Электрон хукумат ва далват бошқарувни рақамлаштириш

№	Модуль номи: “Электрон хукумат ва далват бошқарувни рақамлаштириш” модулидан казуслар	Тайёрлаган проф-ўқитувчилар Ф.И.Ш.
1.	Bloger yozmoqda: 2013-yilda birinchi farzandim uchun tug‘ilganlik haqidagi guvohnoma oldim. FHDYo bo'limida ular ikkilanmasdan tovlamachilik qilib, 50 dollar pora olishgan. Ular buni 1 kun davomida qilishdi, hujjatni qalam bilan qo'lda to'ldirishdi. Navbat juda katta edi. Bu safar, tug'ilgandan keyingi kun, men bola uchun noyob kod bilan SMS oldim (nima?). Ushbu kod bilan men ro'yxatga olish idorasiga keldim, u erda ular uni tizimga kiritishdi, ismni kiritdilar va darhol blankda sertifikatni chop etishdi. Hammasi 15 daqiqa davom etdi va narxi nol so'm edi. Bepul. Mening bank kartam darhol tizimda ko'rindi, u darhol avtomatik ravishda 597 mingni oldi - davlat sovg'asi (men bu haqda umuman bilmasdim). Va keyin bolaning ma'lum bir bolalar bog'chasiga tayinlanganligi haqida SMS keldi. Bu kiberpank! 1. Yuqoridagi xizmatlarni ko'rsatish uchun qanday ma'lumotlar bazalaridan foydalaniladi? 2. Yuqoridagi xizmatlarni ko'rsatish uchun qanday AKT (axborot tizimlari majmualari) qo'llaniladi? 3. Ushbu xizmatlar elektron hukumat rivojlanishining qaysi darajasiga (pog’onasiga) mos keladi? 4. Bola tug'ilganda yana qanday davlat xizmatlari qo'shilishi mumkin?	Sh.Rakhmatullaeva
2.	O‘zbekiston Respublikasi “O‘zarxiv” agentligi tomonidan davlat muassasalari arxivlari bo‘yicha huquqiy hujjat tayyorlandi. Hujjat vazirlik va idoralar bilan kelishish uchun project.gov.uz portaliga joylashtirildi, so‘ngra https://regulation.gov.uz portalida jamoatchilik muhokamasiga qo‘yildi. Agentlik rahbariyati barcha taklif va o‘zgartirishlarni inobatga olgan holda hujjat tayyorlab, davlat rahbari imzosiga taqdim etdi. 1. Yuqoridagi jarayon uchun qanday ATM (axborot tizimlari majmualari) ishlatiladi? 2. Yuqoridagi harakatlar elektron hukumatning qanday elementlariga ega? 3. project.gov.uz portal qanday portal to’liq izohlang? 4. regulation.gov.uz portal qanday portal to’liq izohlang?	Sh.Rakhmatullaeva
3.	Prezidentning 2021-yil mart oyida “Davlat xizmatlaridan foydalanishda aholi va tadbirkorlik subyektlari uchun yanada qulay shart-sharoitlar yaratish, ushbu yo‘nalishdagi byurokratik to‘siqlarni qisqartirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi UP-6191-son qarori qabul qilindi (https://lex.uz/ru/ docs/5339625). 2021-yil 1-iyuldan boshlab soliq organlarida jismoniy shaxsning shaxsiy identifikatsiya raqamidan foydalangan holda soliq to‘lovchilarning hisobini yuritishga o‘tish bo‘yicha juda muhim nuqta bor edi. Shu bilan birga, soliq to‘lovchining identifikatsiya raqamini berish va fuqarolarni pensiya jamg‘arish tizimida hisobga qo‘yish bo‘yicha davlat xizmatlarini ko‘rsatish bekor qilinadi. Ya'ni, aslida, 2021 yil 1 iyuldan boshlab oddiy odamlar uchun TIN mavjud emas va uning rolini jismoniy shaxsning shaxsiy identifikatsiya raqami o'ynaydi. Ishonchim komilki, ko'pchilik banklar va boshqa ko'plab tashkilotlar ushbu PIN FL orqali yagona va oxirigacha identifikatsiya qilish imkoniyatiga ega bo'lganda, buning afzalliklarini allaqachon qadrlagan. 1.Yuqoridagi jarayon uchun qanday MDH (axborot tizimlari majmualari) ishlatiladi? 2.Yuqoridagi harakatlar elektron hukumatning qanday elementlariga ega? 3.Yuqoridagi xizmatlarni ko'rsatish uchun qanday ma'lumotlar bazalaridan foydalaniladi? 4.Ushbu xizmatlar elektron hukumat rivojlanishining qaysi darajasiga mos keladi?	Sh.Rakhmatullaeva
