«Электр энергетикаси» кафедраси касбий таълим (ЭЭ) йўналиши талабалари учун «этт» фанидан якуний назорати

«Elektr energetikasi» kafedrasi EE yo‘nalishi talabalari uchun
«ETT» fanidan yakuniy nazorati
Nazariy savollar

1. 
   Iste’molchilarning toifalari. (Energiya tizimi, elektrostansiya, liniya, podstansiyalar, iste’molchilar, elektr tarmoqlari, elektr tizimi, nominal kuchlanishlar, 1000 V gacha o‘zgaruvchan va o‘zgarmas tokli tarmoqlar, ta’minlovchi, taqsimlangan, ochiq va ochiq tarmoqlar, ulanish sxemalari, iste’molchilarning toifalari)
   
2. 
   Ikki cho‘lg‘amli transformatorlarni almashtirish sxemalari va parametrlari. (almashtirish sxemalari, bo‘ylama qismi, ko‘ndalang qismi, parametrlari, aktiv, reaktiv qarshilik, katalok ma’lumotlari, isroflar)
   
3. 
   Energiya va elektr tizimi. (Energiya tizimi, elektrostansiya, liniya, podstansiyalar, iste’molchilar, elektr tarmoqlari, elektr tizimi, nominal kuchlanishlar, 1000 V gacha o‘zgaruvchan va o‘zgarmas tokli tarmoqlar, ta’minlovchi, taqsimlangan, ochiq va ochiq tarmoqlar, ulanish sxemalari, iste’molchilarning toifalari)
   
4. 
   Elektr uzatish liniyalari almashtirish sxemalari va parametrlari. (almashtirish sxemalari, P, T shaklli, bo‘ylama qismi, ko‘ndalang qismi, parametrlari, aktiv, reaktiv qarshilik, o‘tkazuvchanlik)
   
5. 
   Elektr tarmoqlarining nominal kuchlanishlari. (Energiya tizimi, elektrostansiya, liniya, podstansiyalar, iste’molchilar, elektr tarmoqlari, elektr tizimi, nominal kuchlanishlar, 1000 V gacha o‘zgaruvchan va o‘zgarmas tokli tarmoqlar, ta’minlovchi, taqsimlangan, ochiq va ochiq tarmoqlar, ulanish sxemalari, iste’molchilarning toifalari)
   
6. 
   Ochiq elektr tarmoqlari rejimlarini hisoblash. (Tok, chastota og‘ishi, tebranishi, generator, RPN, PBV, regulyatorlar, ARV, transformatsiyalash)
   
7. 
   Havo liniyalarining klassifikatsiyalari. (Havo liniyalari, havo liniyalari elementlari, mis, aluminiy, po‘lat simlar, simlarni shartli belgilanishlari, ochiq simlar, tayanchlarning turlari, materiallari va vazifalari, izolyatorlar, kabel liniyalari tuzilishi va izolyatsiyasi)
   
8. 
   Havo liniyalarining simlari va troslari. Havo liniyalari tayanchlarining asosiy tiplari. (Havo liniyalari, havo liniyalari elementlari, mis, aluminiy, po‘lat simlar, simlarni shartli belgilanishlari, ochiq simlar, tayanchlarning turlari, materiallari va vazifalari, izolyatorlar, kabel liniyalari tuzilishi va izolyatsiyasi)
   
9. 
   Liniyalardagi quvvat va energiya isroflari. (Elektr tarmoqlari, aktiv va reaktiv quvvat isroflari, energiya isroflari, yuklamalar grafigi, maksimal yuklamalar vaqti, maksimal yuklamalarda isroflar vaqti, elektr energiya isrofini kamaytirish tadbirlari, quvvat koeffitsient, kompensatsiya qurilmalari)
   
10. 
    Kuch transformatorlaridagi quvvat va energiya isroflari.(Elektr tarmoqlari, aktiv va reaktiv quvvat isroflari, energiya isroflari, yuklamalar grafigi, maksimal yuklamalar vaqti, maksimal yuklamalarda isroflar vaqti, elektr energiya isrofini kamaytirish tadbirlari, quvvat koeffitsient, kompensatsiya qurilmalari)
    
11. 
    Ochiq tarmoqlarida quvvat oqimlarini aniqlash. (ochiq tarmoq, sxemasi, hisob sxemasi, quvvat oqimi, taqsimoti, aktiv quvvat, reaktiv quvvat, iqtisodiy tok zichligi, o‘tkazgich kesimi, normal, avariyadan so‘nggi rejimlar, kuchlanish yo‘qolishi)
    
12. 
    Elektr tarmoqlarida energiya isroflarini kamaytirish tadbirlari. (Elektr tarmoqlari, aktiv va reaktiv quvvat isroflari, energiya isroflari, yuklamalar grafigi, maksimal yuklamalar vaqti, maksimal yuklamalarda isroflar vaqti, elektr energiya isrofini kamaytirish tadbirlari, quvvat koeffitsient, kompensatsiya qurilmalari)
    
