Elementar zarralar. Zarralar va

Pozitron.

1928-yilda P.Dirak mavjudligini bashorat qilgan va K.Andcrson tomonidan kosmiknurlartarkibida kashf qilingan. Uning tinchlikdagi massasi elektronning tinchlikdagi massasi bilan teng boisa-da, zaryadi protonning zaryadiga teng. Pozitron elek-tronga qarama-qarshi, ya'ni antizarra.

Neytron.

1932-yilda D.J.Chedvik tomonidan kashf qilingan. Uning massasi protonning massasiga yaqin: m_n - 1838/«,, elektr zaryadi esa nolga teng.

Neytrino.
1931-1935- yilda fi- nurlanish qonunlarini tushun-tirib bergan V.Pauli tinchlikdagi massasi nolga tengbo'lgan yana bitta zarra — neytrino mavjudligini bashorat qildi. Bu zarra tajribada 1956- yilda K.Kouen tomonidan yadro reaktorida kashf qilingan.


Myuonlar.

1938-yilda K.Anderson va S.Niddermeyer kosmik nurlar tarkibida massasi taxminan 207m_f ga teng boMgan, yashash davri 2,2 x 10"⁶ s ni tashkil qilgan zarralarni kashf qildilar. Bu zarralar u- mezonlar yoki myuonlar (|T", \r) deb nomfandi. jt-mezonlar. 1947-yilda S.Pauell tinchlikdagi massasi 273m_e ga teng boMgan zarralarni kashf qildi. Bu zarralar n- mezonlar yoki pionlar (tt.⁺, k~) deb nomlandi.Ularning erkin holatdagi yashash davri 2,55 • 10~^s s ga teng. 1950- yilda massasi 264,2m_e ga teng boMgan elektr neytral it°- mezon kashf qilindi.

A'-mezonlar. 1950- yitlardan boshlab kashf qilinadigan zarralar-ning soni keskin ortib bordi. Bular qatoriga /('-mezonlar ham kiradi. Ularning zaryadi musbat, manfiy, nol bo'lishi mumkin. Massalari esa 966—974m_r atrofida.

Giperonlar.

Keyingi zarralar guruhi giperon/ar deyiladi. Ularning massalari 2\80m_c dan 3278m_F gacha oraliqda boMadi.

Rezonanslar.

Keyingi paytlarda yashash davrlari juda kichik bo'lgan rezonanslar deb ataluvchi zarralar kashf qilindi. Ularni bevosita qayd qilishning iloji bo'1may, wijudga kelganini parchala-nishida hosil boMgan mahsulotlarga qarab aniqlanadi.

Umuman olganda, dastlabki paytlarda bor-yo'g'i bir nechta-gina va materiyaning eng jajji gishtchalari deb hisoblangan elemen-tar zarralar keyinchalik, shu qadar xilma-xil va shu qadar murak-kab boMib chiqdi.


Antizarralar.

Birinchi antizarra - elektronning antizarrasi (qarama-qarshi zarrasi) - pozitron kashf qilingandan so'ng, boshqa zarralarning ham antizarrasi yo'qmikan, degan savol tug'ildi. Anti-proton 1955-yilda mis nishonni protonlar bilan bombardimon qilish natijasida hosil qilindi. 1956-yilda esa antineytron kashf qilindi. Hozirgipaytdahar bir zcrraning o'z antizarrasi,ya'nimassasi va sptni teng, zaryadi esa qarama-qarshi bo'lgan zarra mavjudligi aniqlangan.

Elektron va protonlarning antizarralari zaryadining ishorasi bilan farq qilsa, neytron va antineytron xususiy magnit moment-larining ishorasi bilan farq qiladi. Zaryadsiz zarralar foton, ti°-mezonlarning o'zlari va antizarralarining fizik xossalari bir xil.

Ajitizarralar to'g^Lrisida maMumotga ega boigandan keyin o'quvchida zarra va antizarra uchrashib qolsa nima bo'ladi, degan savol tug'ilishi tabiiy, Ushbu savolga javobni keyingi satrlarda topasiz.