4.	Afrika davlatlarining birida Elektron hukumat rivojlantirish maqsadida cora-tadbirlar dasturini ishlab chiqildi. Unda mamlakat uchun qanday texnologik asbob-uskunalarni sotib olis kerakligi, Internetga kirish uchun optik tolali kabellarni qayerdan yotqizish, ma'lumotlar markazlari uchun qaysi serverlarni sotib olish kerakligini, mobil aloqa narxlarini pasaytirish va boshqa vazifalar qayd etildi. Shubhasiz, Elektron hukumatni yaratish uchun axborot-kommunikatsiya texnologiyalari zarur. Ammo ular ijobiy natijaning atigi 20% ni tashkil qiladi. 1. Qolgan 80% ni nima tashkil qiladi deb o'ylaysiz? Fikringizni asoslab bering. 2. Mamlakatning “Elektron hukumat” reytingi qanday aniqlanishini aytib bering? 3. Telekommunikatsiya infratuzilmasini rivojlanish indeksi qanday tarkibiy qismlardan iborat? 4. Elektron hukumatni rivojlantirish indeksini aniqlash uchun foydalaniladigan yana qanday 2 ta indeks mavjud?	Sh.Rakhmatullaeva
5.	Vazirlar Mahkamasining 25.08.2003 yildagi qarorida. 365-sonli “Nikohga kiruvchi shaxslarni tibbiy ko‘rikdan o‘tkazish to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash to‘g‘risida”gi qarori, Tibbiy ko‘rikdan o‘tkazish to‘g‘risidagi nizom berilgan. U bir qator tibbiy ko'rik va tahlillarni tasdiqladi. Nikohga kirgan shaxslar ruhiy, narkologik, venerik og'riqlar, sil va OIV/OITS bo'yicha tibbiy ko'rikdan o'tkaziladi. Nikohga kiruvchi shaxslarni tibbiy ko‘rikdan o‘tkazish FHDYo organi tomonidan berilgan yo‘nalish bo‘yicha ix uy-joy joylashgan joyidagi psixiatrlar, narkologlar, dermatologlar va venerologlar, ftiziatrlar (dispanserlar va tuman bo‘limlari) tomonidan bepul amalga oshiriladi. uzoq vaqt. Ayrim tibbiy ma’lumotnomalarni onlayn, Yagona Davlat interaktiv xizmatlari portali orqali olish mumkin. 1. Yagona interaktiv davlat xizmatlari portalida yuqoridagi holatda qanday davlat xizmatlari joylashtirilgan? 2. Yuqoridagi xizmatlarni ko'rsatish uchun qanday ma'lumotlar bazalaridan foydalaniladi? 3. Yuqoridagi xizmatlarni ko'rsatish uchun qanday ATM (axborot tizimlari majmualari) qo'llaniladi? 4. Ushbu xizmatlar elektron hukumat rivojlanishining qaysi darajasiga mos keladi? 5. Tibbiy davlat interaktiv xizmatlariga yana qanday davlat xizmatlari qo‘shilishi mumkin?	Sh.Rakhmatullaeva
6.	Elektron hujjat aylanishi elektron hujjatlarni axborot tizimi orqali joʻnatish va qabul qilib olish jarayonlari yigʻindisidan iborat boʻladi. Yuridik firmaning yetuk mutaxassisi mijozga tez va yuqori saviyada xizmat koʻrsatishi uchun qoʻllashi mumkin boʻlgan legal tech maxsulotlarini izohlang. 1-savol. Yuridik xujjatlarni namunalari keltirilgan legal tech maxsulotlarini bosqichma bosqich ariza va shartnoma tayyorlash usulini izohlang. 2-savol. Elektron xujjatga izoh bering. Elektron raqamli imzoni elektron xujjat aylanishdagi rolini izohlang. 4-savol. Mutaxassis elektron hujjat aylanishi toʻgʻrisidagi qonunchilikni tartibga soluvchi qaysi qonunlarga rioya qilishi kerak?
