Elektronik sxemalar
chunki ГОСТ 2.307-68 k o‘rsatmasiga m uvofiq m ashinasozlik
Download 136 Kb. Pdf ko'rish
|
chunki ГОСТ 2.307-68 k o‘rsatmasiga m uvofiq m ashinasozlik chizmalaridagi chiziqli o ‘lchamlarning hammasi «MM» hisobida ko‘rsatilishi kerak. Detal proyeksiyalarini aniqlash uchun mashqlar Quyidagi shakllarda ko‘rsatilgan so‘roq belgilari o ‘rniga detalning yuqoridan ko‘rinishini aniqlang. Buyumni o ‘zaro perpendikular b o ‘lgan uchta tekislikka proyeksiyalash Ba’zan buyumning shaklan tuzilishini, ya’ni konstruksiyasini to ‘liq o ‘rganish va uni yasash uchun ikki proyeksiya kamlik qilib 44 qoladi. Shu sababli, bunday vaqtda uchinchi va hokazo qo‘shimcha proyeksiyalar tekisligini olishga to ‘g ‘ri keladi. U chinchi proyeksiyalar tekisligi H va V tekisliklarga perpen- dikular b o ‘lib, ularni O Y va O Z chiziqlar b o‘yicha kesib o ‘tadi. Bu proyeksiyalar tekisligi profil proyeksiyalar tekisligi deb ataladi va W harfi bilan belgilanadi (37-shakl). Endi bu tekisliklarda berilgan murakkab buyumning to ‘g ‘ri burchakli tasvirlarini, ya’ni proyeksiyalarini yasaymiz. 37-shakl. So‘ngra H va W ni esa O Z o ‘qi atrofida soat strelkasining harakati y o ‘nalishiga teskari, 900 ga aylantiram iz. N atijada berilgan buyumning chizmasiga ega bo‘lamiz (38-shakl). Bu chizma b o‘yicha buyumning konstruksiyasini o ‘rganish mumkin, lekin buyum ning o ‘zini yasab b o‘lmaydi, chunki o ‘lchamlari ko‘rsatilmagan. Shuningdek, chizmada o ‘z vazifasini o ‘tab b o ‘lgan yordamchi chiziqlar mavjuddir. Bu chiziqlar chizmani o ‘qishga xalal beradi. Aytilganlarga ko‘ra, chizmadagi ortiqcha chiziqlar o ‘chiriladi va buyumning zarur b o‘lgan o ‘lchamlari ko‘rsatiladi. Chizmada k o‘rsatilgan o ‘lchamlar asosida buyumni yasash mumkin bo‘ladi, chizmani chizishda undagi proyeksiyalarning yetarli 45 Z ■Y 38-shakl. b o‘lishiga va zarur b o ‘lgan o ‘lchamlarning to ‘liq ko‘rsatilishiga, shuningdek, buyum ni yasash uchun kerakli b o ‘lgan boshqa m a’lumotlarning aniq b o‘lishiga katta e ’tibor beriladi (39-shakl). Aks holda, yasalgan buyum brakka chiqishi mumkin. Ba’zi bir murakkab buyumlarni yasashda, uning uchta proyeksiyasi ham kamlik qiladi. Bunday hollarda buyumning boshqa qo‘shimcha proyeksiyalari beriladi va yana tekisliklar bilan kesib, uning ichki tuzilishlarini alohida k o‘rsatishga to ‘g ‘ri keladi. 29 — — 8 M- 50 ------► 39-shakl. 46 Detal proyeksiyalarini aniqlash uchun mashqlar Quyidagi shakllarda ko‘rsatilgan so‘roq belgilarining o ‘rniga detalning yuqoridan va chap tom onidan ko‘rinishini aniqlang. 