ma’nisi atomnın’ qurılısınan 
g’a’rezli. Sonlıqtan ol ha’r qanday atom ushın ha’r qıylı. 
Atomlardı ionlarg’an aylandırıwshı du’zilisti ionizator dep atayıq. İonizatordın’ ta’siri 
jog’algannan keyin gazdegi ionlardın’ sanı waqıttın’ o’tiwi menen kishireyedi ha’m aqır-
ayag’ında ionlar pu’tkilley jog’aladı. İonlardın’ jogalıwının’ sebebi ionlar menen elektronlardın’ 
jıllılıq qozg’alıslarına qatnasıwında, usının’ saldarınan olar bir biri menen soqlıg’ısadı. On’ 
zaryadlang’an ion menen elektron soqlıg’ısqanda bir biri menen qaytadan qosıladı ha’m neytral 
atom payda boladı. On’ zaryadlang’an ion menen teris zaryadlang’an ion soqlıg’ısqanda teris 
zaryadlang’an ion o’zinin’ artıq elektronın on’ zaryadlang’an iong’a berip, eki ion da neytral 
atomg’a aylanadı. İonlardın’ o’z-ara neytrallanıwın ionlardın’ rekombinatsiyası dep ataydı. 
On’ ion menen elektronnın’ yamasa eki ionnın’ rekombinatsiyasında ionizatsiya ushın 
jumsalg’an energiyag’a ten’ energiya, ko’pshilik jag’dayda bunday energiya jaqtılıq tu’rinde 
bo’linip shıg’adı. Sonlıqtan ionlardın’ rekombinatsiyası a’dette jaqtılıq shıg’arıw (orısshası 
sveshenie) menen birge ju’redi. Eger on’ ha’m teris zaryadlang’an ionlardın’ kontsentratsiyası 
ju’da’ u’lken bolsa, onda ha’r bir sekundta bolıp o’tken rekombinatsiya aktlerinin’ sanı da ko’p 
ha’m usıg’an sa’ykes rekombinatsiyanın’ jaqtılıq shıg’arıwı da ju’da’ ku’shli boladı. 
Rekombinatsiyanın’ saldarınan jaqtılıqtın’ nurlanıwı Gaz razryadının’ ko’p sanlı formalarındag’ı 
jaqtılıqtın’ nurlanıwının’ sebebi bolıp tabıladı.