7.	Elektron xukumat tizimi imkoniyatlari va nimtizimlarini aholini rivojidagi oʻrni. Elektron hukumat tizimida fuqarolarning autentifikatsiya va identifikatsiya qilish usullari. 1-savol. Mysud.uz saytini huquqiy yordam turlarini izohlang. 2-savol. My.gov.uz saytini bepul huquqiy yordam turlarini izohlang. 3-savol. Mysud.uz va My.gov.uz fuqarolarning huquqiy ongini, madaniyatini oshirishdagi rolini izohlang.	M.Yunusova
8.	Tadbirkorlik bilan shugʻillanishni hoxlagan fuqaro R. Pandemiya sharoitida uydan chiqmagan holda davlat tashkilotlariga qanday murojat qilishni bilmay, pandemiya qoidalarini buzdi. Uyda qolish talablariga rioya qilmaganligi tufayli jarima toʻladi. Oʻz huquqlaringizni biling platformasidan foydalanishi va onlayn murojaatlar qilishi mumkinligini huquqni muxofaza qiluvchi organ xodimlari tushuntirib berishdi. Fuqaror R. Onlayn shaklda quyidagi maʼlumotlarni qaysi tizimlardan foydalanib murojaat qildi? 1-savol. Tadbirkorlik bilan shugʻillanishi uchun onlayn qanday litsenziya olishi mumkin? 2-savol. Elektron tijorat prinsiplari va elektron tijoratni mohiyatini tushuntiring. 3-savol. Elektron tijorat ishtirokchilarini huquqlari va ushbu sohani tartibga soluvchi normativ xujjatlar qaysilar? Ular bilan fuqaro R. onlayn qaysi tizimda tanishgan?	M.Yunusova
9.	O‘zbekiston Respublikasi Elektron hukumatining samarali faoliyat yuritishi uchun 3 ta yo‘nalish bo’yiicha ishlarni rivojlantirishi zarur. EH rivojlanish reytingini aniqlashda uchta indeks hisobga olinadi. Ulardan biri Inson kapitali indeksidir (HCI). Birlashgan Millatlar Tashkiloti Elektron Hukumatining rivojlanish indeksini nashr etish bilan bir qatorda e-Participation reytingini ham e'lon qiladi. Yillar davomida O’zbekistonda bu ko‘rsatkich yo ko‘paydi, yo kamaydi. 2008 yilda 98, 2016 va 2020 yillarda 50 dan kam, 2018 va 2022 yillarda esa 50 dan oshdi. 1) Inson kapitali indeksini (HCI) aniqlashda qanday ko'rsatkichlar hisobga olinadi. 2) Elektron hukumat reytingini aniqlash uchun yana qanday ikkita indeks kerak? 3) Inson kapitali rivojlanishiga nima to'sqinlik qiladi? 4) “Elektron hukumat” faoliyatida fuqarolarning elektron ishtirokini rivojlantirish bo‘yicha qanday takliflaringiz bor?	Sh.Rakhmatullaeva
10.	Buyuk Britaniya fuqarosi Adam Blek O‘zbekistonga borishga qaror qildi. Safar oldidan “Oʻzbekiston havo yoʻllari” aviachiptalarini bron qilgan. Arxitektura yodgorliklari bilan internet orqali tanishdi. O‘zbekiston shaharlarida mehmonxona xonalari bron qildi. Turizm va Madaniy meros vazirligining https://uzbektourism.uz/ saytiga kirib, gidlar reestri hamda turoperator va turagentlar ro‘yxatini ko‘rib, mos variantni tanladi. Elektron hukumat doirasida Gretsiya va Ispaniya kabi davlatlar foydalanuvchilarga turizm sohasidagi xizmatlarni onlayn tarzda taqdim etadi. 1. Yuqoridagi jarayon Elektron hukumatning qaysi elementlarini nazarda tutadi? 2. Onlayn rejimda davlat turistlarga qanday xizmatlar ko‘rsatishi mumkin? Sizning variantlaringiz. 3. Adam Blekning barcha harakatlari O‘zbekiston Elektron hukumati doirasida amalga oshirilmoqdami? 4. my.gov.uz Yagona interaktiv davlat xizmatlari portalida turizmga oyid qanday davlat xizmatlari taqdim etilgan?	Sh.Rakhmatullaeva