1.9. Aksonometrik proyeksiyalar Texnikada buyumlar aksonometrik proyeksiyalardan foydalanib y a q q o l tasvirlanad i. K oordinatalar b u rch agid a jo y la sh g a n buyumning koordinata o ‘qlari bilan birga biror aksonometrik tekislikka proyeksiyalovchi parallel nurlar vositasida tushirilgan proyeksiyasi shu buyum ning aksonom etrik tasviri yoki akso- nometriya deb ataladi. Proyeksiyalovchi nularning aksonometrik tekislikka nisbatan y o ‘nalishiga qarab va aksonom etrik o ‘qlar b o ‘yicha chiziqli o ‘lchamlarning o ‘zgarish koeffitsiyentlari (-Kx, Ky va Kz)ga qarab aksonometrik proyeksiyalar to ‘g ‘ri burchakli va qiyshiq burchakli b o ‘ladi. T o ‘g ‘ri burchakli aksonometrik proyeksiyalar T o‘g ‘ri burchakli aksonometrik proyeksiyalarda proyeksiyalovchi nurlar aksonom etrik proyeksiyalar tekisligiga perpendikular y o ‘nalgan b o ‘ladi. Bunday proyeksiyalar izometrik va dimetrik proyeksiyalarga b o ‘lanadi. 1. Izometrik proyeksiya. Aksonometrik o ‘qlar 41-shakl, a da keltirilgan. Izometrik proyeksiyalarda haqiqiy o ‘zgarish koeffitsiyenti barcha o ‘qlari b o ‘yicha bir xil Kx = Ky = Kz = 0,82 ga teng b o ‘ladi. L ekin izom etrik proyeksiyalarni soddalashtirish m aqsadida o ‘zgarish koeffitsiyentlarini Kx = K y = K z = 1 ga teng qilib olinadi. Bu buyumning izometrik tasviri asliga qaraganda 1,22 marta katta b o ‘lib tasvirlanadi. 2. D im etrik proyeksiya. A ksonom etrik o ‘qlarning vaziyati 40-shakl, b da keltirilgan o ‘qlardagi haqiqiy o ‘zgarish koeffitsiyenti; y o ‘qida Ky = 0,47, x va z o ‘qlarda Kx = K z = 0,94 ga teng. Amalda dimetrik proyeksiyalarni soddalashtirish maqsadida o ‘zgarish koeffitsiyentlari y o ‘qi b o ‘yicha K y = 0,5 x va z o ‘qlari b o ‘yicha Kx = K z = 1 ga teng deb olinadi. K o‘pgina geometrik shakl va texnikaviy detallarning sirtlari, shuningdek, ularning kesimi tekis shakllardan iboratdir. Tekis 48 41-shakl. shakllar to ‘g ‘ri chiziq, aylana hamda tekis egri chiziqlar bilan chegaralangan b o ‘lishi mumkin. Proyeksiyalar tekisligida yotuvchi yoki unga parallel b o ‘lgan tekislikda joylashgan m untazam ko‘pburchakliklar aksonometriyasini quyidagicha yasash tavsiya etiladi (42-shakl). Avvalo, aksonometrik o ‘qlari o ‘tkaziladi, koor- dinatalari b o ‘yicha ko‘pburchaklik uchlari orqali o ‘tuvchi aylana markazi O1 ning aksonometrik proyeksiyalari aniqlanadi va u orqali shaklning aksonometrik o ‘qlarga parallel y o ‘nalgan o ‘q chiziqlari o ‘tkaziladi. uU---- , X 0 1 « — l-2---- ► 42-shakl. So‘ngra ko‘pburchaklik ortogonal proyeksiyasining o ‘lchamlari b o‘yicha ko‘pburchaklik har bitta uchining aksonometrik vaziyati aniqlanib, ularni t o ‘g ‘ri chiziqlar bilan tutashtiriladi. Aylana- ning aksonometriyasi um um iy holda ellips shaklida tasvirlanadi. 49 42-shakllarda xou, xog‘, uog‘ koordinata tekisliklarida yotuvchi aylana aksonometrik proyeksiyalarining yasalishi va ellips o ‘qlarning vaziyati xamda o ‘lchamlari ko‘rsatilgan. Berilgan aylana diametri b o ‘yicha ellips o ‘qlari o ‘lchamini grafikaviy usulda aniqlash akso nometrik ovallar yasashga doir misollar (43-shakl)da O1 va O2 markazlardan R 1 radius bilan kichik yoylari o ‘tkaziladi. 43-shakl. Aylananing izometrik va diametrik proyeksiyasi. 