Elektrolitlar (elektro va yun eruvchan, parchalanuvchan) elektr tokini oʻtkazuvchi ionlarning maʼlum konsentratsiyasi qatnashadigan kimyoviy moddalar yoxud sistema

elektrolitlar deyiladi.
Eritmasi yoki suyuqlanmasi elektr tokini o‘tkazmaydigan moddalar noelektrolitlar deyiladi.
Asos, kislota va tuzlarni elektrolitlarga misol bo‘ladi. Elektrolitlarning elektr o‘tkazuvchanligi ularning molekulalarini musbat va manfiy zaryadlangan ionlarga ajralishiga bog‘liq.
Shved olimi S. Arrenius elektrolitlarning xossalarini o‘rganib (1887 yil) quyidagi xulosalarga keldi:
Elektrolitlar suvdagi eritmalarida yoki suyuqlanmalarida musbat va manfiy ionlarga dissotsillanadi.
Bu jarayon suvda erigan moddaning kristall panjara tugunlaridagi ionlar yoki kuchli qutblangan kovalent bog`lanishli molekulalarning suvning qutbli molekulalari parchalanishi bilan tushuniladi. Qattiq molekulalari suyultirilganda esa bu jarayon fizik ta`sir – issiqlik energiya vositasida sodir bo`ladi . Musbat zaryadlangan ionlar kationlar , manfiy zaryadlangan ionlar anionlar deyiladi. Ionlarning uzluksiz harakati elektr tokini o`tkazishiga sabab bo`ladi. Elektrolit ionlarga ajralganda bitta molekuladan ikki va undan ortiq ion hosil bo`lishi natijasida eritmadagi zarrachalarning umumiy soni ortadi. Elektrolitlarning eritmalardagi ionlar suv molekulalari bilan kimyoviy qo`shilishi ya`ni gidratlanish sababli ko`pchilik elektrolitlar suvdagi eritmalaridan kristallagidratlar holida ajralib chiqadi.
Kuchli va kuchsiz elektrolitlar . Molekulalari hatto suyultirilgan eritmalarda ham oz darajada dissotsiyalanadigan elektrolitlar kuchsiz elektrolitlar deyiladi. Ularga ba’zi kislotalar ( masalan sirka . sianid ,. Karbonat kislotalar ) ba`zi asoslar ( masalan ammoniy gidroksid , organik asoslar va hk) va ba`zi tuzlar kiradi. Kuchsiz elektrolit eritmalarining solishtirma elektr o‘tkazuvchanligi eritmadagi ionlar soniga bog‘liq; kuchsiz elektrolitlarning dissotsilanish jarayoni uchun massalar ta’siri qonunini qo‘llash mumkin. Arrenius nazariyasi ham kuchsiz elektrolitlarning eritmalarigagina tatbiq etiladi.
Har xil konsentratsiyadagi eritmalarda ham sezilarli darajada yaxshi dissotsilanadigan birikmalar kuchli elektrolitlar deb ataladi. Ularning dissotsillanish darajalari 100 foizga yaqinlashishi mumkin. Kuchli elektrolitlarga deyarli barcha tuzlar, kuchli kislota va kuchli asoslar kiradi. Kuchli elektrolitlarning eritmalaridagi ionlar miqdori ko‘p bo‘lganligi sababli ular orasidagi ionlararo tortishuv kuchlari ham sezilarli bo‘ladi.

Xulosa

Xulosa qilib aytganda elektrolitlar elektr tokini o`tkazadigan musbat va manfiy zaryadlangan zarrachalarga aytiladi . Elektrolitlar ikkiga bo`linadi : kuchli elektrolitlar va kuchsiz elektrolitlar . Eritmada 1 ta molekulani dissotsiatsiyalaydigan ionlar soniga qarab Elektrolitlar binar (2 ta ion), ternar, kvarternar ,simmetrik va assimmetrik xillarga boʻlinadi. Elektrolitlar fan va texnikada keng qoʻllanadi. Tirik organizmlarning barcha suyuq sistemalarida Elektrolitlar boʻladi. Elektrolitlar koʻpgina kimyoviy sintezlar va elektrokimyoviy ishlab chiqarish jarayonlarida muhim ahamiyatga ega. Elektrolit eritmalar deb suyuqlanmasi yoki suvdagi eritmasi elektr to'kini o'tkazsa elektrolitlar hisoblanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   A. Abdullayevich Yusupxodjayev , Qahramon Ochildiyev , Shohruh Toshpo`latovich Xojiyev “Gidrometallurgiya jarayonlari nazariyasi ” darslik Toshkent – 2022
   
2. 
   Metallurgiya asoslari . Maruzalar matni
   
3. 
   Shokhrukh Toshpo`latovich Khojiev “Gidrometallurgiya jarayonlari nazariyasi ” Maruzalar matni. Toshkent – 2020
   
4. 
   A.A . Yusufxo`jayev , S.R. Xudoyov “ Metallurgiya nazariyasi asoslari ” Toshkent – 2007