11.	Telegramdagi “Huquqiy axborot” kanali: ✅ ID kartasi boʻlgan haydovchilar yoʻl harakati xavfsizligi xodimiga quyidagi narsalarni taqdim etmaslik huquqiga ega: 🔹yangi haydovchilik guvohnomasi; 🔹 transport vositasini ro‘yxatdan o‘tkazish to‘g‘risidagi, egasi yo‘qligida transportga egalik qilish, undan foydalanish yoki uni tasarruf etish huquqini tasdiqlovchi hujjatlar; 🔹 transport vositalari egalarining fuqarolik javobgarligini majburiy sug'urta qilish bo'yicha sug'urta polisi. 1. Ushbu jarayonda O‘zbekiston Elektron hukumati tuzilmasining qanday ma’lumotlar bazalaridan foydalaniladi? 2. Elektron hukumat tuzilmasining qaysi ATM (axborot tizimlari majmualari) yuqorida ko‘rsatilgan xizmatlarni ko‘rsatish uchun qo‘llaniladi? 3. Ushbu xizmatlar elektron hukumat rivojlanishining qaysi darajasiga mos keladi? 4. Bu holatda haydovchini aniqlashtirish qaysi asosiy identifikatordan foydalaniladi?	Sh.Rakhmatullaeva
12.	Mamlakat jamoatchiligi – blogerlar, jurnalistlar, nashrlar obunachilari hokimlar qarorlari haqidagi yangiliklarni mahalliy davlat hokimiyati organlari tomonidan qabul qilingan qarorlarni ishlab chiqish, muvofiqlashtirish va ro‘yxatga olishning yagona elektron tizimidan o‘rganmoqda. Er uchastkalari, binolar va inshootlarni savdoga qo’yilishi haqidagi yangiliklar ham ommaviy axborotdir. Xullas, yaqinda, jiddiy jamoatchilikning jiddiy e’tirozlaridan so‘ng Respublika onkologiya dispanseri va uning Toshkent shahri va Toshkent viloyatidagi filiallari hududini sotish to‘g‘risidagi qarorlar bekor qilindi. Xorijlik ekspertlar jismoniy va yuridik shaxslar elektron savdo platformasi orqali doimiy foydalanish va ijaraga berish huquqida qishloq xo'jaligiga mo'ljallanmagan er uchastkalarini sotib olish hamda erni moliyaviy aktiv sifatida ishlatish imkoniyatiga ega bo'lganiga e’tibor qaratgan. 1. Mahalliy davlat hokimiyati organlari tomonidan qabul qilingan qarorlarni ishlab chiqish, muvofiqlashtirish va ro‘yxatga olishning yagona elektron tizimi qanday nomlanadi? Bu qanday ishlaydi? Uning yordami bilan Elektron hukumatning qanday tamoyili amalga oshiriladi? 2. Qishloq xo‘jaligiga oid bo‘lmagan yer uchastkalari doimiy foydalanish va ijaraga olinadigan elektron savdo maydonchasi qanday nomlanadi? U qanday ishlaydi? Uning yordami bilan Elektron hukumatning qanday tamoyili amalga oshiriladi? 3. Yuqoridagi jarayonlar elektron hukumat arxitekturasining qaysi elementlaridan iborat? 4. Yuqoridagi xizmatlarni ko‘rsatish uchun Elektron hukumat tuzilmasining qaysi ATM (axborot tizimlari majmualari) qo‘llaniladi?	Sh.Rakhmatullaeva
13.	O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi kelgusida mamlakatimizdagi istalgan ixtisoslashtirilgan davlat klinikalarida bemorni davolash uchun joy band qilish xizmatini joriy qilishi mumkin. Ushbu xizmat uchun davolanish vaqti, qulay shahar, viloyat, bemorning tashxisi, yoshi, bemorning anketasi va boshqalarni ko'rsatish mumkin bo'ladi. Ushbu xizmatdan mamlakat fuqarolari va xorijlik mehmonlar foydalanishlari mumkin bo‘ladi. 1. Ushbu xizmatni my.gov.uz Yagona davlat interaktiv xizmatlar portalida ko'rsatish uchun shakldagi qanday bandlarni to'ldirish kerak? 2. Bu qanday davlat xizmati? 3. Yuqoridagi jarayonlar elektron hukumat arxitekturasining qaysi elementlaridan iborat? 4. Elektron hukumat tuzilmasining qaysi ATM (axborot tizimlari majmualari) yuqoridagi xizmatlarni ko‘rsatish uchun qo‘llaniladi?	Sh.Rakhmatullaeva