50 A niqlanadigan yoylar m arkazi, tutashish nuqtalari ch i- ziladigan yoy radiuslari har bir oval uchun alohida tasvirda ko‘rsatilgan (44-shakl). Qiyshiq burchakli diametriyadagi ellipslar to ‘g ‘ri burchakli dimetriyadagi ovallar kabi chizilishi mumkin, faqat bunda ellips o ‘qlarining y o ‘nalishi hisobga olinishi lozim. OO=0,5AB; OO3=0,5CD; R= O1C; A = O 3A; K OO=AB; R=O1C; R1=0,5 OC; — N ? i O ^ > \ F \ j P ? O 4 O 2 ^ v > D EF=KL=d; EO2 va FO1 gori zontal ravishda o‘tkaziladi R=O1F=O2F; R1=O3F=O4E L 44-shakl. Ellips oval (yarim) o‘qlarining o‘lchamlarini grafikaviy usulda aniqlash va ovallar aksonometriyasini yasash. 51 Detallarning aksonometriyasini yasash y o ‘llari 45-shakl 52 Detalning ikki proyeksiyasiga asosan uchinchi proyeksiyasini topish va aksonometriyasini qurish 1-variant CD u,3%U23.> )o L+ 1 .. t ' — 1 .1 0 , m — J J _ * 72 t 1 © j 27' r ~ t - 5 2 — 34 12 12 53 1.10. Eskizlar Eskiz haqida umumiy tushuncha. Eskizlar qo‘lda (chizmachilik asboblarisiz) chiziladi. Eskiz chizganda tomonlar o ‘lchamlarining nisbatini saqlashga e ’tibor berish kerak. C hizm achilik asboblari ishlatm asdan, tom onlar o ‘lcham - larining nisbatini k o‘zda chamalab, q o‘lda chizilgan chizm a eskiz deyiladi. Eskiz chizish uchun yum shoq qalam va o ‘chirg‘ich ishlatiladi. Eskiz detallarning o ‘ziga qarab, m ashina va m exa- nizm lar ham da ularning detallarini loyihalashda, ta ’mirlash ishlarida tuziladi. Eskiz detallarining ish chizm alarini tuzishda asosiy hujjatdir. Ishlab chiqarishda, ta ’mirlash ustaxonalarida b a’zan eskizlar b o ‘yicha detallar tayyorlashga t o ‘g ‘ri keladi. N a- m una b o ‘yicha detal tayyorlash lozim b o ‘lganda ham undan dastlab eskiz olinadi. Ishchi uchun eskiz tuza bilish katta ahamiyatga ega, chunki ishchi o ‘z ijodiy ratsionalizatorlik fikrini aks ettirishda eng qulay va kam m ehnat talab qilinadigan eskiz chizishlari uchun m o ‘l- jallangan «Konstruktorlik hujjatlarining yagona sistem asi»da belgilangan qoidalar va shartliklarga muvofiq tuziladi. Davlat stan- dartlarida chizmalar uchun belgilangan barcha qoidalar eskizlar uchun ham majburiy hisoblanadi. Eskizda ish chizmasidan faqat qo‘lda va detalning o ‘lchamlarini e ’tiborga olmay chizilganligi bilan farq qiladi. Am m o eskizda ham detalning ayrim qismlari orasidagi nisbat va k o‘rinishlardagi o ‘zaro proyeksion bog‘lanish saqlanishi kerak. Eskizni juda kichik qilib chizish tavsiya etilmaydi. Tasvirning kattaligi detalning o ‘lcham iga, murakkabligiga va qog‘ozning formatiga qarab chiziladi, shuningdek, eskizda hamma kerakli o ‘lchamlarni qo‘yish va boshqa ma’lumotlarni yozish kerak. Eskizda ham xuddi ish chizmasidagi kabi detalning frontal tekislikda tasvirlangan proyeksiyasi — bosh ko‘rinish detal haqida boshqa ko‘rinishlarga nisbatan ko‘proq m a’lumot berishi lozim. Detalning boshqa ko‘rinishlari soni