«Электроника ва схемалар 1» фанидан оралик назорат саволлари

Masala: Qarshiliklari r₁2 Om, r₂5 Om, r₃3 Om bo‘lgan elektr zanjiri elektr yurituvchi kuchlari E₁50 V, E₂70 V bo‘lgan manbaga ulangan (3.1.3-rasm). Zanjirdagi tokning qiymati va qarshiliklardagi kuchlanishlarning pasayishini aniqlang.
Yechish: Berk zanjir (3.1.3-rasm) uchun Kirxgofning ikkinchi qonuniga asosan tenglama tuzamiz: E₁E₂I(R₁R₂R₃).
Bu tenglamadagi parametrlarni o‘rniga qiymatlarni qo‘yib yechamiz: (50V+70V)(2 om+5 om+3 om)I; I12 A.
Har bir qarshilikdagi kuchlanishlar tushuvini hisoblaymiz: U₁R₁*I2*1224V, U₂R₂*I5*1260V, U₃R₃*I3*1236V.

3.1.3 –rasm.
Ketma-ket ulangan qarshiliklarda tok kuchi bir xil bo‘ladi. Kirxgofning ikkinchi qonuniga binoan quyidagi tenglamani tuzish mumkin:
.
Zanjirning umumiy qarshiligi rezistorlar qarshiliklarini yig‘indisiga teng:
.
Om qonuniga binoan kuchlanishlar: , , , .
Zanjirning quvvati qismlar quvvatlarining yig‘indisiga teng:
.

3.1.4-rasm.	3.1.5-rasm.

Elektr energiya manbalari ketma-ket ulanganda (3.1.5-rasm), manba kuchlanishi ortib ketadi, ya`ni: EE₁E₂E₃E_nn*E₀.

Bunda umumiy manbaning ichki qarshiligi ham shunchaga ortadi, ya`ni: R_ichn*R₀.

3.1.6-rasm.	3.1.7-rasm.

Rezistorlar paralel ulanganda hamma parallel tarmoqlarning qisqichlaridagi kuchlanish bir xil bo‘ladi: .
Zanjirdagi tok kuchi Kirxgofning birinchi qonuniga asosan paralel tarmoqlardagi tok kuchlarining yig‘indisiga teng:
II₁I₂I₃I₄Ur₁Ur₂Ur₃Ur₄U*(g₁g₂g₃g₄).
Umumiy o‘tkazuvchanlik parallel tarmoqlarning o‘tkazuvchanliklarini yig‘indisiga teng:
yoki .
Parallel tarmoqlarning tok kuchlari Om qonuniga binoan:
I₁U*g₁; I₂U*g₂; I₃U*g₃; I₄U*g₄.
Zanjirning quvvati tarmoqlar quvvatlarini yig‘indisiga teng.
Elektr energiya manbalari paralel ulanganda, manba kuchlanishi o‘zgarmaydi, ya`ni: EE<sub>0</sub>.
Bunda umumiy manbaning ichki qarshiligi shunchaga kamayib ketadi, ya`ni: R_ichR₀m.
Elektr energiya manbalari paralel ulanganda, umumiy quvvat ortib ketadi, ya`ni: Rm*R<sub>0</sub>.
Elektr energiya manbalarini va iste`molchilarini aralash ulash mumkin. Agar bir nechta manbalarni ketma-ket ulab, kerakli kuchlanishni hosil qilib, xuddi shunday ketma-ket ulangan zanjirlarni bir nechtasini paralel ulansa aralash ulangan zanjir hosil bo‘ladi (3.1.8-rasm). Bunda manbaning kuchlanishi quyidagicha bo‘ladi: EE_kkn*E₀.
Manbaning ichki qarshiligi esa quyidagicha bo‘ladi: . Bu yerda: R₀ - bitta manbaning ichki qarshiligi, n - ketma-ket ulangan manbalar soni, m-parallel ulangan manbalar soni. Manbaning quvvati esa quyidagiga teng bo‘ladi: Pm*P₀. Bu yerda P₀ - bitta manbaning quvvati.

3.1.8-rasm