14.	Fuqarolarning axborotni erkin izlash va olishga doir konstitutsiyaviy huquqlarini amalga oshirish, davlat organlari va tashkilotlari faoliyatining ochiqligi, shaffofligi va hisobdorligini ta’minlash, ularning ochiqlik borasidagi samaradorlik ko'rsatkichlarini belgilash hamda faoliyatini ilg'or xalqaro standartlar asosida baholash tizimini joriy etish maqsadida, 2022 yil 1 avgustdan boshlab davlat byudjeti, shuningdek, xalqaro moliya institutlari mablag'lari hisobidan moliyalashtiriladigan loyihalar, shu jumladan istiqbolli investitsiya va infratuzilma loyihalari bo'yicha ularning asosiy texnik ko'rsatkichlari va boshqa loyiha hujjatlari to'g'risidagi ma'lumotlar Ochiq ma'lumotlar sifatida joylashtirilishi kerak bo'lgan ijtimoiy ahamiyatga molik maъlumotlar ro'yxatiga kiritish belgilangan. davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari, shuningdek, ustav fondida (ustav kapitalida) davlat ulushi 50 foiz va undan ortiq bo'lgan xo'jalik jamiyatlari hamda davlat unitar korxonalarida ochiqlik bo'yicha amalga oshirilayotgan ishlarning samaradorligi va natijadorligini baholashga qaratilgan Ochiqlik indeksi joriy etilgan. Ochiqlik indeksi quyidagi indikatorlar asosida baholanadi: davlat organlari va tashkilotlarida ochiqlikni taъminlashga masъul bo'lgan xodimlar faoliyatining samaradorligi; davlat organlari va tashkilotlarining rasmiy veb-saytlarida axborotlarni joylashtirish va elektron davlat xizmatlari ko'rsatish holati; ijtimoiy ahamiyatga molik maъlumotlarni qonunchilikda belgilangan axborot resurslarida e'lon qilish va jamoatchilik oldida hisobdorlik tizimining yo'lga qo'yilishi; byudjet jarayonining ochiqligini taъminlashga oid maъlumotlarning rasmiy veb-saytda joylashtirilishi; Ochiq ma'lumotlar portalida ma'lumotlar joylashtirilishi; ommaviy kommunikatsiya texnologiyalarining joriy qilinishi; korruptsiya holatlarini barvaqt aniqlash va ularning oldini olishda ochiqlik tamoyillaridan foydalanish holati; jamoatchilik kengashi faoliyatining samaradorligi. 1. Byudjet jarayoniga oid qanday ochiq ma'lumotlar rasmiy veb-saytlarda joylashtirilishi kerak? 2. Yuqoridagi jarayon elektron hukumat rivojlanishining qaysi darajasini bildiradi? Asoslab bering. 3. Davlat organlari faoliyatining ochiqligini ta’minlashning asosiy mezonlarini ayting. 4. Mamlakatimizning ochiq ma’lumotlar portali qanday ishlaydi?	Sh.Rakhmatullaeva
15.	Toshkent viloyatining Zangiota tumanida «Elektron hukumat» tizimi ma’lumotlarini saqlash va qayta ishlash yagona markazi barpo etildi. Markazning qurilishi «Raqamli O‘zbekiston — 2030» strategiyasi doirasida amalga oshirildi. U Xitoyning Huawei kompaniyasi hamkorligida qurildi. Bu yerda 20 petabayt xotiraga ega tizim tashkil etilgan. 580 ta server, umumiy elektr quvvati 5 megavattli dizel generatorlar tizimning uzluksiz ishlashini ta’minlaydi. Binoni sovutish, yong‘in xavfsizligini ta’minlash tarmoqlari ham barcha talablarga javob beradi. Umuman, Ma’lumotlar markazi xalqaro «Uptime» instituti tomonidan beriladigan TIER III sertifikatiga ega. Mazkur markaz ishga tushishi natijasida davlat idoralarining ma’lumotlarni saqlash va texnik qo‘llab-quvvatlashga sarflaydigan milliardlab harajatlari tejaladi, aholi va tadbirkorlarga ko‘rsatilayotgan xizmatlar sifati yaxshilanadi. Eng asosiysi, kiberhujumlardan ishonchli himoya ta’minlanadi. 1. Yuqoridagi jarayon Elektron hukumat reytingida foydalaniladigan qaysi indeks ta’sir qiladi? 2. Ushbu ma'lumotlar markazida elektron hukumat arxitekturasining qanday yirik ma'lumotlar bazalari saqlanadi? Ularni sanab o'ting va ta’rif bering. 3. Ma'lumotlarni saqlash sohasidagi qanday kibertahdidlarni bilasiz? 4. Shu kabi xorijiy ma’lumotlar markazlariga misollar keltiring.	Sh.Rakhmatullaeva
16.	Janubiy Koreyada Elektron hukumatni tashkil etishning muvaffaqiyat omillari. Koreyaliklarning o‘zlari “Elektron hukumat” loyihasini muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun muvaffaqiyatning to‘rtta asosiy omilini aniqlaydilar. Bu: - maqsad va vazifalarga erishishda mamlakat rahbariyatining, shu jumladan oliy darajadagi, jumladan bevosita prezidentning siyosiy irodasi; - doimiy tashkiliy chora-tadbirlar, qabul qilingan qarorlar monitoringi va ularni butun aholining hozirgi kundagi va yaqin kelajakdagi dolzarb ehtiyojlaridan kelib chiqqan holda tuzatish; Tashkiliy chora-tadbirlar qatorida e’lon qilingan elektron loyihalarning amalga oshirilishini ta’minlash uchun turli davlat idoralari va tuzilmalari o‘rtasida platformalararo o‘zaro hamkorlikni ta’minlash, axborotlashtirishning umumiy strategiyasining yangi qoidalarini ishlab chiqish bo‘yicha kengaytirilgan yig‘ilishlar o‘tkazish bo‘yicha yagona davlat yondashuvini alohida ta’kidlash lozim. Koreya jamiyati, Janubiy Koreya Prezidenti huzurida Elektron hukumat bo'yicha maxsus qo'mita tashkil etilgan. — normativ-huquqiy bazani doimiy ravishda takomillashtirish; Normativ-huquqiy hujjatlar qatorida 1986-yilda Janubiy Koreyada axborot tarmoqlari toʻgʻrisidagi asosiy qonun, 1995-yilda axborotlashtirish, 1999-yilda elektron raqamli imzo, 2000-yilda “Raqamli toʻsiq toʻgʻrisida”, “Elektron hukumat toʻgʻrisida”gi. 2001 yilda, 2005 yilda elektron hujjat haqidagi qonunlar qabul qilinganini alohida taʼkidlash lozim. - salohiyatni oshirish va AKTning so‘nggi yutuqlarini amaliyotga keng joriy etish, turli maqsadli guruhlarning umumiy kompyuter savodxonligini oshirish bo‘yicha Janubiy Koreyada bir martalik emas, doimiy ravishda keng ko‘lamli aksiyalar o‘tkazildi. Bunday guruhlarga davlat xizmatchilari, ishchilar, umumta'lim maktablarining talabalari va o'quvchilari, jismoniy va aqliy nuqsoni bo'lgan qariyalar va nogironlar, dehqon va fermer xo'jaliklari ishchilari, ofitserlar va askarlar, uy bekalari, vaqtinchalik nogironlar, shuningdek, kam ta'minlangan fuqarolar kiradi. 1. Yuqoridagilarni O‘zbekiston elektron hukumati qurilishidagi o‘xshash jihatlar bilan taqqoslang. O‘zbekiston EHning boshqaruv tuzilmasini tavsiflang. 2. Mamlakatimizda axborotlashtirishning umumiy strategiyasining yangi qoidalarini ishlab chiqish bo‘yicha kengaytirilgan yig‘ilishlar o‘tkazish, e’lon qilingan elektron loyihalarni amalga oshirishni ta’minlash uchun qanday idoralararo elektron platformalarni bilasiz? 3. “Elektron hukumat” tizimini rivojlantirishga xizmat qiluvchi O‘zbekistonning qonunlari va boshqa me’yoriy hujjatlarni qayd eting. 4. So‘nggi paytlarda O‘zbekistonda s AKTning so‘nggi yutuqlarini keng joriy va etish va salohiyatni oshirish, onlayn davlat xizmatlaridan foydalanishda tenglikni ta’minlash bo‘yicha qanday yangi tartiblar joriy etildi?	Sh.Rakhmatullaeva