mumkin qadar kam, ammo shu detalni to ‘la tasavvur qilish uchun yetarli b o‘lishi kerak. Eskizlarni TOCTda 54 tasdiqlangan formatlarda chizish tavsiya etiladi. Eskiz chizish ikki qismdan iborat: E skiz chizishga tayyorgarlik. D etalning o ‘ziga qarab eskiz chizishdan avval uni diqqat bilan har tomonlama ko‘rib chiqish lozim, buning uchun quyidagilarni amalga oshirish kerak: a) detalning nom i, mexanizmdagi ish vaziyati aniqlanadi; b) detal qanday sirtlardan tashkil topganligi tahlil qilinadi; d) detalning bosh ko‘rinishi tanlanadi; e) zarur b o ‘lgan tasvirlar soni aniqlanadi; f) detalning qanday materialdan tayyorlanganligi aniqlanadi; g) yuzalarning g ‘adir-budurligi aniqlanadi; h) qog‘ozning formati va boshqalar belgilanadi. E skiz chizish. Avval eskiz form atini ramka ch izig ‘i bilan chegaralanadi va pastki o ‘ng burchagida asosiy yozuv va texnikaviy talab yozuvlari uchun joy qoldiriladi. Eskizlarni chizish quyidagi bosqichlardan iborat (46-shakl). 46-shakl. 55 D etal eskizining oxirgi bosqichi bajarilgandan so ‘ng uning o ‘lchamlariga va tozalik belgilariga amal qilgan holda ishchi chizma bajariladi. Birinchi bosqich. Eskiz chizish burchak shtampi uchun joy qoldirib, qog‘ozning ramka chiziqlarini chizishdan boshlanadi. Har bir ko‘rinishning simmetrik o ‘qlari o ‘tkaziladi. Detalning tashqi konturi ingichka chiziq bilan chiziladi. D etal elementlarining o ‘q va markaz chiziqlari chiziladi. Ikkinchi bosqich. Detalning tashqi ko‘rinadigan kontur chiziq- lari chiziladi. Uchinchi bosqich. D etalning ichki k o ‘rinmaydigan kontur chiziqlari shtrix chiziq bilan chiziladi, zarur b o ‘lgan qirqim va kesimlar bajariladi. Ortiqcha chiziqlar o ‘chiriladi va shtrixlash chiziqlari o ‘tkaziladi. Eskiz sinchiklab tekshirilgandan so‘ng ingichka 56 kontur chiziqlar ustidan qalam yurgizib chiqiladi. 3 ta profil qirqim bilan frontal proyeksiya tekisligidagi tasvirga mahalliy qirqim berib bajarilgan. T o ‘rtinchi bosqich. Chiqarish va o ‘lcham chiziqlari o ‘tkaziladi. Strelkalar, shartli belgilar sirtlarining g ‘adir-budurligi belgilari qo‘yiladi. Eskizning burchak shtampi chiziladi. Beshinchi bosqich. O‘lchash asboblari bilan detaldan zarur b o‘lgan o ‘lchamlar olinadi va eskizga qo‘yiladi. Detalni o ‘tkazishga oid b o ‘lgan shartli belgilar qo‘yiladi, burchak shtampi yozuvlari yoziladi. Zarur b o ‘lganda chizma maydonining b o‘sh joyiga izoh yozuvlari yoziladi. Detal eskizini ko‘rinishda (oldidan va chapdan) ch izish maqsadga m uvofiqdir, ishlab chiqarishda detallarni tayyorlash uchun maxsus o ‘lchash asboblaridan foydalaniladi (47-shakl). Eskiz chizish uchun variantlar 57 58 1.11. Detallarning g‘adir-budurliklarini chizmalarda belgilash Detal yuzalarini lupa yoki biror boshqa kattalashtirib ko‘r- satadigan asbob orqali kuzatib, bu yuzalarning hammasi bir xil emasligini va unda mayda bo‘rtiq hamda o‘yiqlar (mikronotekislik) mavjudligini ko‘rish mumkin. M a’lum bir baza uzunligi l che- garasida yuzaning relyefini hosil qiluvchi bu notekisliklar yig‘indisi g ‘adir-budurlik deb ataladi. Ba’zi bir detallarning yuzalaridagi notekisliklarni oddiy ko‘z bilan, boshqalarinikini esa faqat asboblar yordamida aniqlash mumkin. Bunday hollarda detalning yuzasi turlicha g‘adir-budurlikka ega deyiladi. Yuzaning g‘adir-budurligi ГОСТ 2789-59 ga ko‘ra, quyidagi parametrlarning biri bilan aniqlanadi (48-shakl): 48-shakl. a) o‘rta arifmetik chekli chetga chiqish Ra, ya’ni o‘lchangan profil nuqtalaridan uning o‘rta chizig‘igacha bo‘lgan masofaning o‘rtacha qiymati: I y I +1 y I +1 y I +.... +1 y I R _ 1 1 1 I 2 1 I ^ 3 I_____________1 ^ h 1 • a n 60 b) g‘adir-budurliklarning balandligi R , ya’ni baza uzunligi l chegarasida b o ‘lgan g‘adir-budurliklarning beshta chiziqlari cho‘qqisi bilan beshta botiqlari pastki nuqtalari orasidagi (o‘rta chiziqqa parallel bo‘lgan chiziqdan o‘lchangan) o‘rtacha masofa quyidagiga teng: (h + h +... + h ) - (h + h +... + h ) R _ v 1 3_____________ 9 v 2 4_____________ z ~ 5 ‘ ГОСТ 2789-59 da yuzalarning 14 ta tozalik klassi belgilanadi (6-jadval). 6-jadval Har xil tozalik klasslari uchun Ra va Rz parametrlar qiymati (ГОСТ 2789-59 bo‘yicha) Yuzalarning tozalik klasslari Ra a R z Baza uzunligi, l, mm.da mkm.da ko‘pi bilan 1 80 320 8 2 40 160 3 20 80 4 10 40 2,5 5 5 20 6 2,5 10 0,8 7 1,25 6,3 8 0,63 3,2 9 0,32 1,6 0,25 10 0,16 0,8 11 0,08 0,4 12 0,04 0,2 13 0,02 0,1 0,08 14 0,01 0,05 Detallarga turlicha metall yo‘nish asboblari bilan ishlov beril- ganda sirtlarning turlicha g‘adir-budurligi hosil bo‘ladi (49-shakl). ГОСТ 2789-59 va 2309-68 lar metall va metallmas (yog‘och- dan, boshqa materiallardan ishlangan detallar yuzalarining g‘adir- budurlik terminologiyasi klassifikatsiyani va belgilanishlarini, 61 shuningdek, hamma sanoat tarmoqlari buyumlarining chizmasida g‘adir-budurlik belgilarini qo‘yish qoidalarini belgilaydi. Barcha tozalik klasslari bitta belgi — teng tomonli uchburchaklik bilan belgilanadi (49-shakl, a). Uchburchaklikning balandligi A — taxminan o ‘sha chizmadagi o ‘lcham sonlaridagi raqamlar balandligiga teng bo‘lishi lozim. Belgilar chizig‘ining yo‘g‘onligi chizmada qo‘llanilayotgan asosiy tutash chiziq yo‘g‘onligining taxminan yarmiga teng bo‘lishi lozim. Uchburchaklikning o‘ng tomonida tozalik klassini ifodalovchi son ko ‘rsatiladi, bunda raqam lar balandligi uchburchaklik balandligi bilan teng bo‘lishi va kontur yoki o‘lcham chiziqlariga tegib turmasligi lozim. 