Elektron mikroskopiya usullarini tibbiyotda ahamiyati

Elektron mikroskopiya usullarini tibbiyotda ahamiyati
Reja
1. Mikroskopning tuzilishi va turlari
2. Zamonaviy mikroskoplarning ayrim turlari
3. Mikroskopning asosiy komponentlari
4.Mikroskopning biologiya va tibbiyotdagi ahamiyati

Mayda biologik obyektlar (viruslar, mikroorganizmlar, sodda hayvonlar, ko‘p hujayralilar)ni asosiy tekshirish usularidan biri ularni kattalashtiruvchi optik asboblar — mikroskoplarda (micros — mayda, juda kichik, copeo — ko'raman) o‘rganishdir. Mikroskoplar xilmaxildir (yorug'lik, elektron, luminessent, fazo-kontrast, fluoressent, polarizatsiyalovchi va boshqalar). Ulardan eng ko‘p qo‘ llaniladigani yorug'lik mikroskopi bo'lib, u biologik tadqiqotlardagina emas, tibbiyotda ham amaliyot shifokorlari uchun laboratoriya tashhisi uchun eng zarur asboblardan biridir

.
Mikroskopik tadqiqot usullari - mikroskop yordamida turli ob'ektlarni o'rganish usullari. Biologiya va tibbiyotda bu usullar o'lchamlari inson ko'zining ruxsatidan tashqarida bo'lgan mikroskopik ob'ektlarning tuzilishini o'rganish imkonini beradi. Mikroskopik tadqiqot usullarining (M.m.i.) asosini yorugʻlik va elektron mikroskopiya tashkil etadi. Amaliy va ilmiy faoliyatda turli ixtisoslikdagi shifokorlar - virusologlar, mikrobiologlar, sitologlar, morfologlar, gematologlar va boshqalar an'anaviy yorug'lik mikroskopiyasidan tashqari, faza-kontrast, interferentsiya, lyuminestsent, polarizatsiya, stereoskopik, ultrabinafsha, infraqizil mikroskopiyadan foydalanadilar. Bu usullar yorug'likning turli xossalariga asoslanadi. Elektron mikroskopiyada o'rganilayotgan ob'ektlarning tasviri elektronlarning yo'naltirilgan oqimi tufayli paydo bo'ladi.
Ob'ektlarning kattalashtirilgan tasvirlarini berish uchun ikkita linzali tizimning xususiyati 16-asrda ma'lum bo'lgan. Gollandiya va Shimoliy Italiyada ko'zoynak linzalarini yasagan hunarmandlarga. Taxminan 1590 yilda M tipidagi asbob Z. Yansen (Niderlandiya) tomonidan qurilganligi haqida dalillar mavjud. M.ning tez tarqalishi va ularning, asosan, optik hunarmandlar tomonidan takomillashtirilishi 1609—10-yillardan boshlanadi, G. Galiley oʻzi yaratgan teleskopni oʻrganar ekan (qarang. Spotting Scope), uni M. sifatida ishlatib, linzalar orasidagi masofani oʻzgartirgan. va ko'zoynak. M.ni qoʻllashning birinchi yorqin muvaffaqiyatlari ilmiy tadqiqot R. Guk (taxminan 1665 yil; xususan, hayvon va oʻsimlik toʻqimalarining hujayrali tuzilishga ega ekanligini aniqlagan) va ayniqsa, M. (1673--77) yordamida mikroorganizmlarni kashf etgan A. Levenguk nomlari bilan bogʻliq. 18-asr boshlarida Rossiyada M. paydo boʻldi: bu yerda L. Eyler (1762; Dioptrisa, 1770—71) M. ning optik birliklarini hisoblash usullarini ishlab chiqdi. 1827 yilda J. B. Amici M.da birinchi boʻlib immersion linzadan foydalangan. 1850 yilda ingliz optikasi G. Sorbi qutblangan yorug'likdagi ob'ektlarni kuzatish uchun birinchi mikroskopni yaratdi.

19-yilning 2-yarmi va 20-asrda M.ning har xil turlarini mikroskopik tekshirish usullarining keng rivojlanishi va takomillashtirilishi. M.da yorugʻ boʻlmagan jismlar tasvirini hosil qilishning klassik nazariyasini ishlab chiqqan (1872—73) E. Abbening ilmiy faoliyati ilmiy faoliyatga katta hissa qoʻshdi.1893 yilda ingliz olimi J.Sirks. interferentsion mikroskopiya uchun asos. 1903 yilda avstriyalik tadqiqotchilar R. Zigmondy va G. Siedentopf deb atalmish yaratgan. ultramikroskop. 1935 yilda F. Zernike M.da yorugʻlikni kuchsiz tarqatuvchi shaffof jismlarni kuzatish uchun fazaviy kontrast usulini taklif qildi. Mikroskopiya nazariyasi va amaliyotiga boyqushlar katta hissa qo'shgan. olimlar - L. I. Mandelstam, D. S. Rojdestvenskiy, A. A. Lebedev, V. P. Linnik.