17.	O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 20-apreldagi РҒ-113-son farmoniga hamda Vazirlar Mahkamasining 2022-yil 31-avgustdagi 479-son qarorigamuvofiq aholiga yanada qulaylik yaratish, elektron davlat xizmatlaridan foydalanish jarayonini yanada soddalashtirish, maqsadida Adliya vazirligi Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi bilan birgalikda “Mobile ID” identifikatsiya tizimi joriy qilindi. Mobil-ID tizimi “Elektron hukumat” tizimi foydalanuvchilarini identifikatsiyalash bo‘yicha yagona axborot tizimining tarkibiy qismi hisoblanib, jismoniy shaxslarning mobil telefon raqami orqali identifikatsiyalashni ta’minlaydi. Mobil-ID tizimi orqali identifikatsiyadan o‘tkazish ishlari O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi davlat xizmatlari markazi yoki notarial idoralar orqali amalga oshiriladi. Mobil-ID tizimidan ro‘yxatdan o‘tish 2022-yil 31-dekabrga qadar to‘lov undirilmasdan, 2023-yil 1-yanvardan boshlab bazaviy hisoblash miqdorining 2 foizi miqdorida bir martalik to io v undirilgan holda amalga oshiriladi. Shu bilan birga, mamlakatimizda “Inson qadri” tamoyili birinchi o‘ringa qo‘yilganligi, aholini rozi qilish, ularning og‘irini yengillashtirib, hayotini qulaylashtirishda davlat xizmatlari markazlarining o‘rni beqiyosligini inobatga olgan holda Adliya vazirligi davlat xizmatlari markazi tomonidan vazirlik va idoralaming xodimlarini “Mobile ID” tizimidan sayyor tartibda (joyiga chiqqan holda) ro‘yxatdan o‘tkazish bo‘yicha ishlar tashkillashtirilmoqda. Bir tashkilotda “Mobile ID” tizimidan sayyor tartibda (joyiga chiqqan holda) ro‘yxatdan o‘tkazish bo‘yicha ishlar amalga oshirildi. Biroq Mobile ID ga ega bo’lgan xodimlar undan qayerda foydalanishni so’rab o’lmadilar/ Mobil-ID fuqarolarga nima uchun kerak? Mobil-ID vositasida qaysi platformalarga kirish mumkin? Mobil-ID dan tashqari foydalanuvchilarini identifikatsiyalashga oyid yana qanday usullarni bilasiz& Mobil-ID ishlatilganda Elektron hukumat tizimining qanday katta ma'lumotlar bazalaridan foydalaniladi?	Sh.Rakhmatullaeva
18.	Illinoys texnologiya instituti professor Richard Uorner fikricha: “Elektron hukumat qurish “eski hammom, eski tos” qabilida ish ko'ruvchi juda ko'plab mansabdor shaxslarning to'g'anog'ini yorib o'tishdek katta sabr va matonat talab etiladigan jarayon. Turli mijozlarga birdek maqbul, shuning barobarida jamiyat va davlatga foyda keltiradigan mukammal tizimni shakllantirish uchun chinakamiga katta mehnat qilish kerak. Elektron hukumat qurish esa yanada murakkabroq: muhandislar, rahbarlar, yuristlar bir yoqadan bosh chiqarishlari shart.” 1. Yuqoridagi fikrni tushuntiring. 2. Elektron hukumatni qurish yo‘lidagi yana qanday to‘siqlarni ayta olasiz? 3. Raqamli tafovutni bartaraf etish uchun nima qilish kerak? 4. Elektron hukumatni yangi bosqichga ko‘tarish uchun qaysi uchta asosiy yo‘nalish ishlab chiqilishi kerak?	Sh.Rakhmatullaeva