60° b d 49-shakl. Detal tasvirida yuzalar g‘adir-budurlik belgilari kontur chi ziqlariga, chiqarish chiziqlariga (o‘lcham chizig‘iga yaqinroq qilib) yoki chiqarish chiziqlari tokchalariga qo‘yiladi. G ‘adir-budurlik belgisini qo‘yish uchun joy yetarli bo‘lmagan hollarda bu belgilarni o‘lcham chiziqlariga yoki chiqarish chiziqlarining uzuq joylariga qo‘yish mumkin. Chizmalarda g‘adir-budurlik belgilarini qo‘yish misoli 49-shaklda ko‘rsatilgan. G ‘adir-budurlik belgisi qavs ichida ko‘rsatilgan bo‘lsa (50-shakl, a), bu detalning ayrim yuzalarida A yoki ~ g‘adir-budurlik belgilari bilan ko‘rsatilgan yuzalardan tashqari, qolgan barcha sirtlari qavs ichiga olingan belgi oldida ko‘rsatilgan g‘adir-budurlikka, ya’ni ushbu misolda A3 g‘adir-budurlikka ega ekanligini ko‘rsatadi. 62 Agar detal sirtining hammasi bir xil g‘adir-budurlikka ega b o ‘lishi zarur b o ‘lsa, g‘adir-budurlik belgisi detaining tasviriga emas, balki chizmaning yuqorigi o ‘ng burchagiga qo‘yiladi (50-shakl, b). Chizm aning yuqorigi o ‘ng burchagiga qo‘yilgan belgilar o‘lchami tasvirda qo‘yilgan belgilar o‘lchamidan taxminan 1,5 marta katta b o ‘lishi lozim. Belgilar chizma ramkasidan 5—10 mm uzoqlikda qo‘yilishi kerak. Qavsda ko‘rsatilgan belgining baland ligi tasvirdagi belgilar balandligi bilan bir xil b o ‘lishi lozim (50-shakl). Mazkur chizmada aniqlanmaydigan, ya’ni topshirishda ham o ‘z holicha o‘zgarmasdan qoldiriladigan (masalan, quyish, bol- g‘alash, shtampovkalash, prokatka qilish yo‘li bilan olingan) va 63 qo‘shimcha ishlov berilmaydigan sirtlari 50-shakl, b da ko‘rsatilgan belgi bilan ko‘rsatiladi. Masalan, 51-shakl, b da ko‘rsatilgan detal: truba chiqaradigan korxonadan olingan standart trubaning bir bo‘lagidan tayyorlangan. Detalni tayyorlashda truba uchlariga ishlov berilgan va F25 diametrli teshik o‘yilgan (teshilgan). Detalning qolgan ichki va tashqi sirtlariga mazkur korxonada ishlov berilmagan va qanday topshirilgan bo‘lsa, o‘sha holaticha qolavergan. Shunga ko‘ra, chizmaning yuqorigi o‘ng burchagida, O38 va F50 mm diametrli yuzalari qabul qilingan holidagicha qolishini va qo‘shimcha ishlov berish talab qilinmasligini ifodalovchi belgi qo‘yiladi. Birinchi klass tozaligidan dag‘alroq ishlanadigan yuzalar g‘adir- budurligi 50-shakl, b da ko‘rsatilgan belgi bilan ifodalanadi. Notekislik balandligi mikron hisobida bu belgi ustida ko‘rsatiladi (50-shakl, b). Polirovka qilinsin 51-shakl. 64 Rezba ishlov yuzasining g‘adir-budurligi 51-shakl, a va b larda ko‘rsatilgandek belgilanadi. Agar chizmada tishli g‘ildirak, evolventali shlitsa va shunga o ‘xshashlar tishlarining profili berilm agan b o ‘lsa, ular tishi ishlovchi yuzalarining g‘adir-budurlik belgisini shartli ravishda yotuvchi aylanasi chizig‘iga qo‘yish mumkin (51-shakl, d). Detalning takrorlanadigan elementlarida (masalan, bir xil teshiklar, pazlar, tishlar) yuzalarning g‘adir-budurlik belgisi faqat bir marta qo‘yiladi. Ko‘rinmaydigan kontur chiziqlariga g‘adir- budurlik belgisi qo‘yish tavsiya etilmaydi. Yuzalar g‘adir-budurligini ko‘rsatuvchi belgini iloji boricha shu yuzaga tegishli o‘lcham chizig‘iga yaqinroq qo‘yish kerak. Agar yuzaga beriladigan ishlov usuli shu