13. 
    Ochiq elektr tarmog‘i sxemasini keltirish. (ochiq tarmoq, sxemasi, hisob sxemasi, quvvat oqimi, taqsimoti, aktiv quvvat, reaktiv quvvat, iqtisodiy tok zichligi, o‘tkazgich kesimi, normal, avariyadan so‘nggi rejimlar, kuchlanish yo‘qolishi)
    
14. 
    Uch chulg‘amli transformatorlarning parametrlari va almashtirish sxemalari (qarshilik, quvvat, isrof, salt ishlash toki, to‘la quvvat, elektrik bog‘lanish, magnitli bog‘lanish)
    
15. 
    Ochiq ta’minlovchi elektr tarmoqlarini hisoblash quvvat oqimlarini aniqlash. (Ochiq ta’minlovchi elektr tarmoqlari, tuman podstansiyalari, quvvatlar taqsimoti, iqtisodiy tok zichligi, almashtirish sxemalari, quvvat isroflari, quvvat oqimlari, kompensatsiya qurilmalari, o‘tkazgich, tarmoqni hisob sxemasi, kuchlanish yo‘qolishi, kuchlanishni rostlash qurilmasi)
    
16. 
    Ochiq ta’minlovchi elektr tarmoqlarini hisoblash ketma–ketligi.(Ochiq ta’minlovchi elektr tarmoqlari, tuman podstansiyalari, quvvatlar taqsimoti, iqtisodiy tok zichligi, almashtirish sxemalari, quvvat isroflari, quvvat oqimlari, kompensatsiya qurilmalari, o‘tkazgich, tarmoqni hisob sxemasi, kuchlanish yo‘qolishi, kuchlanishni rostlash qurilmasi)
    
17. 
    Elektr tarmoqlarining nominal kuchlanishlari.(Energiya tizimi, elektrostansiya, liniya, podstansiyalar, iste’molchilar, elektr tarmoqlari, elektr tizimi, nominal kuchlanishlar, 1000 V gacha o‘zgaruvchan va o‘zgarmas tokli tarmoqlar, ta’minlovchi)
    
18. 
    Elektr uzatish liniyalarida quvvat va energiya isroflarini aniqlash ifodalarini va isroflarni kamaytirish chora tadbirlarini bayon qiling. (tarmoq sxemasi, yuklama quvvati, liniya boshlanishi va oxiridagi kuchlanishlar, isroflar, sig‘im quvvati)
    
19. 
    Ochiq elektr tarmoqlarida quvvat oqimlarini aniqlash. O‘tkazgich kesim yuzasini aniqlash. (Ochiq tarmoq, sxemasi, hisob sxemasi, quvvat oqimi, taqsimoti, aktiv quvvat, reaktiv quvvat, iqtisodiy tok zichligi, o‘tkazgich kesimi, normal, avariyadan so‘nggi rejimlar, kuchlanish yo‘qolishi)
    
20. 
    Uch cho‘lg‘amli transformator va avtotransformatorlarning almashtirish sxemalari, parametrlari va katalog ma’lumotlarii bayon qiling. (almashtirish sxemalari, bo‘ylama qismi, ko‘ndalang qismi, parametrlari, aktiv, reaktiv qarshilik, katalok ma’lumotlari, isroflar)
    
21. 
    Ochiq elektr tarmoqlari rejimlarini xisoblash. (Tok, chastota, kuchlanish og‘ishi, tebranishi, sinusoidallik, nosinusoidallik, simmetriya, nosimmetriya, kuchlanish rejimi, kuchlanishni rostlash)
    
22. 
    Ochiq tarmoqlar sxemalari. (Sodda ochiq tarmoqlar, doimiy tok liniyalari, ikki manbali tarmoq, quvvat oqimlarini aniqlash, taqsimoti, 3 fazali tok liniyalari, manba kuchlanishi, ochiq tarmoqlarni hisobalash formulalari).
    

Masalalar

1. Kesim yuzasi 25 mm² bo‘lgan mis tomirli kabeldan qurilgan 6 kV nominal kuchlanishli 4 km uzunlikdagi elektr uzatish liniyasining almashtirish sxemasini, tarmoq holatini hisoblash maqsadida quring va hisob parametrlarini toping.
Masalani yechishda mis tomirning nominal kesim yuzasini 1 mm² ga keltirilgan solishtirma aktiv karshiligi ρ=18,8 om.mm²/km qabul qilinsin.
2. Kesim yuzasi 50 mm² bo‘lgan aluminiy tomirli kabeldan qurilgan 10 kV nominal kuchlanishli 6 km uzunlikdagi elektr uzatish liniyasining Almashtirish sxemasini, tarmoq holatini hisoblash maqsadida quring va hisob parametrlarini toping.
Masalani yechishda aluminiy tomirning nominal kesim yuzasini 1 mm² ga keltirilgan solishtirma aktiv qarshiligi ρ=31,5 om.mm²/km qabul qilinsin.
3. Quyidagi katalog parametrlariga ega bo‘lgan TM–400/10 tipdagi ikki cho‘lg‘amli transformatorning almashtirish sxemasini, tarmoq holatini hisoblash maqsadida quring va hisob parametrlarini toping:
S_nom=400 kVA, U_yuk=10 kV, U_qk=0,4 kV, u_q=4,5%, P_q=5,7 kVt, P_s=1 kVt, I_s=2,5%.
4. Quyidagi katalog parametrlariga ega bo‘lgan TDN–16000/35 tipdagi ikki cho‘lg‘amli transformatorning almashtirish sxemasini, tarmoq holatini hisoblash maqsadida quring va hisob parametrlarini toping:
S_nom=16000 kVA, U_yuk=36,75 kV, U_qk=10,5 kV, u_q=8%, P_q=90 kVt, Ps=21 kVt, I_s=0,75%.
5. Quyidagi katalog parametrlariga ega bo‘lgan TDS–400000/500 tipdagi ikki cho‘lg‘amli transformatorning almashtirish sxemasini, tarmoq holatini hisoblash maqsadida, quring va hisob parametrlarini toping: S_nom=400 MVA, U_yun=525 kV, U_kn=20 kV, u_k=12,5%, P_k=940 kVt, P_s=370 kVt, I_s=0,35%.
6. Podstansiyada quyidagi katalog parametrlariga ega bo‘lgan ATDSTN–320000/500/220 tipdagi ikkita uch cho‘lg‘amli avtotransformatorlar parallel holda ishlamoqda. Ularning ekvivalent almashtirish sxemasini, tarmoq holatini hisoblash maqsadida quring va hisob parametrlarini toping: S_nom=320 MVA, U_yun=500 kV, U_un=230 kV, U_kn=10,5 kV, u_kYu–U=10,5%, u_kYu–K=27,5%,, u_kU–K=17%, P_k=550 kVt, P_s=220 kVt, I_s=0,45%. Cho‘lg‘amlarning nominal quvvatlari o‘rtasidagi nisbatlar: 100%/100%/37,5%.
7. 110 kV kuchlanishli uzunligi 130 km bo‘lgan liniya orqali elektr stansiyasining yuqori kuchlanishli shinasidan energetika tizimiga Ŝ:=50-j30 MVA quvvat 120 kV li ishchi kuchlanishida uzatilmoqda. Liniyani energetika tizimiga ulanish nuqtasida kuchlanish 108 kVga teng bo‘lganda U₂ kuchlanishni va liniya oxirida transformatorni transformatsiya koeffitsientini aniqlang. Liniya temir-beton tayanchlarda AS-240 simdan tayyorlangan bo‘lib, faza simlari orasidagi masofa 4,5 m. AS-240 sim uchun ma’lumotlar r_o=0,132 Om/km; x_o=0,39 Om/km; d=21,6 mm; b_o=2,84·10^-6 Sm/km
8. 220 kV kuchlanishli 160 km uzunlikdagi liniya orqali elektr stansiya shinasidan energetika tizimining asosiy tarmog‘iga quvvat uzatilmoqda. Liniya temir-beton tayanchlarda, faza simlari orasidagi masofa D=7 m da gorizontal joylashgan AS-300 simdan tayyorlangan tizimga ulash nuqtasidagi kuchlanish U₂=209 kV bo‘lganda liniya boshidagi kuchlanishni toping. AS-300 sim uchun ma’lumot r_o=0,107 Om/km; d=24,2 mm; h_o=0,425 Om/km; b_o=2,67·10^-6 Sm/km.
9. Sxemasi quyidagi rasmda keltirilgan bir jinsli konturlardan tashkil topgan murakkab yopiq elektr tarmoqda quvvatlar oqimining taqsimlanishini tarmoqdagi isrofni hisobga olmasdan aniqlang. Balanslovchi tugundan tashqari bircha tugunlardagi to‘la quvvatlar va liniyalarning uzunliklari sxemada keltirilgan.

10. S₂=16+j11 mVA quvvat elektr stansiya shinasidan 110 kV li bir tizimli 65 km uzunlikdagi liniya orqali ta’minlanadi. Liniyaning almashtiruv sxemasi rasmda ko‘rsatilgan, uning parametrlari r₁₂=24,48 Om; x₁₂=34,72 Om; b₁₂=208,8*10^-6 Sm. Elektr stansiya shinasidagi kuchlanish 116 kV. Elektr stansiyasi ishlab chiqarayotgan quvvat S₁ va liniya oxiridagi kuchlanish U₂ ni toping.