19.	Katta yoshdagi odamlar uchun raqamli muhitпa o'rganish ko'pincha oson emas. Xitoyning texnologik gigantlari nihoyat ularga yordam berish uchun ko'proq yutuqlarni qo'llashdi. O'tgan oy Baidu qidiruv tizimi katta avlod vakillari uchun katta shriftlarga ega ilovaning yangi versiyasini ishga tushirdi. Kunning asosiy yangiliklarini eshittiruvchi maxsus radio ham mavjud. Alibaba Gaode Map navigator qulay funksiya, taksi chaqirish uchun bir marta bosishni (clik) taklif qiladi. Belgilangan manzilni kiritish endi talab qilinmaydi va kattalashtirilgan shrift tufayli ilovadan foydalanish chalg'ituvchi narsaga aylandi. Yoshlar va qariyalar o'rtasidagi "raqamli tafovut" juda katta. Biroq, texnologiya keksa fuqarolar uchun qulayroq bo'lib bormoqda. Xitoyda 83 million nogiron kishi bor. Ulardan 17 millioni ko‘rishda nuqsoni bo‘lgan va 28 millionga yaqini eshitish qobiliyatidan mahrum. Ularning “raqamli to‘sig‘ini” yengish bo‘yicha ishlar endigina boshlanmoqda. 940 million xitoylik internet foydalanuvchilaridan 100 nafari 60 yoshdan oshgan. Ma'lumotlar Xitoy Internet-axborot markazining 2020 yil iyun holatiga ko'ra hisobotida keltirilgan. Mamlakatda jami 254 million qariya bor. 463 million oflayn xitoyliklarning deyarli yarmi raqamli bilimga ega emasligini aytadi. Keksa odamlar uchun bu nisbat ancha yuqori bo'lishi mumkin. Hatto uzoq vaqtdan beri Internetdan foydalanadigan nafaqaxo'rlar ham yoshlarga qaraganda "raqamli to'siq" ga tez-tez duch kelishadi. Masalan, restoranlarda onlayn buyurtma berish yoki elektron sog'liqni saqlash kodlarini olish vaqtida. 1. Mamlakatimizda raqamli tafovutni bartaraf etish uchun qanday ishlar amalga oshirilmoqda? 2. Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali my.gov.uz portalida keksalar uchun qanday interaktiv davlat xizmatlari mavjud? 3. Keksalar uchun qanday interaktiv davlat xizmatlarini taklif qila olasiz? 4. Yuqoridagi xizmatlarni ko'rsatish uchun qanday ATM (axborot tizimlari majmualari) qo'llaniladi?	Sh.Rakhmatullaeva
20.	Yuridik universitetga kirish uchun hujjatlarni onlayn tarzda qanday topshirganingizni eslaysizmi? Abituriyent sifatida ro'yxatdan o'tganingizni qanday bildingiz? Keyin siz imtihonlarda - testlarda qatnashish uchun ruxsat oldingiz. Keyin sizga universitetga grant yoki to'lov-kontrakt asosida kirganingiz haqida xabar berildi. Bu esa mamlakatdagi barcha davlat va xususiy universitetlarning amaliyoti. Bugungi kunda elektron platforma orqali siz oraliq, joriy va yakuniy nazorat uchun topshiriqlarni qabul qilasiz va bajarilgan topshiriqlarni xuddi shu tizim orqali topshirasiz. Digital.tsul.uz saytida siz darslarga davomatni tekshirish natijalarini ko’rishingiz, topshiriqlarni muhokama qilishingiz va boshqa ko‘plab funktsiyalarni bajarishingiz mumkin. Ya'ni, siz asta-sekin, lekin qat'iy ravishda mamlakatning "Elektron hukumat" interaktiv davlat xizmatlarini oladigan elektron fuqaroga aylanmoqdasiz. 1. Hujjatlarni onlayn topshirish jarayonida qaysi identifikatsiya raqamidan foydalandingiz? Undan yana qayerda foydalanish mumkin? 2. Yuqoridagi xizmatlarni taqdim etish uchun elektron hukumat arxitekturasining qanday yirik ma’lumotlar bazalaridan foydalaniladi? 3. Yuqoridagi xizmatlarni ko'rsatish uchun qanday ATM (axborot tizimlari majmualari) qo'llaniladi? 4. Sifatli ta'lim olish uchun yana qanday interaktiv davlat xizmatlarini taklif qila olasiz?	Sh.Rakhmatullaeva