yuzaning zarur g‘adir-budurligini ta ’minlaydigan yagona usul b o ‘lsa, u holda g‘adir-budurlik belgisiga yuzaga ishlov berish usuli to ‘g‘risidagi ko‘rsatmani, masalan, Polirovka qilinsin (51-shakl, a) so‘zini qo‘shib yozish mumkin. Yuzaning g‘adir-budurligini to ‘g‘ri aniqlash uchun anchagina maxsus kurslarni o‘rganish lozim. M ashina loyihalashda detalning qanday m aqsad uchun mo‘ljallanganligiga, ya’ni uning ishlash sharoitiga qarab yoki estetik nuqtayi nazardan detal yuzasining g‘adir-budurligi turlicha qilib belgilanadi. Masalan, zazorli qo‘zg‘almas birikmada detallar yuzalarining g‘adir-budurligi taxminan 3—4 klassda (52-shakl, a), zazorsiz qo‘zg‘almas birikmada detallarning (bir-biriga suyalgan yuzalarning) g‘adir-budurligiga 4—5 klassda (52-shakl, b), qo‘zg‘aladigan birikma detallari yuzalarining g‘adir-budurligi 6—8 klassda (52-shakl, d) bo‘lishi zarur. Yuzaning kerakli tozalik klassi detal tayyorlash texnologiyasi bilan ta’minlanadi. 53-shaklda detal va unga ishlov beradigan asboblar ko‘rsatilgan. Har bir sirtning chiqarish chizig‘iga shu sirtni tegishli instrument bilan ishlaganda qanday o‘rtacha tozalik klassiga erishish mum- kinligini ko‘rsatuvchi belgilari ko‘rsatilgan. 65 52-shakl. Freza 53-shakl. Sanoatda detallarning tozalik klasslarini nazorat qilish uchun ba’zan g‘adir-budur etalon namunalaridan foydalaniladi, bunda detal yuzasining g‘adir-budurligi va etalon g‘adir-budurligi ko‘z bilan chamalab solishtiriladi. 66 0 ‘quvchilar detallar chizmasini chizish paytida aynan shunga o ‘xshash, chizmachilik xonalaridagi mavjud etalonlardan foyda- lanishlari mumkin. Detallarning ish chizmalarida g‘adir-budurlik belgisidan tashqari yuzalarning qoplamasi, termik va boshqa ishlov berish turlari to ‘g‘risida ko‘rsatmalar beriladi. Chizmalarga tegishli belgilarni qo‘yish qoidalari ГОСТ 2310 68 da to ‘la bayon qilingan. Qoplamalar belgisi yuzaning texnikaviy talablarida ko‘rsatiladi. Agar detal sirtining faqat bir qismiga termik ishlov berish yoki qoplash lozim bo‘lsa, bu yuza yaqqol ko‘ringan tasvirida ishlov berish talab qilingan qismi ustidan yo‘g‘onroq shtrix-punktir chiziq bilan yurgizib chiqiladi va tegishli yozuv bilan ta’minlanadi (54-shakl). Sementlash HRC 45... 50 54-shakl. 67 Termik ishlov berish (sementlash, azotlash, toblash va boshq.) detallarning mexanikaviy sifatini yaxshilash uchun qo‘llaniladi. Termik va boshqa turda ishlov berilgan buyumlar chizmasiga detalning ishlov berish natijasida olingan sifat ko‘rsatkichlari qo‘yiladi. Ishlov berish chuqurligi h harfi bilan belgilanadi. HRC 45—50 yozuvlar detalning ishlov berilgandan keyingi yuzasining Rokvell shkalasi bo‘yicha qattiqligini ko‘rsatadi (54-shakl). Agar ishlov berilishi zarur bo‘lgan yuzalari chizmada aniq bo‘lmasa, ularning o‘lchamlarini qo‘yish shart emas. 68 |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling