- Коллоид бөлекшелер белгили зарядқа ийе болғанлығы ушын коллоид еритпеге сырттан (тысқарыдан) электр тоги берилген бөлекшелер бирер электрод тәрепке қарап ҳәрекет қылады; терис бөлекше оң зарядқа, оң бөлекше терис электрод тәрепке барады. Коллоид бөлекшелердиң сыртқы электр майдан тәсиринде ҳәрекетлениў қубылысы электрофорез ямаса катофорез делинеди.
- Бул қубылысты 1807-жылы Москва университетиниң профессоры Рейсс биринши болып ашқан. Рейсс бир бөлек ылайға еки найды (А ҳәм В найларды) орнатып, бул найларға тазалап жуўылған қум салды ҳәм еки найға да бирдей бийикликте суў қуйды (33-сүўрет).
Электрофорез қубылысы ушын қурылма Кейин бул суўға сол ўақытта электрдиң бирден-бир көзи болған Вольт бағанасы электродларды батырды. Ток жиберилгеннен бираз ўақыт өткен соң оң электрод батырылған найдағы суў ылайланды; ылай бөлекшелери әсте ақырын көтерилип, суўда суспензия пайда ете баслады. Бирақ соның менен бир ўақытта усы найдағы суў азая баслады, терис электрод батырылған найда суў көтериле баслады. Рейсс усы тәжирийбеси менен ылай бөлекшелери терис зарядлы екенлигин дәлилледи. - Кейин бул суўға сол ўақытта электрдиң бирден-бир көзи болған Вольт бағанасы электродларды батырды. Ток жиберилгеннен бираз ўақыт өткен соң оң электрод батырылған найдағы суў ылайланды; ылай бөлекшелери әсте ақырын көтерилип, суўда суспензия пайда ете баслады. Бирақ соның менен бир ўақытта усы найдағы суў азая баслады, терис электрод батырылған найда суў көтериле баслады. Рейсс усы тәжирийбеси менен ылай бөлекшелери терис зарядлы екенлигин дәлилледи.
- Усы жол менен жол менен электрофорез усылында коллоид бөлекшелердиң зарядларын анықлаў мүмкин болды.
Рейсс тәжирийбесинде биз еки қубылысты көремиз: булардан биреўи ылай бөлекшелериниң оң электрод тәрепке ҳәрекети болса, екиншиси суйықлықтың терис электрод тәрепке ҳәрекетлериўи болады. Суйықлықтың электр майданында геўек дене (диафрагма) арқалы электрод тәрепке ҳәрекетлериўи электроосмос делинеди. - Рейсс тәжирийбесинде биз еки қубылысты көремиз: булардан биреўи ылай бөлекшелериниң оң электрод тәрепке ҳәрекети болса, екиншиси суйықлықтың терис электрод тәрепке ҳәрекетлериўи болады. Суйықлықтың электр майданында геўек дене (диафрагма) арқалы электрод тәрепке ҳәрекетлериўи электроосмос делинеди.
- Электроосмос бағытына қарап, суйықлық заряды белгисин анықлаў мүмкин.
- Рус алымлары И. Жуков ҳәм Б. Никольский электроосмос қубылысынан пайдаланып суўды тазалаў усылын тапқан.
- Электрофорездиң сызықлы тезлиги:
- бул жерде -диэлектрик констанатасы, ямаса =8,854·10-12 ямаса =8,854·10-12кл2м-1жоуль-1 болып, диэлектрик константаның вакуумдағы мәнисин СИ системасында көрсетеди; СГС системасында ның мәниси бирге тең. жабысқақлық.
- Бул теңлеме Гельмгольц-Смолуховский теңлемеси деп аталады.
Do'stlaringiz bilan baham: |
